Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Pleinvrees van procureurs in dossiers Van der Paal

Walter De Smedt
Justitiepaleis_Antwerpen_2_(5825072292)
Het Justitiepaleis van Antwerpen (Foto: CC BY 2.0 ArendV (Wikimedia Commons))

Dit is een schoolvoorbeeld van SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation), waarbij rechtszaken enkel dienen om een kritische partij te intimideren en tot zwijgen te brengen. Aan het geheel zit echter nog een ander facet: wat doet de procureur met dit verhaal?

De procureur des Konings heeft als vertegenwoordiger van de maatschappij een opsporingsplicht. Dat betekent dat hij uit eigen initiatief misdrijven moet opsporen. Hij heeft ook een vervolgingsrecht. Dat betekent dan weer dat hij na de feiten te hebben bekeken kan beslissen tot vervolging of tot rangschikking zonder gevolg.

De procureur des Konings heeft als vertegenwoordiger van de maatschappij een opsporingsplicht

Voor zover bekend heeft de procureur te Antwerpen enkel één element van de door Apache aangebrachte ernstige en samenlopende aanwijzingen van strafbare feiten kortstondig bekeken, maar snel een beslissing tot seponering, zonder gevolg, genomen.

Daaruit moet begrepen worden dat de procureur het niet de moeite waard vindt om er een verder opsporingsonderzoek over te voeren of er een onderzoeksrechter mee te gelasten. Dat is het goed recht van deze vervolgingsambtenaar. Het is evenwel ook het goed recht van een onderzoeksjournalist en het medium waarin hij publiceert om feiten die maatschappelijk relevant zijn te onderzoeken en daarover een vrije mening te geven.

Rol van journalistiek

Ook die onderzoeksjournalist en het medium hebben dezelfde opdracht als de procureur: de bescherming van de maatschappij en van de waarden die belangrijk zijn om die leefbaar te houden. Het verschil tussen de procureur en de onderzoeksjournalist zit in de bevoegdheid van de procureur om ook te vervolgen. Dat kan een journalist niet.

Wat de burger niet kan of aandurft, wordt door de onderzoeksjournalist wél gedaan

Dat betekent echter niet dat de procureur het monopolie heeft over de vervolging: iedere burger die door de feiten wordt benadeeld kan, zelfs wanneer de procureur seponeert, de vervolging in gang zetten door een burgerlijke partijstelling bij de onderzoeksrechter of zelfs door een rechtstreekse dagvaarding voor de strafrechter.

Dat een burger geen zin heeft om de door Van der Paal ingestelde procedures te ondergaan, geeft dan weer aan waarin het specifieke van de onderzoeksjournalistiek ligt: wat de burger niet kan of aandurft, wordt door de onderzoeksjournalist wél gedaan. Op die wijze zijn schandalen als Fortis, Dexia, Publifin, Samusocial, maar ook de internationale 'Papers' over de belastingparadijzen aan het licht gekomen.

Openbaar belang

Een andere, vrij recente, wetswijziging geeft de procureur ook de mogelijkheid om in lopende onderzoeken, ondanks de geheimhouding van het vooronderzoek, toch publieke mededelingen te doen: wanneer het openbaar belang het vereist. Dat het in de voorliggende dossiers om een openbaar belang gaat is over duidelijk. Waarom het parket hierin het stilzwijgen bewaart, is het niet.

Als je de reeks van zowel de nationale als de internationale schandaaldossiers naast de opdrachten en de bevoegdheden van de procureur legt komt de vraag naar voor waarom het parket in deze materie een 'pleinvrees' toont. Het is een vraag die door internationale instituten als het Greco ook gesteld wordt. In het evaluatieverslag van deze groep van de Raad van Europa tegen corruptie van 28 maart 2014 wordt een antwoord gegeven:

Volgens verscheidene door het GET ontmoete gesprekspartners zou de strijd tegen corruptie in België niet meer de aandacht krijgen die hij verdient. De media zouden niet langer de rol spelen van tegengestelde macht, bij gebrek aan onafhankelijkheid, en zouden weinig bezig zijn met onderzoeksjournalistiek. Dat zou verklaren waarom de openbare controverses inzake integriteitskwesties vaak snel vergeten zijn. De organisaties van het maatschappelijk middenveld die werken rond de thema's transparantie, integriteit en de strijd tegen corruptie lijken thans kracht en steun te hebben verloren. Het gebrek aan middelen bij politie en justitie zou hen sterk beperken in de mogelijkheid om binnen de nodige termijnen te werken aan grote dossiers inzake economische en financiële delinquentie alsook inzake verborgen delinquentie zoals corruptie.

De door Van der Paal ingestelde vorderingen gaan door voorgaande elementen niet enkel over de bescherming van de vrije meningsuiting, maar evenzeer over de rol die de procureur des Konings in deze materie heeft. Op welke wijze geeft hij gevolg aan zijn opdracht tot bescherming van de maatschappij en van de waarden die er mee gepaard gaan? Is de pleinvrees die daarbij merkbaar is wel de juiste houding?

Uitgelichte afbeelding: CC BY 2.0 ArendV (Wikimedia Commons)

LEES OOK
Els Keytsman / 22-03-2024

Het nieuwe strafwetboek biedt stof tot nadenken

De discriminatie van daders met een psychiatrische aandoening blijft overeind.
internering
Liesbet De Kock / 14-02-2024

Toenemend geweld in gevangenissen treft zowel cipiers als gedetineerden

Gevangenen klagen steeds vaker over institutioneel geweld en wangedrag.
gevangenis Gent
Tom De Smet / 16-01-2024

Dries Van Langenhove weigert verhoor na klacht over haat tegen Roma

In een video wijst Van Langenhove Roma aan als meest frequente zakkenrollers in Brussel.
Dries Van Langenhove