Het is knap lastig om het woord ‘karma’ te vermijden als je weet dat de regering-Trump een paar maanden voor de pandemie de hakbijl zette in de functie van een expert in Beijing met één taak: ziekte-uitbraken in China met pandemisch potentieel detecteren.
Deze gastbijdrage is een licht herwerkt hoofdstuk uit het boek De val van Icarus. Het virus als kantelpunt.
Een jaar eerder al organiseerde de toenmalige veiligheidsadviseur John Bolton een ‘nacht van de lange messen’ in de instantie die de VS op een pandemie moest voorbereiden. Hij wou meer op biologische oorlogsvoering focussen. Dezelfde mensen die de VS tegen een pandemie moeten beschermen, zouden volgens Bolton beter focussen op aanvallen dan verdedigen.
Donald Trumps meest geliefde woord is niet ‘great’ (groots), maar ‘withdraw’ (terugtrekken). Uit het klimaatakkoord, uit het verdrag met Iran, uit de UNESCO en de WHO en uit alles wat niet bijdraagt aan de belangen van de familie Trump.
De Chinese leider Xi Jinping strekt zijn armen uit naar het buitenland, Trump steekt zijn middelvinger op naar de wereld buiten de VS en duwt zelfs bondgenoten opzij. Op een NAVO-top in Brussel zelfs letterlijk. De leider van Noord-Korea krijgt dan weer liefdesbrieven in de bus.
De VS imploderen vandaag als wereldmacht terwijl we ernaar kijken. In het buitenland maken de VS zichzelf belachelijk en in het binnenland is er nu sprake van een koude burgeroorlog. De reactie op de pandemie van 2020 versnelt die implosie en vergroot de verschillen tussen de VS en China.
Xi en Trump
Op veel vlakken zijn de VS en China tegenpolen geworden. Neem nu het thema klimaat. Van de 205 miljard uitgetrokken voor economisch herstel gaat China maar liefst 59% spenderen aan trein- en metrolijnen. In de VS kreeg de luchtvaartindustrie als allereerste zo’n 50 miljard.
Trump maakt ook gebruik van deze crisis om nog meer milieubeschermende maatregelen terug te schroeven en de fossiele industrie meer subsidies toe te schuiven.
De reactie op de pandemie van 2020 versnelt de implosie van de VS en vergroot de verschillen tussen de VS en China
De houding van de VS tegenover China verhardt naarmate de tijd verstrijkt. In april 2017 nam Trump Xi nog mee naar zijn luxeresort in Florida. Tijdens het dessert vertelde hij aan Xi hoe hij tussen de soep en de patatten 59 raketten richting Syrië had gelanceerd. De aanleiding had niets met China te maken, alles met Trumps dochter Ivanka. Die laatste had de beelden van de gasaanval van Assad gezien en haar vader overtuigd om terug te slaan. Maar de timing kwam extra goed uit: Trump kon aan Xi tonen wie zo’n beslissing unilateraal kan nemen.
Anderhalf jaar later stelt Trump zich echter als de zwakkere van Xi op. Tijdens een etentje eind 2018 vraagt hij Xi om hem te helpen met zijn herverkiezing door Amerikaanse soja te kopen.
Terwijl Trump denkt dat hij de Chinezen voor zijn kar kan spannen, heeft hij niet door dat Xi veel slimmer is en het spel zo speelt dat China er veel beter uitkomt dan de VS. In juni 2020 was Trump weg uit Syrië en nam de militaire aanwezigheid van China snel toe. Daar waar de VS zich terugtrekken, vullen andere landen zoals Turkije, Rusland en China maar wat graag de ontstane leegte op. Bovendien komen er ondertussen geen Amerikaanse sojabonen meer binnen in China.
Uit wraak wil Trump alle Amerikaanse bedrijven loskoppelen van alles wat uit China komt. En dan is er nog het geblaat van Trump over herstelbetalingen van China voor de schade van de coronacrisis. Dit beschouwen zelfs Trumps bondgenoten als het geraaskal van een brulaap.
Harten en geesten
Al dat luidop ijlen ten behoeve van de eigen achterban heeft een prijs. Het vertrouwen van andere landen in de VS als een betrouwbare bondgenoot kwam te voet, maar het vertrok als een paard in volle galop.
