Een van de vele zaken die me opvielen tijdens mijn eerste schoolreis naar Londen (Brussel leek in vergelijking wel een provinciestadje) was de alomtegenwoordigheid van de avondkrantverkopers – toentertijd waren er zelfs nog twee verschillende bladen, de Evening Standard en de Evening News, die later fuseerden.
In hun tienduizenden betaalden de huiswaarts kerende pendelaars 8 pence (zo’n 5 BEF) in ruil voor informatie over wat er die dag zoal was gebeurd in hun stad, hun land en de wereld. Velen onder hen hadden dat ’s ochtends ook al gedaan.
Uitgevers denken wellicht nostalgisch terug aan die mooie dagen – de tijden (en de oplagen) zijn veranderd, maar we zijn lang niet gestopt met betalen voor informatie. Want wat zijn onze abonnementen op kabeltelevisie of internetproviders anders? Daar komen geen materiële goederen bij kijken – het draait allemaal om informatie. Zelfs als we niet met geld betalen voor ‘gratis’ diensten als Facebook, Instagram of Twitter, dan doen we dat door informatie over onszelf te delen, of door de soms onophoudelijke advertenties te accepteren.
We zijn nu eenmaal nieuwsgierig – een natuurdocumentaire van David Attenborough, Thuis, Panorama, wat onze vrienden afgelopen weekend hebben gedaan… allemaal informatie, en die 'moeten we hebben'.
Nieuwsgierig, maar toch niet zó nieuwsgierig
Zou het dan ook niet leuk zijn mochten we kunnen zien wat anderen denken? Niet zozeer met kwade bedoelingen (het zou al te gemakkelijk zijn de informatie te bekomen die we nodig hebben om iemands bankrekening te plunderen), maar gewoon om onze nieuwsgierigheid te bevredigen. Wat denken mijn collega’s werkelijk over mij?
Overweegt de baas werkelijk mij loonopslag te geven, of stuurt ze me met een kluitje in het riet? Wat heeft mijn levenspartner voor mij in petto voor mijn verjaardag? Vindt mijn vriend echt mijn gat niet te dik in deze rok? Heeft dat lid van mijn team werkelijk mijn email niet ontvangen, of wilde hij er gewoon niet op antwoorden?
Bij nader inzien willen we misschien toch niet het antwoord op al deze vragen te weten komen, zelfs als we dat zouden kunnen. Maar kunnen we dit soort informatieaversie meten?
We kunnen het in elk geval proberen. Samen met enkele collega’s ontwikkelde Emily Ho, een gedragswetenschapper aan de Northwestern universiteit, een vragenlijst die peilt naar onze informatievoorkeuren – wat willen we liever wel, of liever niet, weten? Ze maakt gebruik van vragen die een aantal feitelijke scenario’s reflecteren (de dokter die ons kan vertellen hoelang we gemiddeld nog te leven hebben, de verkoopprijs in speciale aanbieding van een toestel dat we enkele weken terug tegen de volle prijs kochten), maar ook scenario’s rond hoe anderen ons zien (wat men werkelijk vond van onze toespraak op het trouwfeest van onze beste vriend, hoe aantrekkelijk men ons werkelijk vindt).
De vragenlijst heeft wel enkele beperkingen: zo is er bijvoorbeeld geen optie om onverschilligheid uit te drukken (“interesseert me niet echt”. Door te moeten kiezen tussen bepaalde informatie wel of niet te willen weten kun je meer informatiemijdend lijken dan je in werkelijkheid bent. Peilen naar hoeveel je bereid bent te betalen voor informatie, of net om die informatie niet te zien, zou wellicht een meer genuanceerd beeld geven, maar de vragenlijst wordt dan wel wat ingewikkelder. (U kunt de vragenlijst hier zelf uitproberen.)
Maar waarom zijn we dan afkerig van informatie? Russel Golman en collega’s onderzoeken dit in een paper met als titel Information Avoidance (waar ik recent al even kort naar verwees). De auteurs bespreken een verrassend groot aantal mogelijke redenen waarom we bepaalde informatie willen mijden. Die worden opgedeeld in twee categorieën, hedonistisch mijden (om te verhinderen dat we ons slecht zouden voelen), en strategisch mijden (om te verhinderen dat de informatie ons gedrag of beslissingen zou beïnvloeden).
Waarom we liever in het ongewisse blijven
Een voorbeeld van hedonistisch mijden is niet willen weten hoe onze beleggingsportefeuille eruit zou zien als we vijf jaar geleden hadden geïnvesteerd in een andere aandelenfondsen. Onwetendheid zorgt er hier voor dat we geen spijt hoeven te voelen over een verkeerde beslissing in het verleden.
