Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Forza Ninove en co: een stem uit de marginale driehoek

Filip De Bodt
Foto: Belga (c) James Arthur Gekiere
Foto: Belga (c) James Arthur Gekiere

Ze waren er volgens het artikel op de AFF (Anti-Fascistisch-Front) facebookpagina allemaal: een paar honderd ontgoochelde Ninovieters, Het Vlaams Belang-personeel en zijn regionale of nationale mandatarissen, het Franstalige Nation en de N-SA (twee bewegingen die het solidarisme van Mussolini hoog in het vaandel voeren), het extreemrechtse Voorpost, de door PANO als Hitlerbewonderaars ontmaskerde koorknapen van Schild en Vriend, naast echte neonazi’s als Warriors of OdinVlaamsch Legioen en BBET (Bloed Bodem Eer en Trouw). Ninove had schrik en bleef massaal binnen.

Het VB heeft goede ervaringen met verkiezingen waarbij het zijn slachtofferrol wat kan uitspelen. De N-VA houdt het redelijk beschaafd maar pikt met plezier een electoraal graantje mee als de verkiezingen rond identiteitskwesties draaien.

Met deze betoging probeerden het Vlaams Belang en zijn nevenorganisaties hun campagne naar de verkiezingen van mei 2019 te stroomlijnen. De ‘Mars tegen Marrakesh’ te Brussel was een eerste stap in een afgesproken kader die de identiteitskwesties vooraan op de agenda moeten houden. Het VB heeft goede ervaringen met verkiezingen waarbij het zijn slachtofferrol wat kan uitspelen. De N-VA houdt het redelijk beschaafd maar pikt met plezier een electoraal graantje mee als de verkiezingen rond identiteitskwesties draaien.

De Marginale Driehoek

De resultaten van de gemeenteraadsverkiezingen wezen in de Denderstreek (nog meer dan elders) op een vooruitgang van nationalisten en extreemrechts. We zagen  monsterscores voor het Vlaams Belang en lokale aanverwanten.

Stad 1994 2000 2006 2012 2018 VB-Aalst 8,3 13,8 22,8 10,8 17,4 VB-Denderleeuw 7,2 10,4 17,7 12,7 26,2 VB- Ninove (Forza) 5,8 12,8 23,6 26,5 40 VB-Geraardsbergen 4,6 7,5 14,4 7,3 16,4 (8,9 + 7,5 Alternatief)

 

In Geraardsbergen halen het VB en Uw Alternatief (een afscheuring rond een vroeger VB-gemeenteraadslid) twee zetels. GROEN en PVDA legden apart een lijst neer en beten in het zand.  De Sp.a krijgt overal een ferme rammeling. In Erpe-Mere verdubbelt het kartel van Sp.a en GROEN rond Anja Vanrobaeys zijn zetels. In Herzele gebeurt hetzelfde bij LEEF! & GROEN. Herzele is de enige gemeente in de streek waar het Vlaams Belang nooit een verkozene haalde. Veel meer opbeurend ‘links’ nieuws is er in de regio niet te vertellen.

In de pers en op facebook werd de Denderstreek (zeer tegen de zin van vele inwoners) weg gezet als een marginale driehoek vol debielen. Hier en daar wenst een progressieve vriend op Facebook ‘dat uitschot in Ninove naar de maan’. Of hoe intellectuelen ook aartsdom kunnen doen.

Van Jan de Lichte tot Bert Van Hoorick en Louis-Paul Boon

Die Denderstreek, dat is al decennia lang een streek waar men bevrijding hoog in het vaandel voert. De eerste bosgeuzen streken er neer en lieten een vleugje protestantisme achter, struikrovers als Jan de Lichte zwierven er rond. Het socialisme en aanverwante strekkingen ontstonden hier net na de eerste initiatieven in de grote steden. Arbeiders die in Wallonië werkten brachten dit mee naar huis en duidden legendarische vakbondsleiders als Abraham Ruiz aan tot hun vertegenwoordigers.

Tot laat in de jaren tachtig was er de communistische Mutualiteit De Eenheid in Geraardsbergen, Ninove en Aalst. De Kommunistische Partij nam bijvoorbeeld in Geraardsbergen tot 1988 deel aan de verkiezingen en radicaal linkse opvolgers of eenheidsinitiatieven zoals SAP (Socialistische Arbeiders Partij), LSPRegenboog en Rood Groene Beweging kregen er actieve afdelingen.

Bij sociale acties als de stakingen tegen de Eenheidswet (1960-1961) of de grote ambtenarenstakingen van de jaren tachtig stond de streek in rep en roer. In Aalst stapte volksvertegenwoordiger Bert Van Hoorick na een bewogen leven van de KP over naar de BSP en bleven de vzw Mikis Theodorakis en zijn trefcentrum bestaan tot 1996.

De Denderstreek is dus geen achterlijke extreemrechtse streek maar een oud arbeidersbolwerk met een progressieve geschiedenis. De Herzeelse vzw ’t Uilekot wil dat dit jaar via een tentoonstelling en project uitvoerig gaan illustreren en zoekt mensen die aan deze acties willen meewerken.

