De nieuwe beheersovereenkomst voor de Vlaamse openbare omroep heeft de afgelopen weken nogal wat pennen in beweging gezet. Voormalig VRT-journalist Peter Verlinden fileert de tekst en vraagt zich af wat de gevolgen kunnen zijn voor het journalistieke werk van het grootste massamedium in Vlaanderen.
Eerst een ontnuchterende vaststelling: de nieuwe beheersovereenkomst verschilt veel minder van de vorige dan de vele commentaren doen vermoeden. Ook in de periode 2016-2020 behoorde de ‘Vlaamse identiteit’ tot een van de basiswaarden die de omroep moest uitdragen en stond ‘onpartijdigheid’ hoog aangeschreven. Voor wie van cijfers houdt: in de vorige overeenkomst stonden ‘Vlaanderen’ en ‘Vlaams’ 171 keer vermeld, in de ‘nieuwe’ 195 keer; ‘onpartijdig(heid)’ stond 20 keer in de overeenkomst 2016-2020 en maar 11 keer in die voor 2021-2025. Nu we toch aan het tellen zijn: in de vorige overeenkomst wordt 16 keer verwezen naar de ‘wereld’, in de nieuwe amper 11 keer. Misschien is dat wel het meest opmerkelijke verschil tussen beide beheersteksten. Daarover zo meteen meer.
Diep in Vlaanderen
Cijfers zeggen lang niet alles. Zonder enige twijfel klinkt de toonzetting van de nieuwe overeenkomst behoorlijk anders dan vijf jaar geleden. Dat geldt zowel voor de relatie van de VRT met Vlaanderen en de wereld als voor de kwestie van de (on)partijdigheid. Hoewel enkele keren vermeld staat dat de VRT “haar opdracht in volle redactionele en operationele onafhankelijkheid” realiseert, klinkt nu voor het eerst luid en duidelijk dat de VRT “maatschappelijke impact” moet realiseren.
Die impact moet “maatschappijversterkend” zijn: daarom moeten de mediamakers “betrokken zijn bij Vlaanderen” en producten aanbieden op radio, televisie en online om “mediagebruikers dichter bij Vlaanderen en elkaar (te) brengen en Vlaanderen dichter bij haar burgers”. Meer nog: de VRT krijgt de opdracht om die impact te meten, maar hoe precies staat niet vermeld. Alvast op dit punt gaat de nieuwe beheersovereenkomst een hele stap verder dan de vorige. Destijds bleef het bij het “stimuleren (van) actief burgerschap met aandacht voor diverse maatschappelijke thema’s” en het “voeden (van) het maatschappelijk debat (…) en bijdragen tot de democratische meningsvorming”.
Toch staat nergens in de nieuwe beheersovereenkomst omschreven wat die Vlaamse identiteit dan wel is, waarvan de VRT een dynamische weerspiegeling hoort te zijn. Evenmin wordt omschreven welk Vlaanderen dan wel dichter bij de burgers moet gebracht worden. Is dat het Vlaanderen van de Black Lives Matter-beweging, het Vlaanderen van de betogers uit de cultuursector tegen hun minister Jambon, het Vlaanderen van de twee grootste politieke partijen die met bijna de helft van de Vlaamse kiezers het Vlaams-nationalisme omarmen, het Vlaanderen van F.C. De Kampioenen of van De Ideale Wereld?
Het blijft een open vraag hoe de zo gekoesterde journalistieke onafhankelijkheid bij de VRT te rijmen valt met de expliciete opdracht om, bijvoorbeeld, Vlaanderen dichter bij de burger te brengen
Deze vernieuwde en verscherpte kernopdracht wordt toegewezen aan de volledige VRT, dus ook aan de nieuwsdienst en de journalisten die daar werken. De omroep produceert trouwens ook vele journalistieke producten buiten de structuur van de nieuwsdienst: documentaires, reportage-programma’s, podcasts, praatprogramma’s op radio en televisie, overgenomen op de diverse online-platforms… Zelfs al behoren ze strikt genomen niet tot ‘de nieuwsdienst’, toch zijn het ook journalistieke producten waarvoor de journalistieke deontologie geldt.
Het blijft een open vraag hoe de zo gekoesterde journalistieke onafhankelijkheid bij de VRT te rijmen valt met de expliciete opdracht om, bijvoorbeeld, Vlaanderen dichter bij de burger te brengen. Waarom zou dan ook, zomaar een voorbeeld, ook niet België dichter bij de burger gebracht mogen worden, of Europa, of de wereld…
De wereld vervaagt
‘De wereld’ is hoe dan ook maar zijdelings aanwezig in de nieuwe beheersovereenkomst, zeker in vergelijking met de vorige. Daarin stond nog dat de VRT “een venster op de wereld” moest bieden, dat het ging om “aandacht voor diverse culturele domeinen (…) zowel uit binnen- als buitenland”. Wat specifiek de journalistieke opdracht betreft, werd toen nog “bijzondere aandacht aan buitenlandse berichtgeving” beloofd.
