Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Diamantoorlog: substituut Van Calster opnieuw geschorst

Walter De Smedt
POLITICS CHAMBER PARLIAMENTARY INQUIRY COMMISSION PLEA AGREEMENT
Voormalig procureur-generaal Yves Liegeois in de parlementaire onderzoekscommissie over Kazachgate (Foto: Belga © Benoit Doppagne)

Yves Liégeois werd ook door de parlementaire onderzoekscommissie op de Kazachgate zwaar aangepakt, omdat hij gelogen had bij de aanpak van zijn substituut Peter Van Calster. Bleek dat Liégeois in de 'diamantoorlog' wél in het geheim met de diamantairs had overlegd en dat dit bovendien gebeurde om de politieke besluitvorming te beïnvloeden.

POLITICS CHAMBER PARLIAMENTARY INQUIRY COMMISSION PLEA AGREEMENT
Voormalig procureur-generaal Yves Liegeois in de parlementaire onderzoekscommissie over Kazachgate (Foto: Belga © Benoit Doppagne)

Je zou dan denken dat zelfs een procureur-generaal, die tweemaal door de hoogste instanties in het ongelijk werd gesteld over het meningsverschil met zijn ondergeschikte substituut, minstens de fair play heeft om zich erbij neer te leggen. Niets is minder waar: op de dag dat Van Calster opnieuw aan het werk kon, werd een nieuw tuchtonderzoek geopend en werd hij opnieuw geschorst.

Principes

Voorliggend dossier toont niet alleen hoe de vorige Antwerpse procureur-generaal aan strafrechtelijk beleid deed en hoe hij daarbij alles uit de kast haalde om zijn eigen misvattingen af te dwingen. Buiten de persoonlijke elementen is het vooral een dossier waarin de grote principes van het eerlijk proces geweld wordt aangedaan.

Procureur-generaal Liégeois gebruikte zijn privilege, waardoor hij alleen beslist over de vervolging van een magistraat, maar daar dient dat privilege niet voor

Liégeois gebruikte zijn privilege, waardoor hij alleen beslist over de vervolging van een magistraat, en daar dient dat privilege niet voor. Deze persoonlijke bevoegdheid van de procureur-generaal heeft tot doel een magistraat te beschermen tegen een roekeloos of tergend geding door de verliezende partij. Het dient niet om een parketmagistraat te verplichten de mening van zijn hiërarchie te volgen: de procureur-generaal kan daartoe simpelweg een bevel geven en de substituut heeft dan het recht om zijn persoonlijke mening te uiten: 'La plume est serve, la parole est libre'.

Niets strafbaar

Een tuchtonderzoek is evenmin een middel om een niet gelukte vervolging toch te kunnen doorzetten. Liégeois opende eerst verschillende strafonderzoeken, maar moest deze noodgedwongen zonder gevolg laten, omdat er niets strafbaars kon worden vastgesteld. Daarop werd dan een tuchtonderzoek geopend wegens schending van de waardigheid.

Liegen in de media om een andere magistraat te treffen, is niet naar de waardigheid van het hoog ambt

De tuchtrechtbank in eerste aanleg kon zich daarbij beraden hebben over wie in voorliggend dossier de waardigheid van het ambt schond. Liegen in de media om een andere magistraat te treffen, is niet bepaald naar de waardigheid van het hoog ambt, lobbyen met de advocaten van de verdachten om de politieke besluitvorming te beïnvloeden doet zelfs denken aan een mogelijke toepassing van het misdrijf van samenspanning van ambtenaren.

Afzetting

Blijkbaar had ook de procureur in Antwerpen het arrest van het Grondwettelijk Hof onzorgvuldig gelezen. Dat dit Hof verwees naar het statuut van het openbaar ministerie als partijdige en onder het ministerieel gezag handelende procespartij, betekent ook dat het parket niet meer rechten heeft dan de verdachte of de betuchtigde. Toch zond de procureur een persoonlijke brief naar de tuchtrechtbank en verwees zij daarin naar feiten die niet het voorwerp uitmaakten van het tuchtdossier. De tuchtrechtbank besliste tot de zwaarste straf: Van Calster werd afgezet.

Peter Van Calster, die reeds één jaar tijdelijk geschorst thuiszat, kon opnieuw aan het werk. Maar opnieuw had de hiërarchie een andere mening

In beroep werd de afzetting omgezet in een schorsing van één jaar. Dat betekende dat Van Calster, die reeds één jaar tijdelijk geschorst thuiszat, opnieuw aan het werk kon. Maar opnieuw had de hiërarchie een andere mening: de straf werd pas ingezet door de veroordeling, waardoor geen rekening werd gehouden met de reeds ondergane straf en deze dus werd verdubbeld: 'non bis in idem'?

