Niet omdat ik tegen staatshervormingen ben. Ik heb het argument dat "mensen daar niet wakker van liggen" (veel gehoord ter linkerzijde) altijd slap gevonden. Ik lig ook niet wakker van hoe ingenieurs een vliegtuig in elkaar steken, maar ik hoop wel dat het op z'n bestemming geraakt. Waarom het al die tijd stonk, is omdat het nooit over de vorm van de staat ging, maar altijd over de richting die ze ermee uit wilden vliegen.
Ik was en ben ook niet tégen een staatshervorming omdat ik België liever zie dan Vlaanderen. Frankly, I couldn't care less. Een kind ziet dat de bedrading, de loodgieterij, de architectuur geen prijzen gaat winnen (Ugly Belgian Houses, anyone?). En ik heb lang genoeg in Oeganda gewoond om te zien hoe nefast het is als een partij te lang aan de macht blijft, dus ja, ik begrijp zelfs de frustratie dat je altijd met dezelfde partij(en) een regering moet vormen.
Ik ben opgegroeid met grootouders die actief gecollaboreerd hebben. Ik ken hun diepe overtuiging dat hen onrecht is aangedaan ná de oorlog en dat dat hun misdaden tijdens de oorlog retroactief in perspectief moest plaatsen (jamaar, meester, zij zijn ook stout geweest!). Ik ken het gemijmer over het Europa der Volkeren, de haat tegen de Franstaligen (en veel minder tegen de Walen), allemaal overgoten met een overvloedige saus van racisme en onverdraagzaamheid. Met altijd weer die vraag: is het er ene van ons?
Dát is het probleem van de Vlaamse Beweging: het Belang heeft de sfeer verpest
Maar die twee hoéven toch niet noodzakelijk met elkaar verbonden zijn, nationalisme en racisme? Toch?
Enter Bart de Wever. Nationalistisch, maar met stijl. Niet zoals het Blok/Belang. Beter dan het Belang. Want dát is het probleem van de Vlaamse Beweging: het Belang heeft de sfeer verpest. Zo gaan we er nooit geraken. Want het doel is dan wel hetzelfde: Vlaanderen voor ons. En voor wie wij tolereren. Tolerantie geherdefinieerd, zeg maar. Beschaafd. Rationeel. Toch?
Ik geloofde mijn oren niet toen mijn zeer gerespecteerde oud-collega Lisbeth Imbo De Wever neerzette als 'rationeel' in haar interviewboek met politici. Als er één politicus is die gedreven is door emotie, dan is het toch wel De Wever, een man met een missie met revanche als brandstof. Jawel, hij heeft het over inclusief nationalisme. Omarmt de homo-beweging ("het is er ene van ons"), past de definitie van wat een Vlaming is aan van "blank" naar "Nederlandstalige Belg". Alsof er nooit Franstalige Vlamingen geweest zijn (tiens: Maeterlinck - hoort die in de canon?). Alsof tweetalige Brusselaars zich allemaal Vlaming zouden voelen.
Als er één politicus is die gedreven is door emotie, dan is het toch wel De Wever, een man met een missie met revanche als brandstof.
Waarom, als je het zo verschrikkelijk vindt dat België een constructie is, ga je al je energie steken in een nieuwe constructie? Waarom het ene gedrocht vervangen door een kleiner gedrocht? Wat een bloedarmoede!
Waarom? Omdat het nooit rationeel was. Omdat het niet gaat over de constructie, over het gebrek aan efficiëntie. Omdat mensen zoals Bart De Wever geen rationele agenda hadden of hebben - dan zouden ze bijvoorbeeld niet tegen herfederalisering kunnen zijn). Omdat mensen als Bart De Wever fundamenteel geloven dat de ene constructie meer 'natuurlijk' is dan de andere. Omdat zo'n 'natuurlijke constructie' duidelijk aflijnt wie er de touwtjes in handen heeft. Wie er mag en kan beslissen wie 'van ons' is en wie niet. Dan is zo'n canon een leuke oefening.
Die canon is geen pedagogisch werkstuk (weinig pedagogen geloven er in), maar wel het heilig vormsel dat de lijnen uitzet van waar de constructie begint en eindigt, en vooral: wie dat kan en mag beslissen. Dát is waar dit over gaat, niet of een Lanoye en een Olyslaegers erin opgenomen worden (je kent de Vlaams-nationalisten slecht als je denkt dat ze daar een probleem mee zouden hebben) maar of we met z'n allen aanvaarden dat die constructie Vlaanderen écht het mentale kader is waarin we alles willen organiseren. Dat we gaan toelaten dat van bovenaf (door politici) wordt vastgelegd wie erbij mag horen en wie niet.
Dát is waar het griezelig wordt. Want daarmee aanvaarden we dat identiteit, dat cultuur iets is dat voorgeschreven kan worden in plaats van beschreven. Dat er een 'rationele' oefening kan gemaakt worden over wat dat is en dat het kan aangeleerd worden, in plaats van cultuur te zien als de optelsom van al wie hier toevallig en tijdelijk dezelfde ruimte deelt, die gekke mix van economie, geografie, sociologie, die dit tochtgat aan de Noordzee toch weer nét iets anders maakt dan wat die nattere noorderburen of warmere zuiderburen ervan aan 't maken zijn.
En als we daarmee klaar zijn, dan kunnen wij beslissen wie erbij mag horen en wie niet.
Een haatprediker die Dries heet wél, een haatprediker die Fouad heet niet.
Een foefelende nonkel met een strafblad wel. Een foefelende buurman met een moustache niet.
De hoofddoek van ons tante nonneke wél, de hoofddoek van onze leerkracht wiskunde niet.
Iemand die een Belgische vlag een vod noemt, wél, maar iemand die niet wil kiezen tussen Vlaams of Brussels, niet.
Jonge gasten die naar het Oostfront trekken onder de nazi-vlag wél, maar jonge gasten die naar het Oosten trekken onder een Isis-vlag niet.
Daarom kan het mij niet schelen wie er aan die canon wordt toegevoegd en wie niet, maar vind ik het griezelig dat die door politici wordt ingevoerd.
Ofwel ben je inclusief, ofwel ben je nationalist. Inclusief betekent dat je de staat ziet in een dienende rol: hoe kunnen we zoveel mogelijk mensen een zo goed mogelijk leven bezorgen, waarbij de grenzen geografisch en financieel zijn, om praktische redenen.
Ofwel ben je nationalist, wat betekent dat je die grenzen ook cultureel definieert, dat je grenzen trekt tussen mensen, en daarvoor moet je eerst categorieën verzinnen die duidelijk maken wie erbij mag horen en wie niet. En als je de verschillen tussen mensen gaat vastleggen, 'hard' gaat definiëren, dan moet onvermijdelijk de sokkel (noem het mensenrechten, noem het universeel) eraan, want dat staat haaks op dat idee. Terwijl krampachtig de buitengrenzen bewaakt worden, wordt de ondergrens van onder onze voeten weggestampt.
Warm Vlaanderen? Mon œil!