De VS vragen nu dat andere landen zich bij hen aansluiten in een anti-Chinese alliantie. Enkel de meest manipuleerbare en van de VS afhankelijke bondgenoten zoals het Verenigd Koninkrijk en Australië doen daar deels aan mee.
Trump noch de Republikeinse partij kan een samenhangende strategie voor het buitenlandbeleid die naam waardig presenteren
Trump noch de Republikeinse partij kan een samenhangende strategie voor het buitenlandbeleid die naam waardig presenteren. Bij gebrek daaraan loont het de moeite om terug te blikken op de laatste keer dat er binnen de Republikeinse partij wél zoiets bestond. Toen heette dat het ‘Project for the New American Century’ of PNAC.
Het PNAC-concept zat overal in de regering van George W. Bush. De tekst, het project en de organisatie met die naam werden gelanceerd in 1997. Alles draaide rond de rol van de VS als wereldheerser voor de volledige 21e eeuw. Een essentieel element daarin was China omsingelen en beteugelen. Zo kreeg in Nepal een dictatoriale koning militaire steun van de VS.
België en Louis Michel speelden daar overigens ook een zeer kwalijke rol in, maar dat is een ander verhaal dat ik eerder al uit de doeken heb gedaan.
Die omsingelingsstrategie vereiste wel dat wereldwijd harten en geesten gewonnen werden voor een voortzetting van de heerschappij van de VS. Met Trump aan de macht worden er vooral harten en geesten verloren.
Midden in de uitslaande Covid-19-brand stuurden de VS mensen met koffers vol geld op pad om eender hoe aan mondmaskers te geraken. Zo werd een lading mondmaskers voor het toen nog veel zwaarder getroffen Frankrijk op het vliegveld van Shanghai gekocht, ondanks een al bestaand contract om de maskers naar Frankrijk te vliegen. Daar win je in Frankrijk echt geen harten en geesten mee.
Failed state
Om het nog even over de staat van implosie van de VS te hebben: als je op Wikipedia naar de definitie van een falende staat zoekt, dan krijg je een lijstje van vier kenmerken.
- Het verlies van delen grondgebied waar de staat een legitiem monopolie op geweld heeft (bijvoorbeeld: politievrije zones na de moord op George Floyd?).
- De erosie van de legitimiteit van de autoriteiten om beslissingen te nemen (Volgt na de impeachment ook het niet aanvaarden van een verkiezingsnederlaag?).
- Het onvermogen om publieke diensten te leveren (welke publieke diensten?).
- Het onvermogen om samen met andere landen deel uit te maken van de internationale gemeenschap (Trump die de VS uit quasi alles wat internationaal is terugtrekt).
Veel moet er niet meer gebeuren voor de VS aan de definitie van een gefaalde staat voldoet.
Of de VS nu al een falende staat zijn of dat in 2021 zullen worden, is een semantische discussie vol speculatie en subjectiviteit, maar de vraag wat er na Trump I komt is te belangrijk voor de wereld na corona om ze niet te behandelen.
Zelfs een opwarming van wat nu al de koude burgeroorlog binnen de VS heet (of een revolutie) is niet helemaal uitgesloten. John Foran analyseerde 36 pogingen tot revolutie en ontdekte dat revoluties alleen slagen als de volgende vijf ingrediënten aanwezig zijn: kwetsbare toestand (repressief/ persoonsgericht), cultuur van politieke oppositie, economische tegenslag, afhankelijke ontwikkeling en openingen op het geopolitieke wereldtoneel.
Het boek van Foran had het wel over ‘derdewereldlanden’, maar kun je op basis van statistieken over gezondheidszorg, armoede of onderwijs niet argumenteren dat de VS de omgekeerde transitie naar een derdewereldland maken? Waarschijnlijk komt het in 2021 (nog) niet zo ver als bij de Franse Revolutie of de Oktoberrevolutie. Er staat immers een centrumfiguur klaar (Joe Biden) om de plaats van Trump in te nemen. Maar wat als die centrumfiguur niet in het Witte Huis geraakt, ook al wint hij de verkiezingen?