Waarom loopt het dan verkeerd af?

In Vlaanderen ging de opkomst van extreemrechts het snelst vooruit op die plaatsen waar de arbeidersbeweging het sterkst ingeplant was. De Leuvense professor Chris Kesteloot was één van de eersten die de kiescijfers van het toenmalige Vlaams Blok per wijk analyseerde en de relatie ging leggen met armoede (Oikos 03/2004):

De Belgen hebben in de loop der jaren een zeer zware druk gevoeld door Europese veranderingen….dan krijg je een soort van wanhoopracisme in de trend van al die vreemdelingen zitten hier… sommigen hebben een job, ik niet, zij mogen ook bij het OCMW aankloppen en wij krijgen al niet veel geld en zij krijgen ook nog een sociale woning. 

Dat wanhoopracisme is zich gaan uitbreiden naar diegenen die wel een job hebben maar schrik hebben om hem te verliezen én diegenen die een zware job hebben maar daar steeds minder en minder verloning voor zien. Om dat wanhoopracisme in de praktijk aan te voelen moet je maar eens de sfeer gaan opsnuiven in grote fabrieken als La Lorraine te Ninove. Doe dat bij voorkeur daags na gemeenteraadsverkiezingen waarbij Forza Ninove gewonnen heeft.

Hoe dat komt? Misschien omdat mensen die zware arbeid leveren of/en in sociale onzekerheid leven als eerste vatbaar zijn voor een schrikeffect. Volgens epidemioloog Jeroen Dewulf van de Universiteit Gent is angst zo determinerend in onze evolutie als mens dat die reflex vandaag nog sterk speelt. Dirk Draulans voegt er in Knack van 03/01/19 aan toe:

De conservatieve aanpak is gebaseerd op het cultiveren van angst, in de eerste plaats door het opvoeren van gemakkelijke slachtoffers: migranten. Het is de politieke perversiteit ten top gedreven. Eerst maak je mensen bang voor migranten en vervolgens stel je je verkiesbaar om hun angsten weg te nemen. 

En waarom in de Denderstreek verkeerder dan elders?

Laat ons er even de cijfers van Ninove en bij uitbreiding de Denderstreek bijnemen. Volgens de gemeentemonitor van de Vlaamse Overheid zijn de angst en het ongenoegen in Ninove in elk geval al een tijdje dominant: slechts 57% van de inwoners is fier op zijn gemeente. 58% vindt dat de straten er net bijliggen, 24% is tevreden over het aantal fietspaden, 14% staat vijandig tegenover andere culturen (tegenover 8% als gemiddelde voor Vlaanderen) en slechts 58% voelt zich veilig op straat (in vergelijking met 75% elders).

Volgens de gemeentemonitor van de Vlaamse Overheid zijn de angst en het ongenoegen in Ninove in elk geval al een tijdje dominant.

Objectieve sociale factoren in dezelfde studie geven aan dat 13,4% van de kinderen geconfronteerd wordt met kansarmoede, tegenover 2,1% in 2006. 40% van de huurders geeft meer dan een derde van zijn inkomen uit aan huisvesting. Deze cijfers doen alle alarmbellen afgaan. De rest van de steden in de streek doet het niet veel beter rond kansarmoede:

Jaar 2000 2006 2012 2017 Aalst 4,5 6,3 7,2 10,1 Denderleeuw 3,1 6,8 11 9,2 Geraardsbergen 5,1 6,6 15,1 21,2 Ninove 3,1 2,1 9,4 13,4

 

De crisis heeft in deze streek dus zéér hard toegeslagen, met alle gevolgen van dien. Een aantal remediërende maatregelen zijn door de overheid weg gesaneerd. Het Sociaal Impulsfonds, dat steden en gemeenten extra geld gaf voor sociale maatregelen en infrastructuur werd in 2003 opgedoekt. Het werd gefusioneerd met het gewone Gemeentefonds, dat de gemeenten in een dalend aandeel van centen voorziet voor de taken die ze in naam van de Vlaamse of Federale overheid moeten uitvoeren. De Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten, niet bepaald een linkse NGO, zegt al lang dat het water de gemeenten tot aan de lippen staat.

Europa deed daar moedwillig een schepje bovenop door overheden te verplichten alle investeringen volledig in hun begroting op te nemen. Vroeger moesten enkel de afbetalingen in de tabellen opgenomen worden. Zelfs Rik Van Cauwelaert, ook niet bepaald een links boegbeeld maar commentator van de krant De Tijd zegt in dezelfde Knack (voorwaar een interessant nummer):

Bij de invoering van de euro heeft men verzuimd om de mensen duidelijk te maken wat de gevolgen van de eenheidsmunt zouden zijn. De enige die dat deed was Hans Tietmeyer, toen voorzitter van de Bundesbank. Hij was zo eerlijk toe te geven dat als gevolg van de euro sommige sociale afspraken niet houdbaar zouden blijken. Wil Europa ons allemaal op het niveau van sociale zekerheid in Bulgarije? 

