Grote groepen kan je nog weren op basis van de coronaregels, maar met het gebruik van de term "profiel” kom je toch in woelige juridische wateren terecht. En zelfs al zou huidskleur geen factor van betekenis zijn in die screening, ook discriminatie op basis van leeftijd of geslacht is discriminatie.
'Profiling' heeft een erg negatieve impact op de geloofwaardigheid en legitimiteit van de politie bij de bevolking
Maar wat als een dader gesignaleerd wordt met lang, blond haar, dan moet je toch niet op zoek naar iemand met kort, zwart haar? Dit argument hoor je ook regelmatig (en ten onrechte) bij de politie. Er is een wezenlijk verschil tussen beide gevallen.
In het éne geval zoekt men naar een (vermoedelijke) dader van een delict. In het andere geval screent men mensen op uiterlijke kenmerken vooraleer er feiten zijn gepleegd en gebaseerd op de veronderstelling dat die persoon of groep wel iets zal gaan mispeuteren.
Een (on)bewuste uitspraak?
Wat de intentie was van Commissaris Philippe Denoyette, zullen we nooit weten. Gaat het om een ongelukkige formulering of een 'slip of the tongue'? Wel weten we met zekerheid dat een gedeelte van het politiekorps vindt dat 'ethnic profiling' gewoon moet kunnen.
Politievakbond VSOA schreef recent (13/06/2020) nog op haar website dat (in de nasleep van de terreuraanslagen in Parijs en Brussel) er “inderdaad profielen en/of richtlijnen bestonden. Is dit niet normaal? Behoren deze gerichte controles niet tot goed en efficiënt politiewerk?” In feite zitten onze anti-discriminatiewetten, aldus deze vakbond, in de weg van doelmatig en werkbaar politiewerk.
In feite zitten onze anti-discriminatiewetten, aldus de VSOA, in de weg van doelmatig en werkbaar politiewerk
Verder schrijven ze, terecht, dat “proactieve controles deel uitmaken van het preventieve luik om bestaande fenomenen te kunnen indijken”. Maar zo’n proactieve, systematische controles worden in principe enkel in specifieke, uitzonderlijke situaties uitgevoerd.
In theorie, want uit mijn onderzoek met jongeren met een migratieachtergrond in Brussel blijkt dat zij er dagelijks of wekelijks worden uitgepikt voor lukrake identiteitscontroles.
Een onderzoek van Amnesty International in België spreekt ronduit van “onnodige en onwettige” controles. Uit dat onderzoek blijkt verder dat de meeste agenten zelf aangeven niet aan etnisch profileren te willen doen, maar ze worden onvoldoende begeleid en getraind om dit tegen te gaan.
Geen nationaal fenomeen
Volgens recent Nederlands onderzoek hebben jongeren met een migratieachtergrond tussen drie en vijf keer zoveel kans om gearresteerd te worden dan witte jongeren. Ook in de VS schommelt die kans rond de 3,6. Uit ander Nederlands onderzoek blijkt overigens ook dat daders met een allochtone herkomst substantieel vaker en langere gevangenisstraffen opgelegd krijgen voor gelijke misdrijven.
Volgens recent Nederlands onderzoek hebben jongeren met een migratieachtergrond tussen drie en vijf keer zoveel kans om gearresteerd te worden dan witte jongeren
Het is belangrijk om op te merken dat (etnische) profilering op de keper beschouwd een heel erg menselijke fenomeen is.
Uit mijn onderzoek blijkt dat vrouwen, zeker ’s avonds of ’s nachts, allerlei tactieken toepassen om zich veilig door de publieke ruimte te verplaatsen.
Het snel “screenen” van andere aanwezigen hoort daar automatisch bij en is een factor in de keuze van de genomen route.
Leer (h)erkennen
Maar de veronderstellingen waarop deze keuzes worden gemaakt, zijn niet noodzakelijk juist en zeker in het geval van preventieve politionele acties op basis van ethnische profilering bestaat het gevaar van veel collateral damage. Het is dus in eerste instantie belangrijk om aan introspectie te doen en het fenomeen te (h)erkennen.
Het is dus in eerste instantie belangrijk om aan introspectie te doen en het fenomeen te (h)erkennen
De politie dient in te zien dat zijzelf, als monopoliehouder van geweld in onze maatschappij, extra verantwoordelijkheden heeft. Het is dan ook pijnlijk om vast te stellen dat die maatschappelijke actor, die wordt geacht de wet te doen naleven, die zelf zou schenden.
Tot slot, uit heel wat onderzoek blijkt dat 'profiling' een erg negatieve impact heeft op de geloofwaardigheid en legitimiteit van de politie bij de bevolking. 'Ethnic profiling' werkt dus ook contraproductief.
Meer nog, lukrake identiteitscontroles op basis van etnische profilering zijn ongetwijfeld een belangrijke factor in de spiraal van wantrouwen en vijandigheid tussen jongeren en politie. Deze politionele acties zijn eerder dan een oplossing een deel van het probleem.