Verontwaardiging

Na twee jaar schorsing kon Van Calster dan toch opnieuw naar het Vlinderpaleis. Toch niet, want dezelfde dag dat het moest gebeuren, werd een nieuw onderzoek gestart en een nieuwe schorsing opgelegd. Daarin werden oude feiten anders verpakt en werd anderzijds een nieuwe schending van de waardigheid opgemerkt.

Van Calster, die beweert dat er aanwijzingen zijn dat hij onrechtmatig werd afgeluisterd, had zich immers tot de onderzoeksrechter in Brussel gewend en hij had zich daar burgerlijke partij gesteld. Dat onderzoek leverde intussen een belangrijke vaststelling op: het is mogelijk dat iemand wordt getapt zonder dat er sporen van kunnen worden gevonden. Deze vaststelling zet het gehele rechterlijk toezicht op de interceptie van communicatie op de helling!

De Gids voor de Magistratuur, waarin is opgenomen wat een magistraat moet, mag en kan doen, geeft aan iedere magistraat het recht om zich te verontwaardigen wanneer de democratische rechtsstaat in het gedrang komt

Bovendien is het nu de vraag of de uitoefening van een recht dat iedere burger heeft, het recht om zich bij de rechter burgerlijke partij te stellen, als onwaardig wordt beschouwd wanneer het door een magistraat wordt aangewend.

De Gids voor de Magistratuur, waarin is opgenomen wat een magistraat moet, mag en kan doen, heeft, onder druk van de rechtspraak van het Mensenrechtenhof, aan iedere magistraat het recht gegeven om zich te verontwaardigen wanneer de democratische rechtsstaat in het gedrang komt.

De zaak Kudeshkina

Is dat in voorliggend dossier dan niet het geval? In een soortgelijk dossier, de zaak Kudeshkina, heeft het Hof daar een uitgebreid antwoord op gegeven. Deze Russische rechter werd na 18 jaar als rechter in de rechtbank in Moskou uit het ambt ontzet, omdat zij zich tot de media had gewend omdat zij onttrokken werd in een zaak van grootschalige corruptie. Volgende passage van het arrest kan ook hier worden aangehaald:

The interest which the public may have in particular information can sometimes be so strong as to override even a legally imposed duty of confidence...the public interest in having information about undue pressure and wrongdoing within the Prosecutor's Office revealed is so important in a democratic society that it outweighed the interest in maintaining public confidence in the Prosecutor General's Office... In this context open discussion of topics of public concern is essential to democracy and regard must be had to the great importance of not discouraging members of the public from voicing their opinions on such matters.

In de bespreking van dit arrest in de Juristenkrant wees professor Dirk Voorhoof, terecht, op het 'chilling effect':

Het Hof wijst andermaal op het ‘chilling effect’ dat optreedt wanneer men zijn mening niet meer publiek durft te maken uit angst voor bestraffing. Het Hof benadrukt dat zo’n ‘chilling effect’ bijzonder nefast is voor een democratie en dat Kudeshkina wel degelijk het recht had om deze zaken onder de aandacht van het publiek te brengen.

Even terecht is het besluit van de professor Mediarecht:

Een (dreiging van) bestraffing of ontslag van rechters die dit soort informatie onder de publieke aandacht brengen, is daarom niet enkel een ongepaste, maar ook een verwerpelijke demarche, in strijd met de basisbeginselen die aan de grondslag liggen van de rechtsstaat en van het Europees Mensenrechtenverdrag. Een centraal meldpunt waar magistraten (pogingen tot) beïnvloeding kunnen signaleren, zou meteen ook een stap in de goede richting zijn.

Pijnlijk toch dat naar Russische toestanden moet verwezen worden bij de bespreking van wat zich ook in ons land voordoet. Pijnlijk dat er een beroep moet gedaan worden op het Mensenrechtenhof om het opnieuw naar de regels te doen verlopen.

LEES OOK
Kaja Verbeke / 11-01-2017

Verhit debat over schending journalistiek bronnengeheim in Gent

Parket reageert scherp op berichtgeving over de 'uitgelezen telefoon' van journaliste Het Laatste Nieuws. Wie heeft gelijk?
1215204869_6a4905737f_b