Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Mantelzorgers, ook helden in de zorg

spectators-1444043_1920
Applaus (Foto: Jacqueline Macou (Pixabay))

Sinds de start van de coronacrisis krijgen we de ene na de andere ongeruste mantelzorger aan de telefoon. Hoe zal het vergaan met mijn moeder met dementie die in een woonzorgcentrum verblijft nu we niet op bezoek mogen? Moet ik mijn verplaatsing kunnen bewijzen met een attest? Welke hygiënemaatregelen moet ik volgen om een besmetting te voorkomen? Wat als ik zelf ziek word of de zorg niet meer kan dragen? Waar kan ik of de persoon voor wie ik zorg nog terecht? 

Vanuit een diepe bezorgdheid voor het welzijn van mantelzorgers vragen we meer aandacht en ondersteuning voor deze helden in de zorg

Als mantelzorgverenigingen zetten we alles op alles om laagdrempelige informatie tot bij mantelzorgers te krijgen. En dit des te meer tijdens deze crisis: we bieden een luisterend oor aan mantelzorgers en beantwoorden dagelijks tientallen vragen, we bieden laagdrempelige informatie over de coronamaatregelen aan op onze website, in nieuwsbrieven en sociale media en gaan in overleg met overheidsinstanties om klaarheid te scheppen. Maar we botsen op de grenzen van wat wij als mantelzorgverenigingen kunnen doen. 

De tientallen vragen elke dag tonen immers glashelder aan: mantelzorgers voelen zich aan hun lot overgelaten. Dat is niet nieuw. We werken al jaren aan publieke bewustwording over mantelzorg en lobbyen bij de overheid voor een betere ondersteuning, op verschillende fronten. Maar deze crisis legt de bestaande pijnpunten bloot en zet ze op scherp. 

Ondersteuning en informatie ontbreekt

Veel mensen rekenen op de hulp van familie, vrienden en buren om deze periode door te komen. Tijdens deze crisis is mantelzorg dus net belangrijker dan ooit. De overheid moedigt het ook aan, maar voorziet tegelijk niet de ondersteuning die nodig is.

De richtlijnen van de Vlaamse overheid voor mantelzorgers zijn bijvoorbeeld al sinds 19 maart niet meer aangepast. Bovendien moet je ze zoeken in een doolhof aan andere richtlijnen voor professionele zorgverleners, zoals woonzorgcentra, thuiszorgdiensten en lokale dienstencentra. Niet iedereen heeft de digitale vaardigheden om op een website op zoek te gaan naar de meest actuele info. Heb je de richtlijnen toch gevonden, dan moet je je door vakjargon en ‘overheidstaal’ worstelen. Hapklare en laagdrempelige informatie ontbreekt.  

Soms zijn de richtlijnen ook niet duidelijk of veranderen ze van dag op dag. Een prangend voorbeeld is het verplaatsingsattest voor mantelzorgers: heb je nu wel of niet een attest als mantelzorger nodig om je te verplaatsen? Ondertussen weten we dat mantelzorgers van personen in een woonzorgcentrum of groep van assistentiewoningen of serviceflats een attest kunnen krijgen. Maar mantelzorgers van zorgvragers in een thuiszorgsituatie niet. Tenzij hun gemeente dit voorziet, want in sommige gemeentes moet je alsnog een attest hebben. Van een kakafonie aan regels gesproken. Wie kan daar nog aan uit? Ondertussen blijft de mantelzorger met een onrustig gevoel achter. Wat als de politie me tegenhoudt? Hoe bewijs ik mijn mantelzorg? 

Mantelzorgers voelen zich aan hun lot overgelaten, en dat is niet nieuw

Jeanine belde ons op met haar verhaal: “Zelf woon ik in Brussel, maar mijn moeder verblijft in Knokke. Ik moet daar minstens één keer per week langsgaan om eten te brengen en haar was op te halen. Maar elke keer dat ik de verplaatsing maak, zit ik met zenuwen in de auto. Gisteren was het prijs. De politie geloofde me niet. Ik moest rechtsomkeer maken. Met de was en het eten in de kofferbak.”

Tot slot krijgen mantelzorgers soms ook verkeerde informatie. Marc vertelde ons: “Ik contacteerde de coronalijn met de vraag of mijn schoonzus zich naar ons huis mag verplaatsen om te zorgen voor ons kindje met een chronische aandoening. Zij vertelden mij dat ze hiervoor een attest mantelzorg kan aanvragen.” Deze informatie klopt niet. Zo staat in de FAQ van het Agentschap Zorg & Gezondheid duidelijk “verplaatsingen zijn enkel toegelaten in het geval van noodzakelijkheid en omwille van dringende redenen. Bijstand aan hulpbehoevenden valt hieronder. Er is geen attestatiesysteem”.

