Twee weken na de dood van Adil lijkt de wereld weer gewoon verder te draaien. Als je de mainstream media volgt, lijkt het bijna alsof zijn dood op enkele straathoekwerkers na enkel agressieve relschoppers raakte. Het is alsof er geen geldige reden is om verontwaardigd te zijn over wat er met Adil gebeurde. Die is er echter wel. Mensen met migratieachtergrond worden namelijk systematisch onrechtmatig behandeld door de politie. Vraag dat maar aan de man van Soedanese afkomst die afgelopen week in Brussel mishandeld werd door agenten. Het probleem valt niet te reduceren tot louter botsingen die hier en daar plaatsvinden tussen Brusselse straatboefjes en enkele agenten.
We hadden allemaal Adil kunnen zijn, maar dat is helemaal niet waar. Ik ben namelijk een blank meisje dat zich nooit zorgen zal moeten maken over een onjuiste behandeling door overheidsdiensten op basis van mijn huidskleur. Voor mijn vriend kan ik helaas niet hetzelfde zeggen.
Omdat zijn ouders hun studies in België wouden verderzetten, verhuisde hij als peuter van Iran naar België. Tegen de tijd dat zijn vader zijn doctoraat behaalde, was het te laat om in de Iraanse samenleving te re-integreren. Mijn vriend is bijgevolg een rasechte Belg geworden. Nu hij twintig jaar oud is, kan hij je meer vertellen over Belgische bieren dan een beginnende brouwer en leert hij zichzelf voor zijn plezier Gentse zegswijzen aan.
Ik hou van zijn ravenzwarte haren en zijn donkere ogen die in het juiste licht honingkleurig lijken. Dat geldt jammer genoeg niet voor iedereen en dat hoeft ook niet, maar politieagenten kunnen precies niet verder dan zijn Midden-Oosterse uiterlijk kijken dat enkel alarmbellen doet rinkelen.
Altijd verdacht voor de politie
Mijn vriend werd de afgelopen vijf jaar in totaal zeven keer, zomaar, tegengehouden door de politie in het centrum van Gent. Vaak wandelde hij met vrienden rond of zat hij gewoon ergens alleen neer. Van op de Korenmarkt tot het Sint-Pietersstation en alles ertussenin; naast een toevallige aanwezigheid was er verder nooit een directe aanleiding.
Hoe kan thuis als ‘thuis’ voelen als je aanwezigheid voor anderen voortdurend verdacht is?
Een keer maakte mijn vriend een wandeling in de buurt van de Korenmarkt. Wat verderop stonden een paar jongens die ook roots in de MENA-regio hadden. Een jongen van de groep werkte bij de McDonald's en nam net pauze. Mijn vriend vertelde me hoe vreemd het aanvoelde om op een anders zo rustige avondwandeling te moeten tegengehouden worden en met je armen en benen gespreid tegen een muur te moeten gaan staan - en dat naast een jongen die zijn haarnetje en keukenschort nog aanhad.
De laatste keer stond hij even stil met een vriend om diens thuisproblemen te bespreken. Toen twee politieagenten hen naar hun identiteitskaarten vroegen en zijn vriend beleefd vroeg waarom hen dit gevraagd werd, was het antwoord eenvoudigweg “omdat ik het zeg.” De agent was duidelijk niet gediend met deze vraag. Ze snauwde hen af als hangjongeren die mensen lastigvielen en dat ze beter iets zouden moeten doen met hun leven in plaats van daar te staan niksen.
Het zou niet de eerste keer zijn dat mensen het bestaan en persoonlijkheid van mijn vriend plots meer waarderen, wanneer zijn blanke vriendin aan zijn zijde staat
Hoe vaak wandelde of hing ik niet met mijn vrienden in en rond het centrum? Nooit stelde ik mij hierbij voor dat iemand me puur en alleen op mijn aanwezigheid zou aanspreken.
Beide voorvallen vonden nog geen half jaar geleden plaats en ik kan me nog steeds niet voorstellen hoe het voelt om regelmatig hardhandig gefouilleerd te moeten worden als je door je thuisstad wandelt. Hoe kan thuis als ‘thuis’ voelen als je aanwezigheid voor anderen voortdurend verdacht is? Hoe voelt het om benaderd te worden als een tweederangsburger, als een minder mens dan je blanke vrienden?
Dat kan ik niet beantwoorden. Ik vraag me ook af of de politie mijn vriend zou tegengehouden hebben als ik bij hem was geweest. Het zou niet de eerste keer zijn dat mensen zijn bestaan en persoonlijkheid plots meer waarderen, wanneer zijn blanke vriendin aan zijn zijde staat.
Het verhaal dat Ayoub, de broer van Mehdi, en zijn vriendin afgelopen herfst brachten, voelde dan ook vreselijk herkenbaar aan. De ervaringen van mijn vriend zijn dan nog ‘maar’ die van een jongen met een diploma wetenschappen-wiskunde en een blanco strafblad, en ze vonden plaats in Gent. Ik kan me niet inbeelden hoe het er in sommige buurten in Brussel aan toe gaat.
