Uiteraard zullen we de klimaatcrisis niet aanpakken door louter individuele gedragswijziging, er is nood aan structurele beleidswijzigingen zoals forse investeringen in openbaar vervoer. Zo kan een toekomstgericht beleid burgers, die best bereid zijn hun steentje bij te dragen, ondersteunen in hun positieve keuzes.
Actieve burgers
Hier stopt de mogelijke bijdrage van actieve burgers niet. Burgers die opkomen voor een doortastend klimaatbeleid, krijgen wel eens de kritiek dat het makkelijk roepen is vanop de zijkant, of nu ook tijdens een klimaatbetoging. Daarbij wordt vergeten dat het juist burgers zijn die de handen uit de mouwen steken, innovatieve oplossingen bedenken, terwijl ministers soms blijven steken in hun kibbelkabinet.
Het gaat niet langer om een ‘man en een paardenkop’. Duizenden burgers verspreid over heel het land nemen hun toekomst in handen
We weten dat energie, wonen, mobiliteit en voedsel de domeinen zijn waarin grote veranderingen nodig zijn om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Laat het nu net deze sectoren zijn waarin burgers het voortouw nemen. En dat doen ze niet met een ‘man en een paardenkop’, we spreken over duizenden burgers die verspreid over heel het land hun toekomst in handen nemen.
Neem nu energie: terwijl ons land niet weet wat gedaan met kerncentrales vol scheurtjes, steekt de ene burgercoöperatie voor hernieuwbare energie na de andere de kop op. Was Ecopower tot tien jaar geleden de eenzame pionier, dan zijn ze ondertussen met dertig. En ze doen fantastische dingen, ontwikkelen bouwstenen voor een duurzaam energiesysteem dat volledig draait op hernieuwbare energie.
Sociale windmolens
Zo plaatsen de energiecoöperaties Beauvent en Vlaskracht zonnepanelen op daken van openbare gebouwen van tien gemeenten in Zuidwest-Vlaanderen. Ze halen ook moeiteloos geld op bij geïnteresseerde burgers, zoals Volterra in het Meetjesland recent vlot een half miljoen euro binnenkreeg voor de bouw van een sociale windmolen. Dat is een molen door burgers gebouwd en waarvan de opbrengst ten goede komt aan de lokale gemeenschap.
Co-housing creëert heel wat kansen op nieuwe ontmoetingen, terwijl elke bewoner over de nodige privacy beschikt
Over naar wonen: terwijl regeringspartijen elke dag iets anders verkondigen over de betonstop, nemen burgers het initiatief om duurzamer en leuker te wonen in allerlei vormen van co-housing. Zo spaar je open ruimte en kan je van alles delen: fietsen, een auto, maar ook het tuinmateriaal en de logeerkamer. Het creëert heel wat kansen op nieuwe ontmoetingen, terwijl elke bewoner over de nodige privacy beschikt.
Ook hier ontwikkelen burgers geweldige innovaties zoals Wooncoop: je koopt in plaats van een woonst aandelen van de coöperatieve en je huurt bij jezelf. Dat biedt de garantie op levenslang wonen. En je hebt zelf geen zorgen om je woning te onderhouden, dat gebeurt met bijzondere zorg voor kwalitatief en duurzaam wonen.
Elektrische auto
En ja, ook in de toekomst zullen we ons blijven verplaatsen. Liefst veel meer met de fiets en het openbaar vervoer – daarvan stijgt het aantal gebruikers elk jaar – aangevuld met deelauto’s die geen fossiele brandstoffen behoeven. Die vind je bijvoorbeeld bij Partago, een door Gentenaars opgerichte coöperatie voor het delen van elektrische auto’s. Gaat supereenvoudig met de app op je smartphone.
