Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Zijn bewoners (geen) experts?

Guy Redig
329723-OO GRAVENSTEEN_ beeld opper_TV Murmuur-Dhooge&Meganck-Okkerse-6c7211-original-1568127521
Simulatie van de plannen met het Gravensteen (Beeld: Stad Gent/Murmuur, Dhooge & Meganck en Sabine Okkerse)

Het gebrek aan rekenschap mag enigszins opvallend worden genoemd. Want belijden onze overheden al niet decennialang een ‘nieuwe’ politieke cultuur? Daarin zou een open, communicatieve relatie met de wakkere burger centraal staan: actieve informatie, prikkelend debat, volop kansen om gezamenlijk een proces af te leggen… alvorens te beslissen. Dit beeld paste in een noodzakelijke reanimatie van de democratie waarvoor begin jaren 90 werd gekozen. Vele publicaties, ontelbare vormingsmomenten, consultaties en consultants veroverden tal van lokale politieke agenda’s. Het zou democratisch gaan swingen!

Mogen we het resultaat van deze reanimatie betwijfelen? De keuze voor participatie vertaalde zich in bureaucratische procedures, met aangetekende brieven en inkijkmomenten in een overdaad aan plannen. Dan een publieke hoogmis waar een pas-de-deux van overheid en experts de dialoog herleidde tot dovemansgesprekken.

Bij nader inzien lijkt de inspiratie van de experts meestal gehoorzaamheid aan de bouwheer

In de plaats nestelde zich een heuse ‘expertocratie’, de macht van gediplomeerde deskundigen. Die lijken verheven boven argumenten van andere aard of signatuur. Overheden houden daarvan. Ze klinken indrukwekkend wetenschappelijk. Ze neutraliseren kritische stemmen uit een andere leefwereld, bijvoorbeeld die van de omwonenden. Die kunnen niet op tegen de orakels van architecten en stedenbouwkundigen.

329723-OO GRAVENSTEEN_ beeld opper_TV Murmuur-Dhooge&Meganck-Okkerse-6c7211-original-1568127521
Simulatie van de plannen met het Gravensteen (Beeld: Stad Gent/Murmuur, Dhooge & Meganck en Sabine Okkerse)

Natuurlijk zijn experts nodig. Ze slagen er meestal in om juiste opmetingen te maken en kunnen perfect een betonnen constructie berekenen. Bij nader inzien lijkt hun inspiratie meestal gehoorzaamheid de bouwheer. Die denkt in euro en een glimlach van de aandeelhouders. Hoogstens worden de plannen opgesmukt met plots gegroeide bomen en hippe mensen die zich onuitputtelijk vermeien in een getekende Traumerei.

Onlangs diende een aantal omwonenden op de grens van de Seefhoek en Borgerhout-Noord bezwaarschriften in tegen een nieuw geplande verkaveling. In de meest dichtbevolkte wijk van het Vlaamse Gewest, worden zo’n honderd nieuwe bewoners en honderd ondergronds geparkeerde auto’s een nieuwe werkelijkheid. Het is exemplarisch om die loop van zaken te analyseren.

De ontwikkelaar verpakte zijn plan in zoetgevooisde refreinen, maar in de plannen verdampten deze in overvolle bebouwing en alibistruiken

Het verzet van de buurt klinkt gemodereerd: ontwikkeling kan zeker, maar beperk het aantal mensen, creëer iets meer lucht, licht en groen en houd a.u.b. de verkeersoverlast beperkt. De ontwikkelaar verpakte zijn plan in zoetgevooisde refreinen (cohousing, buurtpark, doorwaadbaarheid), maar in de plannen verdampten deze in overvolle bebouwing en alibistruiken. Dit alles afgesloten voor de buurt en een zichtbare aanslag op het weinige open zicht dat deze buurt nog mocht koesteren.

De buurtbewoners verzochten al jaren geleden om een onderhoud met de Welstandscommissie (nu Integrale Kwaliteitskamer), waar de plannen worden geadviseerd. De reactie was duidelijk: neen, daar doen wij niet aan mee.

Ondanks de zogenaamde grondige hervorming van de jaren 90 veranderde er niets: de Integrale Kwaliteitskamer blijft exclusief speelveld van architecten en soortgelijken. In het geval van de Seefhoek werd de vraag naar verbreding van expertise, onder anderen met sociale wetenschappers, mobiliteitsexperts, buurt- en straatwerkers en vooral ook met de input van omwonenden, niet meer beantwoord. Zelfs een bede om bijstand van de Ombudsvrouw leidde naar een oorverdovende stilte.

De lancering van het begrip ‘nieuwe politieke cultuur’ is ondertussen dertig jaar geleden. De praktijk leert dat er in essentie niets is veranderd. De schone pogingen tot actieve democratie stolden door de aanwerving van inerte ambtenaren, politieke onwil en gebureaucratiseerde rituelen. Dit alles gediend door een beperkte kaste van architecten, met wellicht goed ontworpen oogkleppen.

Het Gravensteen, bij uitstek een illustratie van bovenstaand verhaal, veroorzaakt even een rimpeling. Onder de waterlijn gisten vele honderden helemaal gelijkaardige processen van gedesillusioneerde burgerbewegingen en krachteloze democratie.

LEES OOK
Koba Ryckewaert / 18-02-2021

Reizen naar morgen met bouwplannen van gisteren

De plannen rond het Gravensteen raken een gevoelige snaar bij heel wat Gentenaren. De beoogde switch naar beter toerisme botst met beleidskeuzes uit het verleden.
44559739975_6789a9f056_k
Tim F. Van der Mensbrugghe / 08-02-2010

'Ik ben de Quasimodo van 't Belfort, wachtend op zijn Esmeralda'

'De grootste dienst die ik aan de stad Gent kan bewijzen, is tot het einde van mijn leven de klokken blijven luiden. Ik hoop dat ik sterf in mijn toren in plaats van in mijn bed',…
Wijzer