Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Lockdown in Congo

Lotte Lambrecht
26792333522_f70df4217b_k
Het Kivu-meer (Foto: CC BY 2.0 Josep Casas (Flickr) )

Tracy woont sinds september in Bukavu, een stad van zo’n miljoen inwoners en de hoofdstad van de provincie Zuid-Kivu. Ze woont en werkt er als chef de mission voor de Belgische vzw Mamas for Africa.

Op 15 april stond de teller in Congo op 241 bevestigde besmettingen en 20 doden ten gevolge van Covid-19. Voorlopig lijkt het coronavirus het land behoorlijk te ontzien. “Bukavu had toen ik besloot te vertrekken zelfs geen enkel geval”, zegt Tracy.

Waarom dan toch de terugkeer? “Eerst en vooral ben ik teruggekeerd omdat mijn vrienden en familie hier erg ongerust waren. Zij hebben gezien hoe snel het virus zich kan verspreiden. In Congo zou gedwongen isolatie en social distancing kunnen leiden tot voedselschaarste, wat dan weer kan uitmonden tot geweld. Zeker in Oost-Congo, waar er nog veel gewapende groeperingen actief zijn, kan de situatie escaleren. Het is heel onvoorspelbaar. Dan ben ik als humanitair werker een interessant doelwit. Verder heb ik ook meer privileges dan de gemiddelde Congolees. Als ik ziek word, wil ik niet het bed van iemand afnemen die dat meer nodig heeft dan ik.”

Geprivilegieerd

De beslissing van Tracy was geen makkelijke: “Ik moest ook mijn team en mijn vrienden achterlaten. Ik heb een huishoudster die zonder werk is komen te zitten nu ik er niet ben. Gelukkig reageerde mijn omgeving in Bukavu erg begripvol.” Op dit moment oefent ze haar job uit vanuit haar kamer in haar ouderlijke woning in Liedekerke.  

'Het enige wat sneller had gekund was het sluiten van de grenzen. Ook is er een gebrek aan financiële ondersteuning voor de meest kwetsbaren'

Wat later in het gesprek komt haar vader de kamer binnen om kordaat te melden dat boven eten niet toegelaten is. “Weer thuis wonen, geen evidentie”, lacht ze. “Ik was ook zelf ongerust over mijn familie. Mijn moeder is verpleegster, wat als er iets gebeurt met mijn ouders en ik niet uit Congo kon terugkeren? Dat risico wou ik niet lopen. Door de crisis besef ik wel meer en meer hoe belangrijk een gezin is. Misschien zal ik hierna toch niet zo lang wachten om te trouwen en kinderen te krijgen.” 

Over wanneer ze kan terugkeren is er geen enkele duidelijkheid: “En dat geeft me misschien nog het meest van al stress. Ik ben iemand die graag weet wat er morgen gebeurt, nu is dat allerminst het geval.” Haar dertigste verjaardag zal ze hoogstwaarschijnlijk in isolatie doorbrengen en niet op reis zoals ze had gepland. “Maar goed, dat zijn luxeproblemen. Ik ben enorm geprivilegieerd.”

26792333522_f70df4217b_k
Het Kivu-meer (Foto: CC BY 2.0 Josep Casas (Flickr) )

Maatregelen

Ondanks de beperkte uitbraak van corona in Congo heeft de regering verschillende maatregelen genomen om de verspreiding van het virus tegen te gaan. De grenzen zijn gesloten, zowel het nationale als het internationale vluchtverkeer ligt stil, reizen naar andere steden en provincies mag niet meer en alle scholen zijn gesloten. Waar mogelijk wordt van thuis uit gewerkt.

“Ik vind de aanpak van de Congolese regering behoorlijk goed. Het enige wat sneller had gekund was het sluiten van de grenzen. Ook is er een gebrek aan financiële ondersteuning voor de meest kwetsbaren,” zegt Tracy.

'Door de ervaring met een epidemie als ebola zijn hier bepaalde gewoontes ontstaan die ons beschermen tegen het coronavirus'

Een lockdown in Bukavu is behoorlijk makkelijk te organiseren. “Maar in een stad als Kinshasa is dat een ander paar mouwen. Kinshasa heeft zo’n 13 miljoen inwoners, waarvan zeker tien miljoen mensen buiten móeten komen om geld te verdienen en hun gezin te kunnen onderhouden. Als dat niet meer lukt, dan volgt er honger. En als er honger is, kan dat heel snel escaleren in geweld”. 

