Recent werd in nagedachtenis van de vermoorde Julie Van Espen en alle andere slachtoffers van seksueel geweld de campagne #bloomforchange gestart. Dit publiekelijk breed gedragen initiatief roept op om een front te vormen tegen alle vormen van seksueel geweld en beoogt om beleidsmakers met tien punten tot actie te bewegen.
Ook Amnesty International lanceerde op de vooravond van Internationale Vrouwendag een nieuwe campagne om de Belgische politici op te roepen om een topprioriteit te maken van de strijd tegen seksueel geweld.
We verwelkomen de hernieuwde publieke en politieke aandacht voor slachtoffers van seksueel en gendergerelateerd geweld, maar stellen helaas vast dat deze aandacht vaak selectief is. Wie herinnert zich nog 5 juni 2018, toen de Brusselse Eunice werd vermoord? Eunice was geen beloftevolle studente uit het Antwerpse, maar een sekswerker afkomstig uit Niger.
Een zeer grote groep van slachtoffers komt niet in beeld en krijgt nauwelijks of geen mogelijkheid om zich kenbaar te maken. Vele meisjes, jongens, vrouwen, mannen en non-binaire personen met een vluchtverhaal of migratieachtergrond behoren tot deze groep.
Seksueel geweld voor, tijdens en na het vlucht- of migratietraject
Volgens de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR zijn er wereldwijd meer dan 70 miljoen ontheemden, waarvan 26 miljoen vluchtelingen buiten hun land van herkomst zoeken naar een veilige haven en bescherming tegen vervolging. De helft van hen is minderjarig.
De confrontatie met (oorlogs-)conflicten, waarin seksueel geweld vaak als wapen wordt gehanteerd, doet vele mensen op de vlucht slaan. Ook tijdens en na de vlucht worden zij echter aan deze vormen van geweld blootgesteld. Kinderen en jongeren zijn wat dit betreft bijzonder kwetsbaar.
In de Europese asielopvang lopen zowel mannen als vrouwen, als bewoners en professionals het risico om blootgesteld te worden aan diverse vormen van geweld
Dat minderjarigen bijzonder kwetsbaar zijn, bleek ook toen de 9-jarige Daniël op 25 april 2019 vermoord werd in het Belgische opvangcentrum waar hij met zijn gezin verbleef.
Ines Keygnaert en collega’s onderzochten in 2012 de prevalentie van seksueel en gendergerelateerd geweld bij vluchtelingen, migranten en mensen zonder wettig verblijf in België en Nederland.
Hieruit bleek dat meer dan de helft (57%) van deze mensen (in)direct in contact waren gekomen met seksueel geweld, waaronder verkrachting en seksuele uitbuiting. Een vijfde van hen gaf aan zélf slachtoffer te zijn.
Later onderzoek van Keygnaert en collega’s uit 2015 naar de prevalentie van seksueel geweld in een bredere Europese context toonde aan dat in de Europese asielopvang zowel mannen als vrouwen, als bewoners en professionals het risico lopen om blootgesteld te worden aan diverse vormen van geweld. Hierbij gaf meer dan de helft (58%) van de deelnemers aan direct (23%) of indirect (77%) met seksueel geweld geconfronteerd te zijn geweest.
Tips ter ondersteuning van professionals en vrijwilligers
Uit bovenstaande cijfers blijkt hoe prangend de kwestie van seksueel en gendergerelateerd geweld tegen (minderjarige) vluchtelingen en migranten is. Daarom schreven we naar aanleiding van de Internationale dag voor de Uitbanning van Seksueel Geweld tijdens Conflicten en Wereldvluchtelingendag, respectievelijk op 19 en 20 juni, volgende publicatie: 'Seksualiteit, seksueel geweld en jongeren met een vluchtverhaal. Welke tools en pistes voor de toekomst?'
We beogen om een reactie te bewerkstelligen in de naam van alle slachtoffers van seksueel en gendergerelateerd geweld
We beogen om een reactie te bewerkstelligen in de naam van alle slachtoffers van seksueel en gendergerelateerd geweld tijdens conflicten in hun land van herkomst, tijdens en na hun vlucht- of migratietraject naar België. Want de uitbanning van deze vorm van geweld, stopt niet aan de grens.
Deze publicatie streeft ernaar om hulpverleners, voogden, leerkrachten en vrijwilligers die jonge vluchtelingen begeleiden handvaten aan te reiken om seksueel en gendergerelateerd beter te (h)erkennen. Het is voor hen vaak geen evidentie om het gesprek over seksualiteit en seksueel geweld aan te vatten en jongeren hierin gepast te begeleiden. We hopen hen alvast te inspireren met enkele tips.
Het belang van een open houding en een gezonde dosis durf
Verwelkom je gesprekspartner op een open manier, zonder hokjesdenken. Kom los van bestaande ideeën, vooroordelen, voorkennis en gehoopte resultaten. Kijk naar de persoon voor je en focus op het versterken van zijn of haar aanwezige competenties. Ondersteun de jongere in zijn of haar veerkracht.
Vergeet hierbij niet dat een ontluikende seksualiteit deel uitmaakt van de normale ontwikkeling van adolescenten en dat een seksuele toenadering consensueel en amoureus kan zijn, zelfs wanneer dit institutioneel niet toegelaten is. Heb daarom eveneens aandacht voor de positieve aspecten van seksualiteit en seksuele gezondheid, en durf hierover het gesprek aan te gaan.
Aandacht voor het cultuursensitieve en de eigen grenzen
Breng als hulpverlener seksualiteit proactief ter sprake en benader het gesprek vanuit een cultuursensitief perspectief. Je hoeft geen seksuoloog of therapeut te zijn om met jongeren over seksualiteit te spreken.
Wél is het belangrijk je eigen grenzen te kennen en aan te geven. Dit zowel om jezelf te beschermen, als om bij je gesprekspartner geen valse verwachtingen te creëren.
Het gesprek toelaten, zonder meer
Vraag je gesprekspartner de toelating om verder te praten over ‘seksualiteit’ en geef hem of haar de ruimte om vragen te stellen en bezorgdheden te uiten, zonder meteen met een advies of oplossing te willen komen. Dit is een essentieel onderdeel van begeleiding.
Het draagt enerzijds bij tot een vermindering van eventuele gevoelens van schuld en schaamte, en anderzijds leidt het tot erkenning en normalisering van de situatie, wat op zich reeds een - vaak onderschat - helpend effect heeft. Neem de tijd om een vertrouwensband op te bouwen.
Benoem drempels en zoek ondersteuning
Draag de last niet alleen. Durf te benoemen wat je als moeilijk of storend ervaart en maak eventueel gebruik van een rolverdeling binnen je team, een ondersteuningsaanbod, inter- en supervisie momenten of verwijs door.
Tenslotte willen we ons ook richten tot de beleidsmakers. Ook zij kunnen én moeten de strijd tegen seksueel en gendergerelateerd geweld aangaan en bijdragen aan de ondersteuning van slachtoffers. Laten we er samen werk van maken om álle slachtoffers te (h)erkennen en een echt front ter uitbanning van seksueel geweld te vormen.