Hooggerechtshof
Het zou naïef zijn om er vanuit te gaan dat Trump en zijn door de bank genomen stevig gewapende aanhangers een verkiezingsnederlaag zullen aanvaarden. Trump zegt dat verkiezingsfraude de enige manier is waarop hij kan verliezen, terwijl alle peilingen het omgekeerde suggereren.
Nu al voorspelt rechtenprofessor Lawrence Douglas dat het in januari 2021 uit de hand zal lopen. Trump doet er alles aan om het stemmen per post tegen te houden, omdat die stemmen proportioneel vaak door Democraten gebeuren. Hij was daar openhartig over, het ging hem om de verkiezingen. Wat als die stemmen, die pas later geteld worden, de uitslag veranderen in het voordeel van Joe Biden?
Trump zal tot aan het Hooggerechtshof gaan, waar hij de afgelopen jaren zijn mannetjes in positie kon brengen. Daar komt nu nog een vrouw bij, die hij nog heel snel in positie plaatst tegen alle conventies om dat niet dicht bij verkiezingen te doen in.
Dit heeft enorme gevolgen. In een recente uitspraak omtrent het mogen tellen van stemmen in Pennsylvania die door problemen met de post te laat binnen komen stemde het Hooggerechtshof met 4 voor en met 4 tegen, waardoor de beslissing van de lagere rechtbank bleef gelden.
Met Amy Coney Barett erbij zou de uitslag 5-4 geweest zijn, wat concreet zou betekenen dat heel wat stemmen per post verloren gaan. Na drie benoemingen door Trump in één ambtstermijn is het Hooggerechtshof van de Verenigde Staten nu in handen van mensen die bereid zijn om het tellen van stemmen tegen te gaan.
Tralies
De democratie in de VS staat op instorten, een Trumpdynastie wenkt. Joe Biden vond het alvast nodig om tijdens primetime op televisie te zeggen dat hij erop vertrouwt dat het leger Trump uit het Witte Huis zal begeleiden mocht hij weigeren te vertrekken. Zo ver zijn we nu dus gekomen.
Als Trump erin slaagt om in het Witte Huis te blijven, een kans die helaas reëler is dan velen onder ons ook maar willen overwegen, dan is het vooral uitkijken of de verbale aanvallen op China louter verkiezingspropaganda waren.
Of Trump nu verliest of wint bij de verkiezingen op 3 november, hij zal hoe dan ook willen vasthouden aan de macht
Zal Trump zich gesterkt voelen om het geweer van schouder te veranderen en nu wél het sterkste leger ter wereld gebruiken om macht manu militari af te dwingen? Zal zijn unilaterale beslissing om het akkoord met Iran op te blazen uiteindelijk toch tot een nieuwe en wel heel grote oorlog in het Midden-Oosten leiden?
Of Trump nu verliest of wint bij de verkiezingen op 3 november, hij zal hoe dan ook willen vasthouden aan de macht. Daar is ook een heel heldere persoonlijke reden voor. Van zodra hij geen president meer is, vliegt hij in de gevangenis. Daar kwam het Mueller-rapport op neer. Het gaf in groot detail de strafbare feiten die aan Trump zelf gelinkt kunnen worden, maar Mueller kwam tot de conclusie dat hij een zittende president niet kon vervolgen.
Van zodra het “zittende” stopt, stopt de reden om Trump niet achter tralies te zetten. Trump’s leven is op blufpoker gebouwd, maar er komt een dag dat de slechte kaarten op tafel gegooid moeten worden. Het Hooggerechtshof echt in handen hebben is in dat opzicht zoals het casino kopen op het moment dat je je hand vol slechte kaarten zou moeten tonen en het spel stilleggen.
Het vraagt veel verbeeldingskracht om dit nog goed te zien aflopen. Sommige vormen van schade aan de democratie zijn nu al onherstelbaar. Historici zullen zich niet afvragen of Trump zowel Xi als Poetin geholpen heeft om meer macht naar zich toe te trekken, maar hoeveel macht er juist naar die landen en dictators schoof tijdens en door Trump.
Poetin slaagde er tijdens het regime-Trump in om praktisch president voor het leven te worden, zonder dat de man in het Witte Huis ook maar tot een kritische zin daarover bewogen werd. Niet geheel onlogisch, als je dezelfde ambities hebt.