Volgens Tracy heeft de regio waar ze woonde en werkte, Oost-Congo, lessen getrokken uit de ebolacrisis die de regio zwaar trof. “Door de ervaring met een epidemie als ebola zijn hier bepaalde gewoontes ontstaan die ons beschermen tegen het coronavirus. Als je in Bukavu ergens een huis binnengaat, doe je je schoenen uit en was je je handen met chloor. Dat is een gewoonte geworden.”

Equipe Terrain Kalehe
Tracy (linksonder, gehurkt) met haar team in Bukavu in betere tijden (Foto: © Tracy-Bibo Tansia)

Op het vlak van preventie lijken eerdere ervaringen hun vruchten af te werpen: “Ik krijg constant berichten van provider Orange om mijn handen te wassen. Radiospots roepen op om aan social distancing te doen. Er is een goeie verspreiding van informatie, hoewel ik denk dat in de meer landelijke gebieden de informatie omtrent corona moeilijker doordringt”, zegt Tracy. 

Testen 

“Hoorde je de verhalen over het vaccin?” Ik knik. Ze doelt op het debat op de Franse televisiezender LCI, waarin twee Franse wetenschappers praatten over het testen van een vaccin tegen tuberculose dat eventueel ook zou kunnen helpen in de strijd tegen corona. De twee gaven aan dat het vaccin best getest wordt op Afrikanen. Hun uitspraken veroorzaakten heel wat ophef bij de Congolese bevolking en de diaspora.

'Het testen van geneesmiddelen op Afrikanen moet stoppen. Dat gebeurt niet alleen met vaccinaties'

Enkele dagen later kondigde de Congolose microbioloog Jean-Jacques Muyembé, een van de ontdekkers van het ebolavirus, op de Congolese nationale televisie aan dat het land was uitgekozen was om deel te nemen aan een trial. Muyembé zag zich gedwongen om zijn uitspraken terug te trekken. 

Tracy deelt de verontwaardiging: “Waarom moet dit getest worden op Afrikaanse mensen? Het testen van geneesmiddelen op Afrikanen moet stoppen. Dat gebeurt niet alleen met vaccinaties.” Ondertussen verklaarde ook de directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie Tedros Adhanom Ghebreyesus dat Afrika geen laboratorium wordt voor een vaccin tegen corona. “Ik was heel blij om de reacties te zien op sociale media die de uitspraken veroordeelden. Wij zijn geen lab rats.”

We praten verder over westerse superioriteit. Tracy vertelt het verhaal van een groep witte Fransmannen die met de bus op weg waren naar Kinshasa om gerepatrieerd te worden. “De bus werd bekogeld met stenen. Ik veroordeel elke vorm van geweld, maar dit coronavirus kan helpen om sommige Congolezen van hun minderwaardigheidscomplex af te brengen. Het kan hen doen beseffen dat het Westen niet superieur is en dat ook nooit geweest is. Ook westerse landen kunnen deze crisis niet aan, geen enkel land kan dat."

"Misschien gaan we eindelijk beseffen dat we allemaal gelijk zijn, dat we elkaar moeten helpen. Je ziet bijvoorbeeld Somalische dokters die naar Italië gaan. Die solidariteit zou een evidentie moeten zijn. Het is jammer dat daarvoor een pandemie nodig is.”

LEES OOK
Wim De Jonge / 01-03-2024

Sibo Kanobana: 'Antiracisme bevrijdt niet alleen de slachtoffers van racisme'

In de strijd tegen racisme pleit de sociolinguïst voor 'een radicale vorm van verwantschap'.
Portret van socioloinguïst Sibo Rugwiza Kanobana, die een zwarte t-shirt draagt.
Raf Custers / 31-10-2023

Bibliotheek over Lumumba moet op zoek naar nieuw onderkomen

In het gebouw van Gécamines is geen plaats meer voor de collectie over de eerste premier van Congo.
bibliotheek Lumumba
Wim De Jonge / 31-03-2023

Art nouveau als propaganda voor kolonisatie van Congo

Lucas Catherine legt de korte bloei van de kunststroming en de kolonisatie van Congo bloot.
Hotel van Eetvelde