Gemengde reacties van één kant
Als ik hoor wat er met Adil gebeurd is, breekt mijn hart. Natuurlijk wacht ik de resultaten van het onderzoek af, maar er zijn véél verdachte omstandigheden in het spel die op sociale media circuleren. Veel blanke mensen reageren daarbij sceptisch. Sommigen vinden zelfs elk verhaal dat enigszins twijfelt aan het correct handelen van de politie volstrekte onzin. Anderen stellen zich de situatie dan weer voor als een problematische relatie die gevoed wordt door domme fouten en machogedrag langs beide kanten, maar die toch bij het afwijzen van autoriteiten zoals de politie start.
Beide opvattingen stroken echter niet met de ervaringen van mijn vriend en talloze andere mensen met migratieachtergrond. Er wordt in vraag gesteld of Adil wel onrechtvaardig behandeld werd. Dat er veel zaken in die richting wijzen wordt echter genegeerd omdat het nog niet officieel bevestigd is. Tót diezelfde zaken genoemd worden in de reconstructie van Adils dood in De Morgen, dan hebben mensen er plots wél oor naar. Waarom dringt de ernst van deze problematiek maar niet door bij de blanke Belg? Omdat hen verteld wordt dat de politie hun vriend is en dus hebben ze geen reden om iets anders te geloven.
De reactie van de gemiddelde Belg op de onrechtvaardige behandeling van mensen met een migratieachtergrond doet me denken aan de mannen die tijdens de #MeToo-beweging uit de lucht vielen toen ze vernomen hoeveel vrouwen seksuele intimidatie en geweld ervaren. Soms reageerden ze met hetzelfde ongeloof: “Heb je het niet gewoon zelf gezocht?”
Verhuld racisme
De mensen die nu zo reageren zijn heus niet allemaal schaamteloze racisten. Deze reacties beperken zich ook niet tot een bepaalde politieke overtuiging, en zelfs echte 'linkiewinkies' ontdoen zich vaak niet van hun vooroordelen. Sommige mensen zien bepaalde problemen niet in omdat ze er net zo hardnekkig van overtuigd zijn dat ze geen racist zijn en begrijpen wat de ervaringen van niet-blanke mensen inhouden. Ze zijn als het ware kleurenblind.
Ik denk spontaan aan een leerkracht op mijn middelbare school die zichzelf op de borst klopte omwille van zijn progressieve denkbeeld en dan heel trots 'salam aleikum' (vrede zij met u, red.) zei tegen ongelovige leerlingen die in België geboren waren en wiens ouders een dictatoriaal islamitisch regime ontvlucht waren.
Het geval van Adil is een duidelijk voorbeeld dat de politie mensen met en zonder migratieachtergrond niet op dezelfde manier behandelt. Natuurlijk zijn vergissingen menselijk en zijn we allemaal eens geneigd naar categorisering en stereotypering, maar dat is geen excuus. De fouten die gemaakt worden, zijn geen uitzonderingen, maar deel van een onderliggend systeem dat onmiddellijk moet aangepakt worden. We kunnen hier niet nog meer levens aan verliezen.
We zijn de politie allemaal dankbaar voor het goede werk dat ze leveren, maar de fouten die er gemaakt worden zijn zwaar en de tol die zij eisen is nog zwaarder. Ook de rest van de samenleving moet dringend wat doen aan hoe ze over mensen met migratieachtergrond denkt. Je ziet het zo in de algemene berichtgeving en publieke opinie: de dood van Ruben, die met een vriend donuts draaide op een quad is plots veel minder 'zelfgezocht' dan die van Adil die door de politie aangereden werd.
Vergeet de ander niet
Wat wil ik met dit alles zeggen? Aan alle politieagenten: geef mij alstublieft de zekerheid dat mijn vriend dankzij jullie juist veiliger is op straat dan het tegenovergestelde. Aan alle politieke partijen: gelieve te geven om al je medemensen en jezelf eens in te leven in de ervaring van een ander, ongeacht welke huidskleur die heeft.
Wanneer je, beste lezer, je op nieuwjaar zorgen maakt om je huisdieren omwille van het vuurwerk, vraag je dan ook eens af hoe oorlogsvluchtelingen zich voelen bij de geluiden die hen herinneren aan de meest helse momenten uit hun leven. Wanneer je je afvraagt of de paashaas een essentieel beroep uitoefent omdat je jouw kinderen al die chocolade gunt, vraag je dan ook eens af wie er de onbegeleide kinderen in het Griekse vluchtelingenkamp Moria onderdak zal gunnen.
Wanneer je je in de publieke ruimte veilig voelt, vergeet dan nooit dat er daar een privilege mee gepaard gaat.
Als je mij nu excuseert, ik ga even 'Brown Eyed Man' van Kate Tempest beluisteren:
“He hadn't done a thing, but when they came, of course he ran / And they pursue and they were rude, and he said nothing / He bit his lip 'cause If you speak, you'll feel their feet, but if you don't, you'll still get hit."
