De regering-De Croo verbindt zich ertoe om bij specifieke dossiers, zoals het lange termijnbeheer van hoogradioactief afval, op zoek te gaan naar de input van het publiek. Niet via een burgerbevraging, maar via een participatief proces zoals een burgerpanel. Op die manier toont deze regering zich bereid iets te doen aan het tanende vertrouwen in de politiek en de groeiende afstand tussen burger en bestuur.
Deliberatieve experimenten in binnen- en buitenland illustreren dat burgers de regering kunnen bijstaan in heel wat moeilijke hedendaagse kwesties
Deliberatieve experimenten in binnen- en buitenland illustreren dat burgers de regering kunnen bijstaan in heel wat moeilijke hedendaagse kwesties. In het katholieke Ierland werd de grondwet na advies van de Constitutional Convention, waarin zesenzestig willekeurig gelote burgers zetelden, aangepast om het homohuwelijk mogelijk te maken.
In Frankrijk zetelden honderdvijftig gelote burgers in de Convention Citoyenne pour le Climat, en zullen zij met voorstellen komen om de uitstoot van broeikasgassen in Frankrijk drastisch te verminderen. In IJsland werkten vijfentwintig burgers na de bankencrisis aan een nieuwe grondwet die het land moest bevrijden van de macht van internationale banken.
We moeten het ook niet altijd ver zoeken: in eigen land experimenteert het parlement van de Duitstalige gemeenschap al volop met gelote burgerpanels.
Potentieel
Als pleitbezorger voor meer burgerbetrokkenheid bij het beleid ziet De Wakkere Burger heel wat potentieel in die deliberatieve processen. Zo mikt deze participatievorm nadrukkelijk op een brede en diverse betrokkenheid.
Deliberatie overstijgt de loutere optelsom van individuele meningen
Streefdoel daarbij is niet zozeer een representatieve weerspiegeling van de samenleving, maar de betrokkenheid van alle groepen die geraakt worden door de betreffende beleidsmaatregel of thematiek. Wanneer burgers met elkaar debatteren, houden ze bovendien niet halsstarrig vast aan hun eigen standpunt.
Ruimte voor zowel feiten als persoonlijke ervaringen maakt dat deelnemers nieuwe inzichten opdoen en respect ontwikkelen voor mensen met een andere opinie. Deliberatie overstijgt de loutere optelsom van individuele meningen waarbij de helft plus één van de stemmen de uitkomst bepaalt. Het gaat voor de deelnemers over meetellen in plaats van meegeteld worden.
Tijd, geld en politieke moed
Natuurlijk draaien deliberatieve experimenten niet automatisch uit op een groot succes. Cruciaal zijn de aanwezigheid van deskundigen die deelnemers vooraf informeren over inhoud. Net zoals onafhankelijke, ervaren procesbegeleiders die erover waken dat ook minder mondige burgers aan het woord komen.
Ook het belang van een transparante communicatie over de krijtlijnen van het proces mag niet ontbreken: Hoeveel inspraak hebben de deelnemers? Tot waar reikt hun invloed? Voor sommigen zal een burgerpanel pas geslaagd zijn wanneer de overheid alle aanbevelingen overneemt.
Participatie is een proces van lange adem, maar doorgaans met een gedragen beleid en tevreden burgers als resultaat
Maar dat hoeft niet altijd het geval te zijn. Op zijn minst geeft de overheid formeel aan hoe ze met de resultaten van de deliberatie aan de slag zal gaan. Net zoals ze op een onderbouwde manier motiveert waarom een aanbeveling niet kan worden gerealiseerd. Zowel de deelnemers als het brede publiek moeten op voorhand weten waar het proces precies zal uitmonden.
Last but not least vergt een kwalitatief proces een gezonde dosis politieke moed. Om naar de burger te luisteren en daar ook de tijd voor te nemen.
Om te durven loslaten en de meerwaarde van burgers hun input boven de vrees voor mogelijke weerstand te stellen. Om te investeren in tijd, geld en mankracht. Participatie is een proces van lange adem, maar doorgaans met een gedragen beleid en tevreden burgers als resultaat.
Het regeerakkoord richt zich expliciet tot 2030, de tweehonderdste verjaardag van België. Ons land had bij het ontstaan een van de meest liberale grondwetten in de wereld, en kan nu op het vlak van democratische vernieuwing ook weer een koploper worden. En daar speelt iedereen een rol bij. De tijd van de burger is nu!
