Goed genoeg

Sedert twee jaar doceer ik, samen met een collega, een online cursus aan een Amerikaanse universiteit. Elk semester moeten de studenten vier geschreven werkstukken maken, die samen meer dan de helft van hun totaalcijfer voor de cursus vertegenwoordigen. De beoordelingscriteria hiervoor zijn hen welbekend, maar toch laten sommige van de ingediende papers uitschijnen dat niet alle studenten even goed doorhebben hoe ze die moeten interpreteren.

Het begint altijd met goede bedoelingen

Toen een student aan het eind van het vorige semester een uitstekende eindpaper afleverde, dachten mijn collega en ik dat we het als voorbeeld zouden kunnen gebruiken om de studenten te helpen. Maar de paper gewoon beschikbaar maken leek ons geen goed idee, want ze zouden wel eens gewoon de stijl (indien al niet de inhoud) kunnen kopiëren.

In plaats daarvan stelde ik voor dat ik een video zou maken waarin, aan de hand van fragmenten eruit, zou geïllustreerd worden wat de criteria precies betekenen. Tot zover geen probleem – we schreven immers mei van dit jaar, en de volgende cursus zou niet starten voor midden-oktober.

Ruim voldoende tijd dus voor flink wat uitstelgedrag. Nu zijn er maar weinig mensen die een werkstuk lang voor de nodige termijn afleveren, en uw correspondent hoort alvast niet bij die groep. Maar waarom stellen we een taak uit wanneer we er veel tijd voor hebben?

Onderzoek geleid door marketing professor aan de Johns Hopkins-universiteit Meng Zhu suggereert dat verafgelegen doelen ons laten geloven dat ze moeilijker te bereiken zijn – zelfs al heeft de termijn niets te maken met de taak zelf (zoals in dit geval).

Dit verschijnsel (dat het deadline-effect werd genoemd) leidt volgens de onderzoekers direct tot uitstelgedrag (en zelfs tot uitstelgedrag – gelukkig overkwam dat mij niet). In een andere studie identificeerde dezelfde auteur het hoogdringendheidseffect, een veel voorkomende psychologische voorkeur om altijd eerst de minder belangrijke, maar dringender taken af te handelen, en de meer belangrijke taken uit te stellen. Ja hoor, dat was nu net wat ik aan het doen was: ik stelde uit, en stelde uit, tot wanneer ook deze taak hoogdringend was geworden.

Dat zou zonder veel gevolg zijn gebleven, ware het niet voor het infernale kwartet dat bestond uit ongebreidelde ambitie, optimism bias, overmoed en de zogenaamde planning fallacy.

Ik wilde vanzelfsprekend niet zomaar een saaie video afleveren. Nee, zonder weliswaar te overdrijven, wilde ik er toch wel wat inspanning instoppen en er iets aantrekkelijks van maken. Ik heb wel eerder zo’n korte video gemaakt, dus ik was ervan overtuigd dat ik zo’n videootje van tien minuten wel in een halve dag zou klaarspelen – dat was toch ongeveer wat het me de vorige keer had gekost, meende ik me te herinneren. Ik wist ook nog heel goed wat je met zo’n video-editor kon doen, en ik was er zeker van dat ik vast ook nog wist hóé dat allemaal moest worden gedaan.

Onverwachte gebeurtenissen

Met iets minder dan een week te gaan, OK, wat later dan ik had gehoopt, maar toch nog met ruim tijd genoeg voor het begin van de cursus, was het scenario klaar en afgesproken met mijn collega. Ik was ready to roll. Het begon dan ook goed: in nauwelijks twee uur had ik tien minuten speech ingeblikt, inbegrepen enkele hernemingen van stukjes die verknoeid waren door sirenes van voorbijrijdende ziekenauto’s en verbaal tongstruikelen.

In mijn nopjes pauzeerde ik voor de lunch. Nu enkel nog gewoonweg de verschillende clips samenvoegen tot een coherent geheel samen met de relevante fragmenten van de paper, hier en daar wat titels invoegen, en het geheel netjes oppoetsen. Binnen zeer kort zou Kees helemaal klaar zijn.

Echter… nadat ik de hele middag lang de verschillende clips had zitten samenvoegen, stootte de video-editor op een geheugenprobleem en crashte. Geen paniek, dacht ik, zoals alle programma’s tegenwoordig zal dit toch ook al mijn werk hebben opgeslagen? Toch? Toch? Nee, dus.

Overmoed is, zo bleek, niet iets wat enkel op je eigen vaardigheden slaat, het kan net zo goed van toepassing zijn op je werktuigen. En ik herinnerde me meteen ook dat een fundamenteel onderdeel van de planning fallacy, waarbij je uitgaat van het best mogelijke scenario, het over het hoofd zien is van onvoorziene gebeurtenissen.