Kennis en infrastructuur delen is deel van de wonderformule om voldoende snel een duurzame samenleving te realiseren
Gestart in Gent rijden ze nu ook al rond in Mortsel en is er een Europese samenwerking opgestart met Barcelona. Want kennis en infrastructuur delen is deel van de wonderformule om voldoende snel een duurzame samenleving te realiseren. Zo ontstaat een mooi toekomstbeeld, zelfs op Europees niveau. Moet je naar een ver adresje, bijvoorbeeld op het platteland in Spanje? Je neemt de hogesnelheidstrein – en in de toekomst hopelijk opnieuw de nachttrein – tot de dichtst bijgelegen stad, en stapt dan in de elektrische deelauto die je op voorhand met de app op je smartphone reserveerde.
CSA-boerderijen
En wat zullen we eten, zeven dagen lang, elke week? Boontjes overgevlogen uit Senegal of varkens vetgemest met soja uit Brazilië, dat krijg je nooit klimaatneutraal. Waarom niet opnieuw, vlak naast de stad, een veelheid aan groenten en fruit kweken waar je als bewoners een jaarabonnement op neemt? Zo heeft de boer een gegarandeerd deftig inkomen en kan je meepraten over wat er op het veld komt.
Wat hebben energie- en oliebedrijven, met hun zakken vol met geld, gedaan om een echte transitie naar een duurzame samenleving te ondersteunen?
Fictie? Helemaal niet! Startte de eerste van dergelijke community supported agriculture of CSA-boerderijen in 1997, dan zijn ze ondertussen met vijftig! De lijst van groenten die je bijvoorbeeld op Het Groentenhof in Lummen vindt, is indrukwekkend. Je woordenschat en smaakpapillen verkennen nieuwe horizonten. Eén ding is zeker: de toekomst is aan de korte keten tussen boer, burger en zijn bord.
Wie neerbuigend over deze initiatieven doet, net zoals de klimaatspijbelaars heel wat hooghartige kritiek moeten doorstaan, stel ik graag de volgende vraag. Wat hebben energie- en oliebedrijven, met hun zakken vol met geld, gedaan om een echte transitie naar een duurzame samenleving te ondersteunen? Nog veel minder als je het mij vraagt.
Beleidsinstrumenten
Natuurlijk ontslaan deze burgerinitiatieven de politiek niet van hun plicht, integendeel. Politici moeten naast het stellen van de globale doelstellingen, er juist voor zorgen dat het fiscaal systeem, de beleidsinstrumenten en de uitbouw van duurzame structuren er voor zorgt dat dergelijke initiatieven zich maximaal kunnen ontwikkelen en verspreiden.
Een mooi beeld hierbij is dat van het aardbeiplantje: dat wordt zelf niet elk jaar groter, maar zorgt door uitlopers dat nieuwelingen overal de kop op steken. Zo kan je bijvoorbeeld het gedecentraliseerd energiesysteem van de toekomst voorstellen. Dat trouwens in Denemarken al voor een groot deel bestaat.
Wie de kracht van burgers al goed doorheeft, is het bestuur van sommige steden
Wie de kracht van burgers al goed doorheeft, is het bestuur van sommige steden. Zo zet de Stad Gent stevig in op het promoten van autodelen, waardoor de Partago’s van deze wereld een duw in de rug krijgen. In Leuven kon de CSA boerderij groeien door het in concessie geven van weilanden en deel van de schuur van de Abdij van ’t Park. En ondertussen is Eeklo wereldberoemd door, in samenwerking met Ecopower, haar burgers te betrekken in het plan om te gaan voor honderd procent hernieuwbare energie. Zo krijg je telkens het beeld van een overheid die als partnerstaat samenwerkt met haar burgers, inzet op co-creatie in plaats van ouderwets top-down beleid.
Dit is misschien wel de onverwachte inzet van de komende verkiezingen, nu burgers elke week van zich laten horen. Krijgen we regeringen die burgers beschouwen als volwaardige partners, omdat ze als klimaatburgers, van de Westhoek tot de Oostkantons, prototypes van duurzame systemen ontwikkelen? Het kan het vertrouwen in de politiek enkel maar ten goede komen.
