De 34-jarige Braziliaan woont samen met zijn grootmoeder, moeder en zus in San José de Rio Preto, een stad van een half miljoen zielen in deelstaat São Paulo. De deelstaat, die het hoogst aantal inwoners van Brazilië telt, wordt op dit moment het hardst getroffen door het coronavirus. “Net vandaag hebben ze resultaten gepubliceerd van een corona-onderzoek in mijn stad. Blijkt dat mijn buurt de meeste gevallen van de stad telt”. Opnieuw een monkellachje.
Griepje
In geen enkel Latijns-Amerikaans land zijn meer coronabesmettingen dan in Brazilië, zo’n 40.800 intussen. 2.000 Brazilianen bezweken al aan het virus. En het ergste lijkt nog te moeten komen. De aanpak van de crisis is ronduit schabouwelijk te noemen. Die verantwoordelijkheid en het slechte politieke theater dat ermee gepaard gaat is volledig te wijten aan president Jair Bolsonaro.
De afgelopen weken omschreef Bolsonaro corona onder meer als een ‘griepje’ en bestempelde de maatregelen, die veel Braziliaanse gouverneurs op eigen houtje namen, als ‘hysterisch’. Begin maart vloog Bolsonaro terug uit Florida, waar hij onder een onderhoud had met Donald Trump in diens buitenverblijf Mar-a-Lago. Niet minder dan 23 van zijn intimi die meereisden naar de VS bleken nadien positief te testen op het coronavirus. Zelf weigert Bolsonaro zijn testresultaten bekend te maken, ondanks een hardnekkige hoest.
Vorige week besliste het Braziliaanse congres dat de president binnen de 30 dagen zijn resultaten alsnog moet bekendmaken. Of dat zal gebeuren valt nog af te wachten. Het beeld van een hoestende Bolsonaro in het midden van een mensenmassa zorgde ondertussen al voor meerdere legendarische persfoto’s. Speekseldruppels incluis.
Zika
Ondanks zijn ogenschijnlijke onverschilligheid is ook Cadu gefrustreerd over de aanpak van de Braziliaanse regering. “Iedereen weet ondertussen dat we een gek hebben als president”, lacht hij. “Bolsonaro doet bewust aan desinformatie en verspreidt fake news. Hij moedigt zijn supporters aan de quarantaine te doorbreken en wandelt zelf mee in protesten.”
'Bolsonaro doet bewust aan desinformatie en verspreidt fake news. Hij moedigt zijn supporters aan de quarantaine te doorbreken en wandelt zelf mee in protesten'
Een pak Brazilianen en vooral aanhangers van Bolsonaro volgen het voorbeeld van de president en geloven niet in het virus. Afgelopen weekend nog liepen tal van Bolsonaro’s vertrouwelingen en de president zelf mee in protesten tegen de opgelegde quarantainemaatregelen. Die werden veelal ingevoerd door gouverneurs van de verschillende deelstaten. Zo ook in Sao Paulo.
Zelf zit Cadu ondertussen zo’n vijf weken in quarantaine. “Ik ben de enige in huis die buitenkomt en boodschappen gaat doen. Meestal laten we eten of bestellingen leveren aan huis. Mijn moeder is sceptisch over het virus en minder bang dan mijn zus en ik. Je moet weten dat wij hier ook al met een pak andere ziektes te maken hebben gehad, zoals de gele koorts, zika en dengue. Mijn moeder is voor geen kleintje vervaard.”
Verdeeldheid
De quarantaine in Sao Paulo werd door gouverneur João Doria tegen de zin van Bolsonaro opgelegd. De politieke crisis die de coronacrisis in het land veroorzaakt, gleed de afgelopen dagen verder af richting richting absolute chaos. Nadat een eerste poging mislukt was, nota bene het leger stak stokken in de wielen, slaagde Bolsonaro er afgelopen donderdag toch in zijn eigen minister van Volksgezondheid Luis Henrique Mandetta te ontslaan.
'Ik heb vrienden die totaal geen geloof hechten aan het virus en de quarantainemaatregelen niet respecteren. Ze lachen met het virus'
Daarmee verloste Bolsonaro zich van een van zijn grootste critici in eigen rangen. Mandetta is een groot verdediger van social distancing en lockdownmaatregelen. Hij werd vervangen door Nelson Tech, oncoloog en vertrouweling van de president die ook meewerkte aan zijn verkiezingscampagne. Uit recente peilingen van onderzoeksbureau DataFolha bleek dat 76 procent van de Brazilianen de aanpak van Mandetta goedkeurde. 64 procent bestempelde het ontslag van Mandetta als een fout.
