Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Wijze processen

Koen Smets
emptyplate

En het werkte, voor mij en mijn twee zussen die wat jonger waren dan ik. Het proces betekende dat er geen plaats was voor bedelen of onderhandelen – het was zoals het was. Voor iedereen hetzelfde, telkens weer. Het was pas veel later dat ik doorhad waarom dat proces werd toegepast. Laat kinderen kiezen of ze eerst hun boontjes, wortelen of bloemkool willen eten en dessert achteraf, dan wel met pudding of de taart willen beginnen en daarna – als ze nog honger hebben – wat groenten zullen eten, en we kunnen hun voorkeur wel raden. Niet dat ze noodzakelijk een afkeer hebben van groenten, maar ze hebben gewoon liever zoetigheden.

Overal processen

Ook als grote mensen blijft dit proces ons beïnvloeden. We hoeven onze ouders niet meer te gehoorzamen, maar ondanks de aantrekkingskracht van een stuk chocoladetaart of een dame blanche, houden we die doorgaans nog steeds voor het einde van onze maaltijd, eerder dan voor het begin. En ons leven zit eigenlijk vol met dit soort processen die we volgen zonder er veel bij na te denken – vaak zelfs helemaal zonder er bij stil te staan.

In het verkeer stoppen we voor rode lichten en geven we voorrang aan de voertuigen op een hoofdweg. Op het werk gaan we niet zomaar een vergaderruimte bezetten zonder ze vooraf te boeken. De geldende processen maken het verkeer veiliger en zorgen ervoor dat ons niet als een vlerk gedragen op de werkplek – zelfs wanneer verleid zijn door het rood te gaan omdat we gehaast zijn, of om toch maar een vergaderkamer in te nemen omdat we vergaten er eentje te organiseren. Ze betekenen ook dat we er kunnen op rekenen vlot door te kunnen rijden op een hoofdweg, en dat we in een gereserveerde vergaderzaal niet met bezetters te maken krijgen.

meetingroom
“Zeg, hebben jullie deze ruimte geboekt of wat?” (foto: Kazuya Minami CC BY)

Misschien volgt u wel een proces om voor uw noodzakelijke lichaamsbeweging te zorgen (dat doe ik ook: ik ga ‘s ochtends joggen op vaste dagen – ik hoef er niet over te denken, en mijn spullen liggen netjes klaar wanneer ik opsta), of mogelijk drinkt u geen koffie na 14.00u. De processen die onze handelingen beïnvloeden kunnen de vorm aannemen van een gewoonte, van regels, of van een vaste procedure, maar ze zijn altijd een systematische manier om iets te doen, zonder dat we bewust moeten nadenken over de te kiezen optie. En vaak helpen ze ons om tegen onze korte-termijn impulsen in te gaan.

Eén zo’n proces veroorzaakte nogal wat commotie in het Britse Lagerhuis afgelopen maandag. Tenzij u net bent teruggekeerd van een reisje naar de verre rand van het zonnestelsel, weet u wellicht dat de atmosfeer in het parlement in het VK wat koortsig is. Op 18 maart zou het land in minder dan twee weken de EU verlaten. En het was nog steeds niet helder (a) of dat wel degelijk zou gebeuren en (b) zo ja, of dat in overeenstemming zou zijn met het uittredingsakkoord dat de regering en de EU hadden afgesproken, dan wel zonder deal. Over die overeenkomst was al twee keer gestemd, in een zogenaamde betekenisvolle stemming. Op 15 januari van dit jaar waren er 432 stemmen tegen en 202 voor, de grootste nederlaag voor een Britse regering in de recente geschiedenis. Op 12 maart kreeg het parlement een tweede kans om een licht aangepaste versie goed te keuren, maar stemde die opnieuw weg, deze keer 391 tegen 242.

Gehaat (en geliefd) omwille van de verkeerde reden

Premier Theresa May had gehoopt dezelfde deal een derde keer ter stemming voor te leggen, in een ultieme poging om parlementaire steun te krijgen. Terwijl ik dit schrijf, zegt de EU dat het enkel het uitstel van de uittredingsdatum zal goedkeuren waar mevrouw May om vraagt, als die deal wordt goedgekeurd. (Inmiddels zijn de kaarten een beetje geschud, maar de aanvaarding van het akkoord blijft cruciaal in de komende weken.) Echter, de Speaker van het Lagerhuis, John Bercow, stak een stok in het wiel.