De ambities om de wereld naar het Vlaamse VRT-publiek te brengen en ‘de Vlaming’ naar de wereld zijn duidelijk getemperd. De “specifieke aandacht” zal nu gaan naar “nieuws uit onze hoofdstad Brussel in het kader van het versterken van de band tussen Vlaanderen en haar hoofdstad”. Zeker, “buitenlands en Europees nieuws krijgen tevens volwaardige aandacht” maar niet meer als ‘kernopdracht’. In dit soort teksten telt elk woord …
Wat het voortaan beloofde cultuuraanbod betreft krijgt de VRT een “duidelijke rol op vlak van de Vlaamse cultuur en geschiedenis” met daarvoor een “prominente plek in haar aanbod”. Daarbij moet de aandacht gaan naar “Vlaamse verhalen, gezichten, stemmen en vertellers”. Het venster op de wereld lijkt wel dichtgeklapt.
‘Onpartijdigheid’
De VRT-informatie moet ‘onpartijdig’ zijn. Dat is niet nieuw en stond ook al in de vorige beheersovereenkomst: “De VRT bewaakt de onpartijdigheid van haar informatie- en duidingsaanbod.” Nieuw is wel dat deze onpartijdigheid voortaan niet langer door de VRT zelf gemeten zal worden, maar door de Vlaamse Regering: “De VRT zal de nodige medewerking verlenen wat betreft de monitoring van haar onpartijdigheid.” Dat lijkt een nuanceverschil, maar is het absoluut niet. De onderzoeken op initiatief van de VRT naar de (on)partijdigheid van de berichtgeving, uitbesteed aan Vlaamse universiteiten, hebben de afgelopen decennia nooit een fundamenteel probleem aan het licht gebracht. Blijkbaar heeft de Vlaamse regering niet langer vertrouwen in dat intern aangestuurd controlesysteem met jaarlijkse rapportering. In de plaats daarvan moet er een meting komen bewaakt door de minister van Media, die de zogenoemde referentietermen zal bepalen.
De methodologie van een dergelijke meting is cruciaal. Wat ga je precies meten en hoe? Elke wetenschapper weet dat de definiëring van referentietermen van fundamenteel belang is om een onderzoek in de ene of de andere richting te kunnen sturen.
De benadering van het journalistieke werk volgens de beheersovereenkomst staat haaks op de eigen deontologische code van de VRT
Als het gaat over het meten van partijdigheid, wordt dat een heel delicate oefening. Over de aanpak van dergelijk onderzoek bestaat immers geen wetenschappelijke consensus. Wat is ‘partijdigheid’ precies? Wat is het verband met ‘objectiviteit’, nog zo’n onwerkbaar concept, althans vanuit academisch oogpunt. Gaat het om het aan bod komen van de politieke partijen in een bepaald evenwicht, bijvoorbeeld volgens hun parlementaire gewicht? Of gaat het om een evenwicht in de diverse meningen over een bepaald issue, wat ook de relevantie van een mening zou zijn en de deskundigheid van de opiniemaker?
In dat kader introduceert de nieuwe beheersovereenkomst voor het eerst het begrip ‘neutraal’: “Elke mening telt. De VRT laat een breed palet aan opinies van externen aan bod komen (…) De VRT stelt zich hierbij neutraal op, dit wil zeggen: onpartijdig, onafhankelijk en handelend vanuit haar redactionele autonomie.”
Die benadering van het journalistieke werk staat haaks op de eigen deontologische code van de VRT. Daarin wordt het begrip ‘onpartijdigheid’ begrensd: de standpunten die aan bod dienen te komen moeten ‘relevant’ zijn en de feiten waar het om gaat moeten door elke geïnterviewde “correct en fair” worden weergegeven, wat ook zijn/haar opinie is. Dat geeft de VRT-journalist de ruimte om bepaalde opiniemakers over een bepaald onderwerp niet of nauwelijks aan het woord te laten of zelfs de feiten te corrigeren. Of die journalistieke ruimte even groot zal blijven met deze nieuwe beheersovereenkomst … ?
