Na 4 jaar regeren met zijn linkse partij SYRIZA is Alexis Tsipras niet echt geslaagd in diens hoofddoel uit 2015: Griekenland uit de “schuldgevangenis” halen. Voor veel Grieken lijkt de toestand zelfs erger dan voor de komst van Tsipras. De harde confrontatie tussen de Europese commissie, ECB en IMF (ook gekend als de Trojka) enerzijds en de Griekse regering anderzijds eindigde in een opmerkelijke U-turn.
Waar Tsipras sinds 2010 systematisch oppositie voerde tegen de opgelegde besparingen, ging hij in de zomer van 2015 zelf over tot één van de grootste besparingsrondes. Er kwamen verdere belastingverhogingen, nog zwaardere besparingen in de rudimentaire sociale zekerheid en meer privatiseringen. Waar dit beleid voor sociaaldemocraten al moeilijk was, is dit voor een radicaal-linkse partij nog een pak moeilijker.
Linkse twisten
Waar Tsipras sinds 2010 systematisch oppositie voerde tegen de opgelegde besparingen, ging hij in de zomer van 2015 zelf over tot één van de grootste besparingsrondes
Interne ruzies en twisten bleven niet uit. De donkerrode vleugel van SYRIZA viel in verschillende splinterpartijtjes uiteen. Waarschijnlijk haalt geen van hen dan ook de kiesdrempel. Voormalig minister van financiën Yanis Varoufakis, die een zeker punk gehalte aan het begrip econoom gaf, flirt met de 3%. Diens Pan-Europese beweging (DIEM25) haalde zowel in Duitsland als Griekenland geen zetel voor het Europees parlement.
De combinatie van onvrede, teleurstelling en een enorme verdeeldheid op links biedt kansen voor de rechtse oppositie
Ook de rest van de linkerzijde hangt ogenschijnlijk in de touwen. De ooit almachtige sociaaldemocratische PASOK komt samen met een reeks van haar voormalige afsplitsingen op onder de naam KINAL (beweging voor verandering). Waarschijnlijk zullen zij de derde formatie van het land worden, maar met een grote achterstand op SYRIZA.
De sociaaldemocraten hebben eveneens last van interne twisten, voornamelijk tussen clans binnen PASOK. Bovendien maakten de laatste jaren heel wat PASOK-leden de overstap naar het regerende SYRIZA. Hierdoor werd Tsipras steeds vaker als “sociaaldemocraat" gepercipieerd. De steun van SYRIZA aan Frans Timmermans als commissievoorzitter illustreert dit mooi, net als Tsipras’ aanwezigheid bij vergaderingen van de Europese sociaaldemocraten (PES).
Nea Dimokratia
De combinatie van onvrede, teleurstelling en een enorme verdeeldheid op links biedt kansen voor de rechtse oppositie. Vooral de partij Nieuwe Democratie (Nea Dimokratia) lijkt dat te kapitaliseren. Waar de partij in 2015 door sommigen dood werd verklaard, leidt deze vandaag spectaculair in de peilingen.
De meest betrouwbare peiling, de recente Europese verkiezingen, resulteerde in een voorsprong van bijna 10 procentpunten. Met ongeveer 33% won Nieuwe Democratie overtuigend. Partijleider Kyriakos Mitsotakis riep Tsipras dan ook op om snel over te gaan tot nieuwe verkiezingen, een oproep waar de premier gehoor aan gaf.
Waarschijnlijk probeert Tsipras door nieuwe verkiezingen de schade te beperken en het verschil tussen Mitsotakis zo klein mogelijk te houden. Ook in Griekenland zijn de verkiezing voor het Europees parlement eerder een test van de huidige regering
Naar alle waarschijnlijkheid zal dit Mitsotakis niet tegenhouden om de volgende Griekse premier te worden. De recente Europese en regionale verkiezingen wezen allebei op een serieuze machtswissel van link naar centrumrechts. Peilingen wijzen er zelfs op dat de partij kans maakt op een absolute meerderheid in het parlement, dankzij de 50 zetels bonus die de grootste partij toegewezen krijgt.
