Ineos houdt zich sinds 1997 bezig met het opkopen en uitbouwen van petrochemische installaties. De totale CO2-uitstoot van al deze ondernemingen bij elkaar is moeilijk te bevatten. Zo stootte hun olieraffinaderij in Grangemouth in 2017 1,6 miljoen ton CO2 en 2,4 miljoen ton NOx uit, waarmee Ineos met stip de grootste industriële vervuiler in Schotland werd.
Olieverwerking is er slechts één uit een lange lijst milieu-nachtmerries, gaande van de productie van plastic over het boren naar olie en (schalie)gas tot het transporteren van het 'zwarte goud' waarmee ons klimaat elders wordt ontregeld. De planeet verwoesten blijkt nog steeds een bijzonder lucratieve business.
Superjacht
Ineos haalt op die manier 85 miljard $ omzet per jaar. Als niet-beursgenoteerd privébedrijf hoeft het zich bij vrijwel niemand te verantwoorden. Jim Ratcliffe verzamelde zo, als grootste aandeelhouder, een persoonlijk (geschat) fortuin van 24 miljard €. Ook dat klinkt abstract, maar hiermee zou je bijvoorbeeld gedurende 25 jaar alle leeflonen in België kunnen betalen.
Hij is daarmee wellicht de rijkste man van Groot Brittanië. Of beter gezegd was, want vorig jaar verhuisde hij naar Monaco, om nog meer belastingen te kunnen ontduiken. Nog meer, want in 2010 verhuisde de hoofdzetel van Ineos al naar Zwitserland. Een virtuele operatie, want meer dan een handvol mensen om de post uit de brievenbus te openen bemant die vestiging niet.
Waar Jim Ratcliffe zelf écht woont is moeilijk te zeggen. Misschien op de 'Hampshire II', een zogenaamd 'superjacht' met een lengte van 78,5m. Zijn derde jacht ondertussen, na de eerste Hampshire en bijbootje Sherpa (74m lengte). Of misschien woont hij in één van zijn 4 privéjets. Of misschien, en dit verzin je echt niet, in zijn strandhuisje van 4,5 miljoen € in New Forest dat hij aan de rand van een natuurgebied op hydraulische stelten wilde bouwen om het de hoogte in te kunnen stuwen wanneer de zeespiegel onvermijdelijk begint te stijgen. Die hydraulische stelten geraakten uiteindelijk niet goedgekeurd.
Je kan er veel over zeggen, maar Mr Ratcliffe weet duidelijk goed wat hij aan het doen is. En terwijl hij als 66-jarige het water ziet stijgen door zijn eigen toedoen, bedenkt hij vanop zijn superjacht een plan om dat proces nog te versnellen.
Spoor van vernieling
Ook dat plan zou je nauwelijks kunnen verzinnen. Eerst moet er schaliegas gewonnen worden in de VS. Een proces dat, onder andere door het vrijkomen van methaan, een uiterst ernstige bedreiging vormt voor onze atmosfeer. Om die reden werd het dan ook in de ban gedaan door president Barack Obama, een verbod dat gretig werd geschrapt onder Trump.
Dat schaliegas wordt dan over de Atlantische oceaan vervoerd tot in Europa, in gigantische tankers die op hun beurt weer eigen vervuiling veroorzaken. Tot slot wordt het verwerkt tot plastic in een zogenaamde “kraker”. Plastic die op het einde van de rit wellicht ook nog eens in een verbrandingsoven terecht komt. Alles opgeteld staat dit voor een spoor van vernieling dat over de hele planeet wordt getrokken.
Ineos speelde handig Rotterdam en Antwerpen tegen elkaar uit, die wedijverden om de hoofdprijs in dit verhaal, de gaskraker, binnen te halen. Bij een ondervraging in de Nederlandse Tweede Kamer bleek echter dat de installatie minstens 0,8 Mton (miljoen ton) CO2 per jaar zou uitstoten.
Viel dat niet te rijmen met het gloednieuwe Nederlandse klimaatbeleid, en trok Ineos daarom niet naar Rotterdam? Het werd Antwerpen. Hier stond Bart De Wever als burgemeester/partijvoorzitter/kandidaat minister-president meteen klaar om het project warm in het hart te sluiten. “Jobs, jobs, jobs!” wellicht indachtig.
Alleen zit ook daar een venijnige adder onder de olievelden. De snelle groei van Ineos werd immers grotendeels bekostigd met schulden. Als dat fout gaat, kan het flink fout gaan, want het gaat hier niet over kleine bedragen. In 2008 ging het al eens mis in Grangemouth, Schotland, toen de vraag naar olieproducten kelderde door de economische crisis. Het plotse liquiditeitsprobleem werd toen opgelost door de eigen arbeiders hun pensioenrechten te ontnemen. Het was dat, of Ratcliffe zou de fabriek gewoon sluiten.
Winstbejag
Dit toont de perverse rol die banken spelen, door winstbejag te financieren zonder de maatschappelijke risico’s in rekening te brengen. Maar evengoed blijkt hieruit de positieve rol die banken kunnen en moeten gaan spelen in de toekomst. Als ze de altijd stromende geldkraan dichtdraaien, stopt deze waanzin immers vanzelf wel. Banken zijn misschien “too big to fail”, maar het klimaat is nog zoveel groter.
Dit verhaal illustreert tenslotte ook hoe in Ineos en de figuur van Ratfcliffe de bezorgdheden van de gele hesjes én die van de klimaatjongeren perfect samenkomen. Dit is hyperkapitalisme dat de risico’s volledig op gewone werkende mensen afwentelt en de winsten onbelast naar het buitenland doet verdwijnen.
De toekomst van een hele generatie wordt op het spel gezet voor het extreme winstbejag van een handvol ultrarijken, en de veronderstelde stemmenwinst van lokale politici. Als er één organisatie is die collectieve afkeuring verdient, is het deze. Als er één symbooldossier bestaat waar we ons allemaal tegen moeten verzetten, is het de verwelkoming van deze fabriek.