De verdeeldheid die corona in Brazilië veroorzaakt, ziet Cadu ook in zijn vriendengroep ontstaan. “Ik heb vrienden die totaal geen geloof hechten aan het virus en de quarantainemaatregelen niet respecteren. Ze lachen met het virus.” Probeert hij ze dan niet van het omgekeerde te overtuigen? “Mensen overtuigen is niet mijn stijl. Ik praat met iedereen.”
Cacerolazos
Cadu is zelf een ex-journalist. “Ook al beschikt Brazilië mijns inziens over een stevige pers, veel Brazilianen geloven niets van wat in de pers verschijnt en geloven alleen wat op sociale media verschijnt. Ze zijn van mening dat het coronavirus niet erger is dan een gemiddelde griep.”
Cadu kan de huidige gezondheidscrisis en de verdeeldheid die erover bestaat niet los zien van de politieke vetes die Brazilië al jaren in de ban houden. “Jarenlange vetes tussen de verschillende politieke partijen, de immense kloof tussen arm en rijk en de corruptie binnen de politieke kaste hebben wantrouwen gecreëerd bij de bevolking. Bolsonaro is daar een gevolg van. Zelf ga ik niet stemmen, ik geloof niet in ons politieke systeem. Maar ik weiger te geloven dat alleen domme mensen stemmen voor Bolsonaro. 80 procent van mijn stad stemde voor Bolsonaro. Mijn moeder stemde voor hem, net zoals een pak van mijn vrienden. Zij zijn de politieke problemen kotsbeu.”
'Mijn grootste nachtmerrie is dat ons gezondheidssysteem volledig crasht'
Doorheen het gesprek lang lacht Cadu apathisch en schudt hij ongelovig zijn hoofd. “Ik hou van Brazilië. Ik hou van de mensen, van hun creativiteit. Ik hou van onze prachtige natuur. Maar het is een land waar de macht al eeuwenlang aan de rijken is en alle rijkdom behoort tot een kleine elite. Bolsonaro is eveneens een president voor de rijken.”
Desalniettemin lijkt de ster van de president tanende. Volgens de opiniepeilers van DataFolha is slechts 36 procent van de Brazilianen tevreden over de aanpak van de president. De onvrede van de Brazilianen is ook te merken aan ‘cacerolazos’ die dagelijks plaatsvinden. Elke avond hangen Brazilianen uit hun raam en slaan op potten en pannen om hun onvrede kracht bij te zetten. “Zelfs hier, waar 80 procent van de mensen voor Bolsonaro stemde, doen mensen mee met de cacerolazos,” zegt Cadu.
Massagraven
Economisch dreigen veel Brazilianen kopje onder te gaan aan deze crisis. Cadu is muzikant, zijn inkomsten vallen volledig weg: “Ook het merendeel van mijn vrienden is muzikant. Ze zijn de eerste slachtoffers van deze crisis. Ze proberen het hoofd boven water te houden door maaltijden te bezorgen aan huis of taxichauffeur te spelen.”
Volgens schattingen werkt zo’n 40 procent van de Braziliaanse werkende bevolking in de informele economie. “Zij móeten elke dag op straat om hun kost te verdienen. Niet buitenkomen betekent geen geld en geen geld betekent geen eten voor hun gezin. En dan zijn er nog de slechte woonomstandigheden waar veel Brazilianen in verkeren. Zij kunnen niet rekenen op voorzieningen zoals stromend water en leven bijna op elkaar.”
Cadu valt stil. “Zag je die foto enkele weken geleden op de cover van de Washington Post? Van die massagraven die ze alvast hadden gegraven? Mijn grootste nachtmerrie is dat ons gezondheidssysteem volledig crasht. Of dat we in een Ecuadoriaans scenario terechtkomen, waar de lijken in de straten belanden omdat in de mortuaria geen plaats meer is.”
Enkele dagen na ons gesprek sturen Cadu en ik enkele berichten heen en terug over het ontslag van Mandetta. “Ik kan niet stoppen met lachen. Uit pure wanhoop. Het is een chaos."
Uitgelichte foto: Guillermo Giovine (Unsplash)