Mantelzorg in beeld?

Mantelzorg is deel van het sociale weefsel van onze maatschappij. Toch blijkt het niet hip of mediageniek genoeg te zijn. We lezen en zien hoe professionele zorgverleners de zorg aanpakken. Prachtige verhalen van echte helden in de zorg. We krijgen tips van ouders en experten over hoe je de combinatie werk en gezin volhoudt in deze periode. Maar waar blijven de verhalen over mantelzorgers, die werk, gezin én zorg combineren? Waar zijn hun tips? Waar is hun applaus? 

We vragen dit niet zonder reden. Vanuit onze jarenlange ervaring weten we dat mantelzorg veel voldoening en plezier kan geven, maar tegelijk ook zwaar en belastend kan zijn. Het is een continue oefening om alles in balans te houden: je rol als mantelzorger, een job, een gezin. Laat staan dat je toekomt aan ontspanning of tijd voor jezelf. 

Uit de verhalen van mantelzorgers blijkt dat de lockdown voor extra stress en uitdagingen heeft gezorgd

Uit de verhalen van mantelzorgers blijkt dat de lockdown voor extra stress en uitdagingen heeft gezorgd. Bovenop de bestaande taken, moeten mantelzorgers zich nu een weg banen tussen overheidsrichtlijnen, de hygiënemaatregelen respecteren en soms zelfs voor nog meer familie of buren taken opnemen.

Johan vertelde ons: “Normaal gezien verblijft mijn vrouw drie dagen per week in een gespecialiseerd centrum. Die drie dagen kan ik even tot rust komen. Nu heb ik dat niet meer en is de zorg zwaarder. Het huis is bijvoorbeeld al weken niet meer gepoetst. De poetshulp komt niet meer en ik kan dit er niet nog bijnemen.”

We vrezen dat de tol voor mantelzorgers groot zal zijn. Als de zaken die je moet opnemen en combineren zwaarder doorwegen dan wat je schouders, hart en hoofd kunnen dragen, komt je draagkracht in gevaar. Met alle risico’s voor je mentale en fysieke gezondheid.

Geef meer dan applaus

spectators-1444043_1920
Applaus (Foto: Jacqueline Macou (Pixabay))

Vanuit een diepe bezorgdheid voor het welzijn van mantelzorgers vragen we meer aandacht en ondersteuning voor deze helden in de zorg. Zet in op eenduidige informatie en regelgeving die op een toegankelijke manier gecommuniceerd wordt, en rekening houdt met de noden van mantelzorgers. Luister naar hun verhalen en noden. Erken hun expertise, maar ook hun fragiliteit. Stel de psychologische hulpverlening voor zorgverleners bijvoorbeeld open voor mantelzorgers, of voorzie specifieke psychologische ondersteuning.

Vergeet hen niet in je speech, Minister Beke, Minister De Block en Premier Wilmès. Applaudisseer ook voor mantelzorgers, lieve burgers. Maar bovenal, vergeet hen ook na deze crisis niet. Mantelzorgers zullen zich ook lang daarna blijven inzetten voor kwetsbare, zorgbehoevende mensen. 

Coponcho, Steunpunt Mantelzorg en Liever Thuis LM zijn drie erkende mantelzorgverenigingen. We verdedigen de belangen van mantelzorgers en zorgvragers en willen hen zichtbaar maken. Daarnaast informeren we mantelzorgers en zorgvragers over het complexe zorglandschap en coachen hen via vormingen en praatgroepen. Mantelzorgers en zorgvragers kunnen bij vragen of nood aan een luisterend oor zowel telefonisch als per mail bij de verenigingen terecht.

LEES OOK
Frederik Polfliet / 10-03-2022

Chris De Stoop: 'In alle zorgcentra zijn bovenmenselijke inspanningen geleverd'

De Stoop doet in zijn nieuwe boek het schrijnende relaas van de coronacatastrofe in rusthuizen.
chris de stoop
Sarah Van den Bogaert / 29-10-2020

Mantelzorgers lossen personeelstekorten niet op

Mantelzorg kan complementair zijn aan professionele zorg, maar het kan niet de bedoeling zijn dat mantelzorgers deze professionele zorg gaan vervangen.
pexels-matthias-zomer-339620
SamPol / 22-10-2018

Op welke plek kan je best oud worden?

De plek waar mensen ouder worden heeft invloed op hun levenskwaliteit, maar vandaag geeft iets meer dan 65% van de ouderen aan ‘matig’ tot ‘hoog’ kwetsbaar te zijn op het vlak van…
Man met rollator