Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Tijd voor de euro 2.0: een munt voor een continent in het midden

Arne Focketyn
Euro
(Foto: CC Hernán Piñera (Flickr))
  • Ik zal dit jaar ongetwijfeld verlies maken, maar hoeveel verlies?
  • Toch één lichtpuntje: als het al zeker is dat ik geen winst zal maken, hoef ik al geen belastingen te betalen. Hoeveel bedrijven zullen dit jaar verlies maken en dus geen belastingen betalen?
  • Als de overheid geen belastinginkomsten ontvangt, hoe gaan we dan onze leerkrachten, zorgverleners en politieagenten betalen?
  • Waarom is het loon van die mensen eigenlijk afhankelijk van onze belastingen?

Die laatste vraag blijft door mijn hoofd spoken; de vraag van één miljoen. Elke dag, wanneer klokslag acht uur het applaus voor de zorgverleners losbarst, komt dezelfde vraag weer terug. Hoe gaan we die mensen betalen met al die verliezen? Wat hebben al die verliezen met die lonen te maken? Klopt dat eigenlijk wel?

Toen de mensheid de landbouw ontdekte en werktuigen ontwikkelde, werden zieken toch ook verzorgd? Van belastingen was er nog geen sprake. Er werd wel kennis doorgegeven, maar van belastingen was er nog geen sprake. Mensen deden dit werk voor het algemeen belang, nog voor belastingen bestonden. De ontwikkeling van de beschaving begon dus niet bij het heffen van belastingen. Hoe zijn we daar dan ooit ingerold?

Het begin van belastingen

Waar is die belastingheffing dan ooit begonnen? Blijkbaar is het heffen van belastingen uit pure praktische overwegingen ontstaan bij de invoering van de munt.

Wanneer een koning of heerser zijn munt uitgaf - niet voor niets werd z’n eigen hoofd erop afgebeeld -, dan moest hij van in het begin een manier bedenken om dat geld terug bij hem te krijgen. Als hij enkel geld kon uitgeven en er geen kon innen, dan zouden de metalen waaruit hij z’n munt sloeg, opraken en was het gedaan met geld uitgeven. Zo begon belastingheffing: uit noodzaak door een beperkte voorraad van metalen.

Belangrijk is om te onthouden dat de heerser de monetaire macht had. Aangezien hij de enige was die zijn munt mocht uitgeven, bepaalde hij zelf hoeveel geld er in omloop was. Hoe meer hij uitgaf, hoe meer meer geld er in omloop was. Hoe zwaarder hij belastte of hoe minder hij uitgaf, hoe minder geld er in omloop was.

Eureka!

Wacht eens, eureka! Ons geld bevat geen metaal meer. Het is voor 95% digitaal en dus onbeperkt, zolang het cijfer maar op je bankrekening past! Dacht ik daar al even het ultieme raadsel te hebben opgelost. We hoeven dus in principe geen belastingen te heffen, want we kunnen dat geld gewoon drukken!

Jammer maar helaas, dat blijkt niet zomaar te kunnen. Als de hoeveelheid geld in omloop enkel vergroot, dan verliest het geld te snel zijn waarde. In elk gezond geldsysteem zit een mechanisme ingebouwd dat geld doet verdwijnen, zodat het overblijvende geld beter zijn waarde behoudt.

In elk gezond geldsysteem zit een mechanisme ingebouwd dat geld doet verdwijnen, zodat het overblijvende geld beter zijn waarde behoudt

Vergelijk de geldhoeveelheid in de samenleving met de hoeveelheid water in een woestijn. De hoeveelheid water is beperkt en dus is één liter water erg waardevol. Ga met diezelfde liter water een natte jungle in en je liter water is veel minder waard. Er is immers meer dan genoeg water beschikbaar.

Om de 'waarde' van één liter water (één euro) stabiel te houden, is het van belang dat de luchtvochtigheid (totaal aantal euro’s) ongeveer dezelfde blijft. Het is dus van belang de totale hoeveelheid van geld in overeenstemming te houden met de grootte van de economie. Dat streven heet prijsstabiliteit en is de verantwoordelijkheid van de Europese Centrale Bank (ECB).

De verdwenen macht

Wie goed heeft gelezen, weet nu dat er macht verschoven is. De heerser die zelf zijn geld uitgaf had de monetaire macht. Onze overheid heeft die macht afgestaan aan de ECB. Ze heeft enkel nog fiscale macht: geld van de ene naar de andere (of naar zichzelf) verschuiven. Om die reden komen we altijd opnieuw uit bij de vraag: “Wie gaat dat betalen?” Onze overheid kan immers enkel nog geld verschuiven en geen geld creëren.

