Wie dit migratiepact vorig jaar integraal doornam, wist toen al dat (1) dit een pact over internationale samenwerking binnen de VN was en geen verdrag met directe werking (2) er verschillende artikelen in het pact stonden die expliciet stelden dat het pact niet-bindend was (3) de beeldvorming rond het pact haaks stond op de realiteit (4) deze beeldvorming bewust werd gecreëerd om er politiek garen uit te spinnen bij de verkiezingen in mei 2019.
Wie nog de moeite doet om dergelijke documenten te lezen en rekening houdt met feiten, wordt helaas steeds minder gehoord. Het is te complex. Het kost te veel tijd of inspanning. Buikgevoel volstaat, het gezond verstand wijst wel de weg. We vormen snel een mening op grond van enkele titels in de media of een handvol tendentieuze uitspraken van politici die ons (al te vaak tegen beter weten in) bang maken voor illusoire gevolgen.
Of hoe de verpakking het steeds meer haalt van de inhoud. Of hoe het migratiethema wordt misbruikt voor stemgewin en voor het doordrukken van een andere politieke agenda. We zien dit niet alleen in ons eigen land. Wie het luidst roept of zijn boodschap een mooie strik weet te geven, trekt het laken uiteindelijk naar zich toe. Ook wanneer de bangmakerij nadien wordt ingehaald door de feiten. Ach, wie ligt er dan nog wakker van?
Er was zogenaamd geen draagvlak voor de ondertekening van het migratiepact. Is er daarentegen wel een draagvlak voor een indexsprong, voor de verhoging van de pensioenleeftijd naar 67, voor confederalisme of de onafhankelijkheid van Vlaanderen (zonder dat men een werkbare oplossing heeft voor Brussel)? Het voorhanden zijn van een draagvlak wordt ingeroepen wanneer het al dan niet in het politieke kraam past.
Waarom stapt de NVA uit de federale regering naar aanleiding van dit pact (hoewel deze partij er voordien twee jaar aan meewerkte)? In elk geval niet omdat migratie geen belangrijk thema is voor deze partij en haar kiezers. Waarom werd dit pact omgedoopt tot het "Marrakech-pact"? Misschien was deze woordkeuze (opnieuw) niet toevallig? Zou het kunnen dat men daarmee (op nog nauwelijks verhulde wijze) inspeelde op het onderliggend buikgevoel?
Waarom werken bepaalde media mee aan dergelijke niet ongevaarlijke “framing”? Waarom werd een begrotingstekort tijdens de verkiezingscampagne (tegen de feiten in) herhaaldelijk uitgelegd op basis van een migratiecrisis? Waarom worden uiterst kwetsbare mensen gebruikt als zondebok? Waarom schiet Europa in een kramp wanneer het totaal aantal vluchtelingen in 2015 (dus op het hoogtepunt van de crisis) 0,07% van de totale Europese bevolking bedroeg?
Beseffen wij niet meer hoe gevaarlijk dit allemaal is? Beseffen wij niet dat onze samenleving elke dag aan het opschuiven is en dat we met vuur spelen? Dat feiten steeds minder belangrijk worden? Dat de complexe realiteit al te vaak wordt herleid tot sloganeske boodschappen? Dat een politieke crisis wordt uitgelokt op basis van een doemscenario dat zich nadien helemaal niet realiseert? Dat dit de publieke opinie, steeds korter van geheugen, vandaag niet eens meer lijkt te interesseren?
Wat leert de geschiedenis ons? Kan het nog verder ontsporen? Zien we geen onrustwekkende voorbeelden van deze tendens in andere landen? Wat als Steve B. (de vermoedelijke dader van de moord op Julie Van Espen enkele weken voor de verkiezingen van mei 2019) een Afghaanse vluchteling was geweest? Zou het kunnen dat NVA en Vlaams Belang dan samen meer dan 50 % van de Vlaamse stemmen hadden gehad? Wat zou dit dan betekend hebben voor Vlaanderen, voor ons land?
Ondertussen is er al een jaar geen volwaardige federale regering meer. Het begrotingstekort loopt elke dag op. Elke dag werk ik als advocaat in een departement (justitie) waar de noden worden genegeerd en blind wordt bespaard. Het is in tal van andere departementen niet anders. Elke dag voelen wij als advocaten in het strafrecht de ruk naar rechts en de roep naar repressie en strengere straffen. Wetenschappelijke studies over straffen en recidive worden zomaar in de vuilbak gekieperd. Recent werd zelfs op het nippertje wetgeving tegengehouden om huiszoekingen (!) te kunnen uitvoeren bij mensen die vluchtelingen opvangen.
Migratie is een erg belangrijk thema. Net daarom kunnen we niet blind blijven voor de diepere oorzaken ervan. Net daarom is het onaanvaardbaar dat een beleid wordt gevoerd dat sterk inzet op de symptomen, maar te weinig op de eigenlijke oorzaken (geopolitieke spanningen, klimaatopwarming, ongelijkheid, armoede,...) of op internationale samenwerking rond dit thema. Net daarom blijven feiten en wetenschappelijke studies belangrijk.
Net daarom is het gevaarlijk om ongenuanceerd of in slogans over dit thema te spreken, om bepaalde algemene eigenschappen te verbinden aan bevolkingsgroepen (mensen die overigens evenveel van ons verschillen als twee druppels water), om fouten uit het verleden (van alle politieke partijen, ook aan de linkerzijde) niet te kunnen benoemen of om dit thema over te laten aan basale emoties die haaks staan op de realiteit. Net daarom moeten we er blijven over spreken en schrijven. Onverschilligheid is niet op zijn plaats.
Ondertussen zijn er thema's die jammer genoeg veel minder politieke aandacht krijgen, maar toch belangrijker lijken, zowel op korte als lange termijn. Onze regering is niet gevallen over klimaat, fiscaliteit, kinderarmoede, belastingparadijzen, ongelijkheid, de duizenden die elk jaar sterven naar aanleiding van luchtverontreiniging of over de uitholling van onze rechtsstaat. Waarom niet? Waarom wél over een niet-bindend pact gesloten onder de auspiciën van de Verenigde Naties? Dit zou ons veel moeten leren.
Hoe komt het dat het thema "migratie - vreemdelingen - vluchtelingen" ons zo intrigeert in tegenstelling tot andere thema's? Ook daar vinden we het antwoord in de spiegel die de geschiedenis ons voorhoudt. Ecce homo!
Beeld: © Katrien Scheir