De Speaker is een belangrijke figuur in het Lagerhuis. Verkozen door de parlementsleden (meestal unaniem), is hij (of zij – een enkele vrouw, Betty Boothroyd, had deze rol tussen 1992 en 2000) de persoon die “Order!” roept wanneer het er wat al te wild aan toe gaat in de kamer. Maar de Speaker heeft ook het laatste woord over hoe het Lagerhuis zijn rol vervult, en is in het bijzonder verantwoordelijk voor de beslissing over welke moties en amendementen kan worden gestemd. En op maandag 18 maart kondigde hij aan dat het uittredingsakkoord niet opnieuw kon worden voorgelegd, tenzij er substantiële wijzigingen zouden worden aangebracht.

Hij handelde niet in een bevlieging, maar steunde zich integendeel op een venerabel boek van regels omtrent de parlementaire geplogenheden, bekend als Erskine May, naar de klerk die de eerste editie voltooide in 1844. Het stelt dat een motie of amendement dat “in substantie identiek is” aan iets waarover al eerder is gestemd in een parlementaire sessie, niet opnieuw mag worden voorgelegd in dezelfde sessie.

Speaker
“Order! Order! Ik ben de beschermer van de parlementaire gebruiken!” (foto via YouTube)

Vanop een afstand is het niet zo moeilijk te zien waarom dit proces bestaat. Los nog van de verspilling van parlementaire tijd die het herhaaldelijk ter stemming indienen van eenzelfde motie inhoudt, is het twijfelachtig of het maken van wetten door middel van een uitputtingsslag om de weerstand van de parlementsleden te breken tot goede wetten leidt. De reacties op de aankondiging van de Speaker waren voorspelbaar, en illustreren waarom een proces dat de partizane neigingen van de parlementsleden overstijgt zo belangrijk is.

De voorstanders van het uittredingsakkoord waren vanzelfsprekend ontstemd. De Solicitor-General, die verantwoordelijk is voor juridisch advies aan de regering had het over een “ernstige grondwettelijke crisis”. Natuurlijk konden ze dit proces niet appreciëren, omdat het hen verhinderde hun gewenste uitkomst te bereiken. De harde Brexiteers van de European Research Group, daarentegen verwelkomden het nieuws, want zij geloofden dat het hun geprefereerde resultaat, een Brexit zonder deal op 29 maart, meer waarschijnlijk maakten. En de pro-EU Remainers waren ook blij, want zij geloofden dan weer dat het de kans op een uitstel (of zelfs een herroeping) van de Brexit verhoogde.

Er waren erg weinig mensen die de stap van de Speaker steunden omdat het de geldende parlementaire praktijk is, en de meesten beoordeelden hem naargelang het effect ervan op de uitkomst die hun voorkeur had. U mag dat al teleurstellend vinden (dat doe ik ook), maar dat is toch vaak de manier waarop we reageren wanneer zaken niet verlopen zoals we willen (of net wel). Nochtans zijn processen niet goed of slecht omdat ze, na de feiten, tot een bepaald gewenst of ongewenst resultaat hebben geleid.

Een goed proces zorgt ervoor dat ik vier keer per week ga joggen, zelfs als ik op een bepaalde ochtend niet zoveel zin heb

Processen zijn goed wanneer ze noodzakelijke afwegingen belichamen op een moment waarop onze korte-termijn neigingen ons verhinderen ze te maken. Ze worden geschapen wanneer het gemoed kalm is, wanneer er geen tijdsdruk is, en wanneer het mogelijk is beredeneerd de afwegingen te beschouwen. Een goed proces zorgt ervoor dat ik vier keer per week ga joggen, zelfs als ik op een bepaalde ochtend niet zoveel zin heb; een goed proces zorgt ervoor dat er vergaderruimtes zijn voor wie ze vooraf geboekt hebben, en niet voor diegenen die naar binnen sluipen en ze bezetten; en een goed proces zorgt ervoor dat wetten niet worden gemaakt door de leden van de wetgevende macht uit te putten tot wanneer ze voor om het even wat zouden stemmen, enkel en alleen om er vanaf te zijn.

In een goed proces is de wijsheid van een kalme, weloverwogen beslissing ingebouwd. En het is de beste verdediging tegen impulsief handelen.

LEES OOK
Dominique Soenens / 27-01-2023

Oliver Bullough: 'De Britse butler bedient oligarchen en belastingontduikers'

Hoe het Britse rijk de fortuinen beschermt van dictators, oligarchen en criminelen.
Oliver Bullough
Koen Smets / 05-04-2019

Ondenkbaar

We zouden best wat voorzichtiger zijn wanneer we een mogelijkheid als onvoorstelbaar bestempelen: de realiteit zou onze verbeelding wel eens danig op de proef kunnen stellen
Unthinkable
Dominique Soenens / 29-09-2017

'Harde' Brexit zal België 42.000 jobs kosten'

Een harde Brexit kost ons land 42.000 jobs, een zachte zo’n 10.000. Dat blijkt uit een nieuwe studie van de KULeuven.
brexit duncan hull