Naast de terugkeer van Nieuwe Democratie als machtspartij ziet het ernaar uit dat ook de familie Mitsotakis weer centraal in het Griekse politieke leven komt te staan.
Dynastie Mitsotakis
Naast de familie Karamanlis en Papandreou is Mitsotakis op weg om de derde clan binnen de Griekse politiek te worden. Vader Konstantinos was premier van 1990-1993. Kyriakos’ zus Dora Bakoyannis was ooit minister van Buitenlandse Zaken en burgemeester van Athene. Haar zoon Kostas Bakoyannis treedt in haar voetsporen door zijn recente verkiezing als burgemeester van Athene.
Binnen Nieuwe Democratie vertegenwoordigt de familie Mitsotakis de liberale stroming, wat zich ook vertaald heeft in het verkiezingsprogramma van de partij. Nieuwe Democratie wil de “kapot bespaarde” Grieken via belastingverlagingen terug zuurstof geven.
Nieuwe Democratie wil de “kapot bespaarde” Grieken via belastingverlagingen terug zuurstof geven
Vooral de bedrijfsbelasting moet volgens rechts naar omlaag, van 29% naar 20%. Hoe de partij dit wil doen rijmen met Europese regels om een primair overschot op de begroting te boeken is minder duidelijk. Ook wil Mitsotakis de Griekse economie verder liberaliseren. Connecties met enkele machtige lobbygroepen maken dit echter twijfelachtig.
Daarnaast voerde Mitsotakis ook een nationalistische campagne rond het naamdossier Macedonië. Een deel van de Griekse publieke opinie vindt dat Tsipras een te gematigde houding aannam. Iets wat Kyriakos Mitsotakis’ vader in 1993 ook verweten werd. Doordat deze laatste daardoor een verkiezingsnederlaag leed, lijkt Kyriakos indirect afstand van zijn vader te nemen.
Waar een overwinning voor Nieuwe Democratie geen verrassing zal zijn, is dit toch opmerkelijk. Veel Grieken leggen de schuld van de economische malaise bij de politici van de conservatieve Nieuwe Democratie en het sociaaldemocratische PASOK, die sinds 1974 het land om beurt regeerden. In 2015 verbrak Alexis Tsipras die traditie.
De afkeer voor SYRIZA heeft de rangen op rechts echter gesloten. In 2016 wist Mitsotakis de conservatieve partij te verenigen met één doel: Tsipras terug naar de oppositie brengen. Op zich is dat een sterke prestatie. Ook Nieuwe Democratie is een partij die de afgelopen jaren enorme stammentwisten kende. Zo blijkt Tsipras onbedoeld het ideale bindmiddel voor de Griekse rechterzijde te zijn.
Beste vijanden
Net als PASOK heeft Nieuwe Democratie een reputatie van corruptie opgebouwd
Hoewel veel Grieken Tsipras als een regelrechte mislukking ervaren, ziet het ernaar uit dat SYRIZA toch nog de tweede formatie zal blijven. Ook Kyriakos Mitsotakis roept bij een deel van de Griekse kiezers een afkeer op. Net als PASOK heeft Nieuwe Democratie een reputatie van corruptie opgebouwd. Dat Mitsotakis zich als een fris alternatief probeert te profileren, doet dan ook bij veel Grieken de wenkbrauwen fronsen.
Mitsotakis blijkt dus ook voor Tsipras een joker te zijn, want hij kan op deze manier campagne voeren: “Wie tegen Mitsotakis is, stemt best op SYRIZA.” Het is niet ondenkbaar dat er inderdaad tactisch op Tsipras gestemd wordt om Mitsotakis van het premierschap weg te houden.
De recente Europese verkiezingen lijken te suggereren dat dit een vergeefse strategie zal zijn.