De overheid is dus in zekere zin gedegradeerd tegenover de vroegere machthebbers die zelf geld konden creëren

De overheid is dus in zekere zin gedegradeerd tegenover de vroegere machthebbers die zelf geld konden creëren. “Kan de ECB ons probleem dan niet oplossen door geld te drukken?”, hoor ik u denken. Wel ja, in principe kan ze dat. Ze probeert dat ook. Sinds de bankencrisis in 2008 drukt ze onafgebroken geld bij.

De geldhoeveelheid in de eurozone gaat sinds 2008 bijgevolg indrukwekkend de hoogte in. Google maar eens 'eurozone M0' of, afhankelijk van welke definitie van geld je het meest bevalt, M1 of M2.

Nu komen we bij een indrukwekkend ongeloofwaardig punt. U zal me het voordeel van de twijfel moeten geven, want uw intuïtie zal u nu influisteren dat ik u verkeerde informatie geef. Edoch, wanneer u er de vakliteratuur op naslaat, zal u tot dezelfde conclusie komen als ik.

Geloof mij, ik vond het ook moeilijk te geloven. Ok, hier gaan we dan:

De keerzijde van de ECB

Om de hoeveelheid geld in de economie te regelen, gebruikt de ECB jouw bankrekening. Ja, de jouwe.

En die van mij.

En die van je supermarkt.

En die van onze overheid.

Het injecteren van nieuw geld en het wegnemen van oud geld gebeurt tussen de bankrekeningen door, daar waar enkel bankiers en economen het zien. Wanneer jij geld op je rekening zet of krijgt, dan wordt dat niet uitgeleend. Wanneer je geld leent van de bank, is dat geen spaargeld van iemand anders. Wanneer je geld leent van de bank, wordt er letterlijk nieuw geld geboren.

Wanneer je geld leent van de bank, wordt er letterlijk nieuw geld geboren

Je lening stap voor stap afbetalen, betekent dan weer geld 'vernietigen'. Om die reden moeten er op elk moment genoeg schulden bestaan, zodat er genoeg geld in omloop is om de economische motor vlot te doen draaien.

Schulden zijn dus geen slechte zaak, in tegenstelling tot hoe dat woord klinkt. Schulden zijn nodig. Zonder schulden is er geen economie - althans niet in het huidige systeem.

Hoe werkt dat dan precies? Een particulier leent €250.000 voor een huis. Er wordt €250.000 digitaal bijgeschreven op de bankrekening van de verkoper van het huis. Die €250.000 komt dus niet van een andere spaarder. Ze wordt als nieuw geld gecreëerd. De bank heeft nu in haar portefeuille de belofte van een maandelijkse afbetaling met intrest van de koper en verdient zo haar inkomen.

Dat brengt ons bij het antwoord op de vraag die door mijn hoofd bleef spoken: waarom zijn de lonen van zij die werken voor het algemeen belang gekoppeld aan belastingen?

Door het wegnemen van de monetaire macht bij de overheid, is onze overheid tot 'particulier' gedegradeerd. Ook zij moet voor alles lenen. Dat heet dan staatsschuld creëren. Of ze moet ons belasten, zelfs voor taken die niet gemaakt zijn om geld op te brengen, zoals zorgverlening, onderwijs of politietaken. Het wegnemen van monetaire macht bij de overheid, plaatst haar in een concurrentiepositie die ze nooit kan winnen.

We verwachten van haar dat ze taken doet die geen geld moeten opbrengen, maar die de basis van onze beschaving betekenen

We verwachten van haar dat ze taken doet die geen geld moeten opbrengen, maar die de basis van onze beschaving betekenen. Veiligheid, gezondheidszorg en onderwijs zijn maar enkele voorbeelden. Toch verplichten we onze overheid om hiervoor meer terug te betalen dan ze leende.

[1]

Zo maken we het de overheid moeilijker dan nodig. Door het afstaan van haar monetaire macht, is ze té laag gezakt in de hiërarchie. Al het geld wordt binnen de markt gecreëerd, op de balansen van private banken. Als de overheid publieke taken moet doen, dan moet ze dat geld aan marktvoorwaarden uit de markt sleuren. De architectuur van het systeem plaatst de markt letterlijk boven het publieke belang.

Herstel het onevenwicht

Wel, ik heb een voorstel. Laten we de monetaire macht evenwichtig verdelen tussen markt en overheid. Laten we een stuk geldcreatie opnieuw bij de overheid leggen. Economen zijn er genoeg om het optimum tussen publiek en privaat gecreëerde euro’s te vinden.

Deze zoektocht begint echter bij de erkenning dat publiek gecreëerde euro’s niet minder waardevol zijn dan privaat gecreëerde euro’s, dat taken die voor het publiek belang gebeuren niet minder waardevol zijn dan taken die in een competitieve omgeving gebeuren.

Hier ligt een mooie rol voor de EU als bewaker van standaarden en welzijn. In de EU wonen 445 miljoen mensen. Van de 445 miljoen Europeanen zijn er grofweg 1,6 miljoen politieagenten, 3,5 miljoen onderwijzers en een kleine 10 miljoen dokters en verplegend personeel, samen goed voor ruim 3% van de Europese bevolking.