Op dat moment werd ik geconfronteerd met twee andere welbekende concepten uit de gedragswetenschap. Eén ervan is de sunk cost fallacy, die de neiging beschrijft een taak verder te zetten, enkel en alleen omdat we er al heel wat tijd, geld of moeite in hebben geïnvesteerd. Dit is een denkfout omdat die investering ‘verzonken’ is in het verleden. Ze kan niet worden gerecupereerd, en maakt geen verschil wat betreft de toekomst: wat telt is hoeveel tijd, geld of moeite er van nu af nodig is om de taak af te maken, en hoe waardevol het is dat te doen.

Ik ben natuurlijk goed bekend met deze denkfout, en als een echte professioneel negeerde ik geheel al het werk dat ik tot dan toe al in het project had gestopt. Ik begon me serieus af te vragen of het eindproduct de nog te leveren inspanning (meer bepaald het weekendwerk, want dat is de standaardremedie tegen de planning fallacy) zou waard zijn.

Maar daar was het tweede concept al: de verbintenisstrategie, de truc die ons helpt onze voornemens in acht te nemen. Ik had mijn collega immers beloofd dat ik die video zou maken. En, verzonken kost of niet, ik ging hem begot afmaken, of sneuvelen op het veld van eer.

Satisficing te hulp

Inmiddels was het zaterdagochtend, nog twee dagen voor de start van de cursus. Er was maar weinig tijd over – en toch was ik vastbesloten het beste te doen wat ik kon. Het moment was aangebroken om een van de oudste concepten uit de moderne gedragswetenschap op te roepen, toegeschreven aan Herbert Simon: satisficing – een hyperoniem gemaakt van de werkwoorden to satisfy (tevredenstellen) en to suffice (genoeg zijn).

De term verwijst naar het volgen van een strategie die een resultaat oplevert dat goed genoeg is, en dus efficiëntie nastreeft eerder dan het bereiken van het optimale resultaat. Met nog slechts uren te gaan zou ik moeten satisficen zoals ik nooit eerder had gesatisficet.

Er is iets vreemds aan het begrip satisficing. Het zou een goede aanpak zijn, maar heeft een air van luiheid, van het strikte minimum doen en niets meer – zoals een student die tevreden is met een voldoende en geen moeite wil doen om een grote onderscheiding te halen. Maar dat is een verkeerde voorstelling van wat satisficing werkelijk is.

Satisficing betekent namelijk bewust een afweging maken tussen de kosten en de baten, de essentie van een goede beslissing. Het houdt in dat je de offers niet over het hoofd ziet die moeten worden gebracht om het resultaat te verkrijgen, en dat je de opportuniteitskost erkent. Het betekent dat je het werkelijke nut van de uitkomst beschouwt samen met de inspanning die ervoor nodig is.

Het betekent niet dat je tevreden bent met een ondermaats resultaat. We oordelen immers zelf wat goed genoeg is, en zoals een student ervoor kan kiezen dat enkel een grote onderscheiding goed genoeg is, en niet een voldoende, zo ook kunnen wij de lat zo hoog leggen als we dat zelf willen, en er ook de verantwoordelijkheid voor nemen.

Ik bepaalde dus wat ‘goed genoeg’ zou zijn, en begon te werken aan het realiseren van mijn doel, tussen alle reguliere en minder reguliere weekendtaken in (waaronder ook het snoeien van onze appelboom).

Zondagmiddag was het allemaal klaar – althans bijna: ik moest toch nog even een mooie titelpagina maken. Jazeker, ik was nog steeds aan het satisficen, mocht u het zich afvragen, ook wanneer ik op zoek ging naar geschikt beeldmateriaal en een gepast lettertype voor de titel.

Ik reflecteerde over wat ik geleerd, en vooral opnieuw had geleerd de afgelopen dagen. Ik had ervaren hoe ambitie en streven sterk motiverend kunnen zijn, en hoe onervarenheid een groot obstakel kan vormen, dat het effect van optimism bias en overmoed kan versterken. Ik had gezien hoe daadkrachtig een verbintenisstrategie (zoals een belofte aan iemand anders) kan zijn, ook als ze je verhindert tegen de sunk cost fallacy in te gaan. En ik begreep hoezeer intrinsieke motivatie, de vreugde je visie in realiteit om te zetten, zelfs nog meer kan motiveren dan de originele ambitie.

Terwijl ik de video op het leerplatform plaatste, overdacht ik hoe ik had beslist wat goed genoeg zou zijn, en kwam tot de conclusie dat ik, ondanks alles, wanneer het eropaan kwam, de juiste besluiten had genomen.

En maar goed ook. Het onderwerp van de cursus in kwestie is immers niets anders dan Besluitvorming.

Uitgelichte afbeelding: CC BY 2.0 Paul (Flickr)