We kiezen er misschien ook voor niet te weten of we drager zijn van een gemuteerd BRCA1 of BRCA2 gen, waardoor we een verhoogde kans hebben op borst-, eierstok-, of prostaatkanker, om angstgevoelens daarover te vermijden. Als we in een loopwedstrijd zopas ruimschoots onder onze streeftijd zijn gebleven, willen we misschien liever niet weten hoe we gepresteerd hebben in onze leeftijdscategorie, en zo teleurstelling afwenden.
En zo willen we misschien ook informatie mijden die onze optimistische stemming kan bedreigen (niet willen weten hoe oud anderen denken dat we zijn), of die ons kan confronteren met ongemakkelijke cognitieve dissonantie (niet willen weten of onze beste vriend zijn partner heeft bedrogen).
Als we onze zinnen hebben gezet om een aanlokkelijk stukje gebak, maar ook bekommerd zijn om onze lijn, dan kunnen we besluiten niet te checken hoeveel calorieën het vertegenwoordigt, want anders voelen we ons verplicht in de plaats een stuk rauwe selder te eten. Dat is een voorbeeld van strategisch informatiemijdend gedrag.
We kunnen dat natuurlijk ook omkeren, en niet in de voorraadkast kijken of er gebak is, om zo te verhinderen dat we in de verleiding komen. Een ander voorbeeld is wat bekend staat als plausibele ontkenbaarheid: als we van iets niet op de hoogte zijn, dan kunnen we ook niet verantwoordelijk zijn er iets aan te doen, en vermijden we achteraf de schuld te krijgen. Wir haben es nicht gewußt.
Is zulke informatieaversie irrationeel? Het conventionele economische perspectief suggereert van wel: in plaats van kostelijke stappen te ondernemen om te verhinderen dat we informatie verkrijgen, zouden we ze immers gewoon kunnen negeren als ze ons niet bevalt. Maar dat ziet over het hoofd dat informatie negeren niet zo eenvoudig is, of zelfs niet wenselijk: informatie die nuttig kan zijn over de lange termijn, kan tegelijk behoorlijk wat ongemak veroorzaken op korte termijn.
Als we weten dat we een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van kanker, kunnen we kiezen voor meer frequente onderzoeken om sneller te kunnen ingrijpen wanneer er iets verdachts wordt vastgesteld. Maar het kan ons ook permanent angstiger maken, vooral wanneer – zoals inderdaad wel eens gebeurt – scans vals positieve resultaten produceren. Zelfs als we in werkelijkheid nooit kanker zouden krijgen (of aan een andere oorzaak sterven voor het zover komt), wordt ons welzijn aangetast door die angst. Is het mogelijk profijt te halen uit informatie, die we tegelijk negeren zodat ze ons niet raakt?
Iets minder morbide, misschien, beeld u in dat uw collega haar loonbriefje op haar bureau heeft laten liggen, zodat u kunt zien wat ze verdient. Jullie zijn even oud, met dezelfde kwalificaties, en hebben dezelfde taken en dezelfde verantwoordelijkheden. Als u kijkt, en haar loon blijkt een stuk hoger te liggen dan het uwe, wat zou dat betekenen voor uw relatie met haar, en voor uw arbeidstevredenheid?
U zou natuurlijk naar uw baas kunnen stappen en gelijkheid van loon eisen. Maar zou u dat werkelijk doen? Wat als de baas daar geen oren naar heeft? Een blik werpen op dat loonbriefje en uw nieuwsgierigheid bevredigen heeft een prijskaartje – zou u naderhand kunnen negeren wat u bent te weten gekomen?
Als ik u vraag niet aan een olifant te denken, wat is dan het eerste wat u voor de geest komt? Precies. (Dit is een experiment van de cognitieve wetenschapper en taalkundige George Lakoff, die het gebruikt in zijn introductiecursus Cognitieve Wetenschap aan de universiteit van Berkeley.)
In sommige gevallen kunnen we misschien wel meester zijn over onze gedachten. Als we ontdekken dat onze vriend, in tegenstelling tot wat hij volhoudt, ons gat wel te dik vindt in deze rok, kunnen we trachten dat te negeren, en te handelen alsof we niet wisten dat hij ons ter wille probeert te zijn. Dat is immers wat we zonder probleem deden voor we de waarheid te weten kwamen. Maar het is lang niet makkelijk, en het zou een bovenmenselijke inspanning vergen dat te doen met alle informatie die ons negatief kan beïnvloeden.
De beste manier om meester te blijven over onze gedachten, is die informatie buiten te houden die tot gedachten leidt waarover we geen meester zijn. Ook als dat doelbewust, kostelijk informatiemijden vereist.