Beste politicus, maak hier alstublieft het onderscheid tussen noodzaak en toegevoegde waarde. U bent nodig, maar u creëert niet noodzakelijk toegevoegde waarde

Vanaf 2021 worden de lonen van deze mensen gedrukt door de ECB. Er wordt een publiek toegankelijke, transparante lijst opgesteld waar al deze mensen op staan om misbruik tegen te gaan. Laten we meteen in steen beitelen dat dit systeem nooit mag worden toegepast voor de lonen van politici. Die lonen moeten mooi binnen het budget blijven passen.

De strenge, maar rechtvaardige reden hiervoor is dat de toegevoegde waarde van de politicus vooralsnog moet worden aangetoond. Beste politicus, maak hier alstublieft het onderscheid tussen noodzaak en toegevoegde waarde. U bent nodig, maar u creëert niet noodzakelijk toegevoegde waarde.

Bent u van mening dat dit beleid utopisch is? Dan heeft u net de Engelse Centrale Bank, de Bank of England, utopisch genoemd. Zij koopt immers momenteel Engelse staatsschuld op en laat die dan met een vingerknip verdwijnen. Dat komt ongeveer op hetzelfde neer dan wat ik hier voorstel.

Praktisch

Er moet een belangrijk onderscheid worden gemaakt tussen mensen en middelen, een onderscheid tussen het loon van de rechter en de hamer waarmee hij vonnist, tussen het loon van onderwijzer en zijn materiaal en tussen de agent en zijn dienstwagen.

Die hamer, dat materiaal en die dienstwagen worden wel degelijk geproduceerd door de markt. Deze werkmiddelen horen thuis in een budget waarvoor binnen de markt wordt geleend. Dat geldt echter niet voor de lonen. De werkuren van Europeanen, die in de publieke sector werken, zijn een onvervreemdbare Europese grondstof. Tegenover dit werk kan geldcreatie plaatsvinden zonder marktverstorend te zijn.

Waar publiek geld wordt gecreëerd, moet er ook geld vernietigd worden. Hier ligt een mogelijke oplossing voor de klimaatuitdagingen waar we voor staan. De geplande taks op CO2-uitstoot kan perfect dienen om op Europees niveau de geldhoeveelheid terug te dringen. Andere mogelijkheden zijn ook denkbaar.

Filosofisch

Elke euro wordt vandaag gecreëerd binnen het competitieve kader van de markt. Dat heeft ons geweldige voordelen gebracht, omdat net die competitie veel mensen tot het uiterste drijft. Niet elke mens komt echter tot volle bloei in een competitieve omgeving. Dat leren de slachtoffers van het neoliberalisme ons.

Laat ons het continent zijn dat zoekt naar dat optimale evenwicht tussen een overheid die een basiswelzijn mag voorzien en een markt die ons van de beste producten mag voorzien

Ten westen van de EU is er de VS met een nog meer vrijgelaten markt. De gevolgen zijn uiterst zichtbaar. Ten oosten is er China met een totale staatsgeleide economie. Willen we als Europeanen daar eens van profiteren en letterlijk van twee walletjes eten? Gun je muntsysteem die plaats in het midden. Laat ons het continent zijn dat zoekt naar dat optimale evenwicht tussen een overheid die een basiswelzijn mag voorzien en een markt die ons van de beste producten mag voorzien.

Gebruik daarvoor die euro. Verlos hem van het juk van die gedwongen competitie. Beste politici, neem een stukje van die monetaire macht terug. Zet het applaus voor uw zorgverleners om in waarde. Zij creëren ze. U hoeft ze enkel te valoriseren.

Veel moed!

 

[1] Dat de huidige rente op staatsobligaties negatief is, laten we nu even buiten beschouwing. Het is niet gegarandeerd dat die rente negatief blijft. Bovendien maakt het deze tijd ideaal om de overstap te wagen. De marktschok voor obligatiehouders is nu immers miniem.
LEES OOK
Follow the Money / 02-11-2017

Moet Duitsland binnenkort de euro verlaten?

Een aanstaande uitspraak van het Europees Hof over het beleid van de ECB kan mogelijk verstrekkende gevolgen hebben voor de euro.
euro-sculpture-2867925_1920
Follow the Money / 14-06-2017

Rapport over muntunie heeft diepgang van een surfplank

Het rapport van de Europese Commissie is een lofzang op de euro, de eurozone en zichzelf. Jean Wanningen reageert op het discussiestuk.
Webp.net-resizeimage-5-compressor
Jan Walraven / 31-10-2016

Het failliet van de euro

De creatie van een eengemaakte munt zonder de instellingen die ze kunnen beheren, laat Europa uitgeput op de rand van de economische afgrond achter.
euro