Begrensde blik
De verschuiving van de oude naar de nieuwe overeenkomst weerspiegelt, vanop enige afstand bekeken, een wereldwijde maatschappelijke tendens: landen hebben de neiging om zich op zichzelf terug te plooien. Ook Vlaanderen heeft die neiging en de eigen openbare omroep moet volgen. Niet langer de vrije baan voor een kritische journalistieke blik door een open venster op de wereld, op zoek naar open en verdoken machten die ons leven bepalen – ‘truth-seeking’ (‘waarheidszoekend’) naar een oud journalistiek jargon – maar eerder pieren door het Vlaamse sleutelgat. En nog liefst veilig binnen de grenzen van dat kleine Vlaanderen. Zou de lockdown dan toch de geesten mee gekneed hebben?
Ik ben ook bezorgd mazr vraag me af hoe afdwingbaar deze overeenkomst is? Elk woord telt, maar wie wil kan er iets anders in lezen dan de Vlaamse regering wellicht had bedoeld.
Reactionair, populistisch en anti diversiteit in alles. De Vlaamse nationalistische en separatistische partijen VB Vlaams Blok, N-VA Nieuw Vlaamse Armoede en CD&V Christen Dictatuur & Valsheid zeggen dat ze opkomen voor de Vlamingen. In feite zijn en worden ze met de dag leugenachtiger en vijandiger tegenover de 99%. Niet alleen tegen minderheden als de Walen, de werklozen, de armen en de immigranten ook tegen de Vlamingen. Dat is eigen aan een rechtse neoliberale overheid wiens beleid afglijdt naar het extreme en naar armoede zoals die er was zo’n 150 jaar terug. Toen de Vlamingen moesten strijden voor een leefbaar loon. Vandaag de dag is het nog erger. De overheid wordt almachtig door de digitalisering en door het verzamelen van gegevens die ze te pas en vooral ten onpas tegen haar eigen burgers zal gebruiken.
De Vlamingen hebben nu 3 partijen, die beweren voor hen op te komen. De 3 doen echter het tegendeel.
De enige doelgroep van de 3 partijen is het grootkapitaal, de miljardairs en de GMO. De 3 partijen onderdrukken de Vlamingen, stap voor stap, alles gebeurt stiekem. Zoals nu het dictaat van de Vlaamse regering, dat in het artikel behandeld wordt. De MSM waaronder de VRT heeft de 3 partijen en hun fascistisch dada tientallen jaren iedere dag heilig verklaard. En dat is nog niet genoeg.
De totale verdwazing van de 3 blijkt uit het feit dat ze België BE willen delen in 3 of 4 delen, nadat het Belgische samenwerkingsverband, Benelux plus Frans Vlaanderen FR VL, reeds 591 jaar bestaan heeft, 1430 Filips van Bourgondië / Filips de Schone, en eeuwenlang goed functioneerde. In de jaren 1860 was het al in vier delen moedwillig uiteen gevallen.
In een tijd van verdergaande globalisering moet men de slogan ‘Klein maar fijn’ niet verkondigen.
De Benelux + FR VL heeft nu 34 miljoen inwoners. We hebben het verprutst.
Wat bezielt de -top- politici van de drie partijen?
Zoals gewoonlijk: Domheid, heerszucht en een minderwaardigheidscomplex.
Vrij naar 1984 van George Orwell, dictatuur brengt vrijheid.
De Vlaamse regering is aan het zot worden, ze willen de almacht in Vlaanderen.
Daarom gaan ze in alles, materieel en immaterieel, een muur bouwen rond Vlaanderen.
Voorbeelden genoeg, de VS, Israël, het IJzeren Gordijn tussen Oost en West Europa.
Zelfs de geïnterviewden worden de les gespeld:
‘ door elke geïnterviewde “correct en fair” worden weergegeven’
Een betere oplossing is de hele regionalisering van BE afschaffen inbegrepen de belachelijke taalgrens.
De Nederlanden werden in 1430 verenigd door Filips de Goede van Bourgondië (1396-1467).
Die was een overgrootvader van Filips de Schone van Bourgondië. Later: van Castilië.
Via Karel de Stoute van Bourgondië (1433-1477), en Maria van Bourgondië (1457-1482).
Ach het zal dus de minister en de regering van de dag zijn die zal bepalen wat de berichtgeving zal moeten zijn. Typerend is dat je op de VRT meer hoort over de toestand in de VS dan over die in het Franstalig landsgedeelte. En enige kritiek op het westerse optreden in de wereld moet je ook al niet verwachten. Dat is verboden. Had dit in Rusland of China geweest dan had men bij de VRT met tonnen modder gegooid. Maar zolang Bart De Wever voldoende aan bod komt is alles ok. Arm Vlaanderen.
Buitenlandse berichtgeving op de VRT is ondermaats, een uitzondering niet te na gesproken. Eigenlijk copy-paste van propagandakanalen uit de VS, als de NYT en Washington Post. Terwijl men zich beter zou laten adviseren door een platform als Uitpers, dat met veel zorg en diepgang wereldnieuws brengt.