Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

De teloorgang van het 'Belgisch compromis'

Walter De Smedt
1280px-CVP_premiers
Vier voormalige CVP-premiers op een rij: Jean-Luc Dehaene, Wilfried Martens, Leo Tindemans & Mark Eyskens (Foto: CC BY-SA 3.0 Michiel Hendryckx)

Geconfronteerd met de “Kracht van Verandering” maakte Leterme een kartel met de nieuwkomer De Wever: “If you can't beat them, join them”. Het kartel had groot succes. Tegelijk besefte de N-VA dat het eigen succes voor het grijpen lag. Officieel werd het kartel opgeblazen, maar in feite bleef het bestaan. Dat werd erg duidelijk tijdens de huidige regeringsonderhandelingen: de CD&V laat zijn kartelpartner N-VA niet los.

Het belang van het Belgisch compromis voor de naoorlogse welvaart kan moeilijk worden onderschat. Het heeft er voor gezorgd dat ons land er na de oorlog snel terug bovenop was. Het zorgde ook voor de oplossing van de grote interne problemen: de Koningskwestie en de eis voor amnestie en de winterstakingen van '61-'62.

De Koningskwestie en de eis tot amnestie toonde hoe Vlaanderen het collaboratie verleden niet had verteerd. Er volgde een dubbel compromis: de troonsafstand en het snelle eerherstel. Het verval van de Waalse industrie werd gecompenseerd door de economische opgang van de Vlaamse zeehavens en hun hinterland. Zelfs binnen de partij die uit de Vlaamse eisen was ontstaan groeide een compromis: de Volksunie evolueerde naar een sociaal-economisch programma en maakte als regeringspartner de compromissen van de staatshervormingen mogelijk.

1280px-CVP_premiers
Vier voormalige CVP-premiers op een rij: Jean-Luc Dehaene, Wilfried Martens, Leo Tindemans & Mark Eyskens (Foto: CC BY-SA 3.0 Michiel Hendryckx)

Vlaams-Nationaal

Eén gebeurtenis is in deze evolutie erg onderbelicht: bij het uiteen vallen van de Volksunie op 13 oktober 2001 in drie groepen, 'Vlaams-nationaal' rond Geert Bourgeois, de Toekomstgroep rond Bert Anciaux, en 'Niet-Splitsen' rond Johan Sauwens, kon 'Vlaams-Nationaal' de meerderheid en de partijstructuur bemachtigen. Het betekende niet alleen het einde van de progressieve evolutie maar eveneens de heropstanding van de oude harde kern.

De Wever maakte er zijn succesvolle slogan van: “De Kracht van Verandering” is niets anders dan de “Ontkrachting” van het Belgisch compromis. Het sociaal programma van de Volksunie werd opnieuw Vlaams-nationaal, het separatisme werd confederalisme genoemd, maar ook het identitair discours kwam opnieuw op de voorgrond.

De houding van zowel de Open Vld als van de CD&V hebben De Wever alle kansen gegeven. Dat de partijleiding in de toenmalige VLD voor het migrantenstemrecht koos zette de poort voor de N-VA wagenwijd open. De vijf minuten politieke moed van Leterme zorgde voor de rest: door het kartel met de N-VA verkreeg De Wever de kracht voor zijn verzelfstandiging. Tegelijk betekende het ook de teloorgang van de CD&V: door de komst van de N-VA werd het eigen ACV verdrongen.

De “Kracht van Verandering” is echter slechts gedeeltelijk geslaagd. Enerzijds is daardoor het Belgisch compromis begraven, staan wij terug bij de harde confrontatie met het onverwerkte collaboratieverleden van ''Nationaal', en werd de partij die het compromis in zich droeg, de CVP, door het kartel met de CD&V geneutraliseerd.

Anderzijds zijn daardoor ook de tegenstellingen tussen Noord en Zuid opnieuw aangewakkerd. Een derde element maakt de verwarring compleet: Dat 'Vlaams-Nationaal' het sociaal programma van de Volksunie kon verdringen gaf het nationaalsocialisme van het Belang de kans om het op zijn programma te zetten.

Terug naar af

Het gevolg van het succes van 'Vlaams-Nationaal' is niet te ontkennen: terug naar af. Wij staan opnieuw voor dezelfde problemen die wij door het Belgisch compromis konden omzetten in de Welvaartstaat.

Nadat het separatisme door confederalisme is hernoemd, de migratieproblematiek werd gebruikt om het identiair discours aan te wakkeren, de eerste tekenen van het soevereine en autoritaire Vlaanderen, de besparingen in de socio-culturele sector en het aan banden leggen van de media en de onafhankelijke rechtsspraak, in uitvoering zijn, komt nu ook de essentie van de Welvaarstaat, de Verzorgingsstaat aan bod. Er wordt niet enkel in de gevangenissen en op de VRT gestaakt: de staking van gisteren tegen de afbouw van de sociale zekerheid bracht 10.000 mensen op straat.

De te maken keuze is duidelijk: ofwel wordt het Belgisch compromis dat ons de welvaartstaat heeft opgeleverd in ere hersteld, ofwel geven wij wat daardoor kon voorkomen worden, de harde confrontatie met 'Vlaams-Nationaal', de kans om al wat daarmee samen gaat door te zetten. Als het tweede het haalt zijn de gevolgen erg voorzienbaar: dan staan wij opnieuw voor de confrontaties die wij ten tijde van de Koningskwestie en de winterstakingen hebben gekend.

Een belangrijk bijkomend element bezwaard deze optie: het verval van de christendemocratie als gevolg van het kartel met 'Vlaams-Nationaal' en de interne strijd bij de liberalen zet opnieuw de poort open voor wat wij dachten achter ons te hebben gelaten.

LEES OOK
Tom Naegels / 14-07-2020

De koelies van Europa

N-VA en Vlaams Belang profileren zich nadrukkelijk op migratie. Het thema leeft al lang binnen de nationalistische familie en leidde zelfs tot het schisma dat de Vlaams…
1 VOORKEUR Vic Anciaux en Boudewijn in de foyer
Karl van den Broeck, Kaja Verbeke / 02-01-2018

'Bart De Wever heeft de boeken van zijn broer goed gelezen'

Historicus Koen Aerts blikt terug op 'Kinderen van de collaboratie', de tv-reeks die Vlaanderen danig heeft beroerd.
Koen Aerts
Tom Cochez / 19-09-2016

De defenestratie van Vuye en Wouters

Eindigen Bart De Wever, Peter De Roover en Jan Jambon als doodgravers van het democratisch Vlaams-nationalisme?
Schermafbeelding 2016-09-19 om 12.41.31