Alle openbare besturen, dus ook steden en gemeenten in Europa dragen daar de gevolgen van. Voor de Denderstreek komt daar het anti-plattelands beleid bij die de verschillende regeringen voerden. Kleinere steden en gemeenten krijgen nog minder toelagen omdat men zich, bij gebrek aan fondsen, enkel nog wil concentreren op de grootste steden. En ook die klagen terecht.

Het recente ongenoegen van de Gele Hesjes in Frankrijk is zéér toepasbaar op onze streek: jaar na jaar zien de mensen zorg, service en handelsfuncties verdwijnen in de dorpen. Na de fusies van 1974 moest men zich naar het centrum begeven om een nieuwe identiteitskaart  aan te schaffen. Die evolutie heeft zich alleen maar verder gezet: nu moet je ook in bepaalde centra al gaan zoeken naar de schaarse cafés die ’s avonds nog de deuren opendoen.

B-Post schafte zijn brievenbussen en kantoren af. Diensten als accijnzen en elektriciteits- of watervoorzieningen, centraliseerden en zorgden op die manier mee voor afgrijselijke files naar de grote steden. Het openbaar vervoer in onze regio is een grote puinhoop die je sinds twee jaar na negen uur niet meer vanuit de grote steden naar huis wil brengen. De wachtlijsten voor zorg groeien verder of worden opgelost door het privatiseren van overheidsinitiatieven als rusthuizen en assistentiewoningen. Stijgende prijzen en verminderde dienstverlening zijn er het gevolg van.

Ja maar, zal de kritische lezer denken, we kunnen toch niet alles tot in het kleinste boerengat voor iedereen voorzien. Tja, dat is maar de vraag. Tijd en centen zijn een kwestie van prioriteiten zegt men dan toch?  Socioloog Wim Van Lancker (KUL) in Karakter:

Inkomens- en vermogensongelijkheid is niet goed voor een samenleving. Het leidt tot een verstrengeling van geld en macht, waarbij het democratisch proces kan ondermijnd worden. Het maakt het moeilijker om de levensstandaard van gewone mensen op peil te houden, omdat er simpelweg meer geld naar de aandeelhouders vloeit en minder naar lonen en uitkeringen.

Ook voor het oplossen van het klimaatprobleem kijkt men via allerhande verkeerstaksen, accijnzen en andere verplichtingen naar de gewone burgers.  Zij die het moeilijk hebben krijgen de grootste factuur opgestuurd.

VUB-socioloog Eric Corijn waarschuwde er in 2012 tijdens een voordracht van o.m. de Noig Verontruste Oljsteneirs (een actiegroep tegen de deelname van de sp.a aan een rechts bestuur met de N-VA) in Aalst al voor dat achtergestelde en versnipperde streken als deze op termijn onleefbaar zullen worden. Zijn alternatief is een groot stadsgewest, wat bij mij ook een aantal weerstanden oproept omdat grootschaligheid niet altijd een garantie is voor democratie en kwalitatieve dienstverlening.  Kijk maar naar de fusie van brandweer- en politiezones, die heel wat problemen met zich meebrachten en vooral de zichtbaarheid van de eenvoudige ‘sjampetter’ op straat niet ten goede kwam.

Zij die het moeilijk hebben krijgen de grootste factuur opgestuurd.

Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden als SOLVA in onze streek proberen wel om rond klimaatopwarming, milieu en andere zaken een gezamenlijk beleid te voeren voor de ganse streek, maar ze zitten al evengoed zonder centen om aan hun takenpakket te voldoen en verwijzen dus voornamelijk met de vinger naar de inwoners. Op sommige plaatsen probeert men dit op te lossen door een steeds verdere managementbenadering of deelname in commerciële structuren of activiteiten die sowieso leiden tot navenante vergoedingen en de er aan gekoppelde schandalen.

De aanklagers werden bestuurders en bestuurden nu mee hun eigen achterban.  Ze spraken de taal van de bestuurders in plaats van die van de bestuurden.

Linkse oppositie

Dan moeten de verzamelde actiegroepen, groene en socialistische partijen dat toch oplossen of aankaarten? Dat klopt en ook in onze streek deden ze dat te weinig. Wij hebben in de Denderstreek jaren fantastische specialisten en authentieke politici gehad die op nationaal vlak één en ander probeerden aan te kaarten, maar ze werden door hun partijen soms ook verplicht mee te stappen in het bestuurders- en inleveringsdiscours.

De Franse socioloog/filosoof Didier Eribon schreef er een prachtig boek (‘Terug naar Reims’) over waarin hij onder meer vertelt hoe zijn vroegere communistisch (PCF) stemmende familie stilaan en met schaamte zijn stem uitbracht voor het Front National van Le Pen:

De overwinning van links en de aanstelling van een kabinet onder Mitterrand waar groenen, socialisten en communisten deel van uitmaakten, liep in de volksklasse al snel uit op een grote ontgoocheling en op een afkeer van de politici waar de arbeiders voor gestemd hadden…er werd niet meer gesproken over uitbuiting en verzet maar over modernisering en het neutraliserend idee van sociale pacten en contracten. 

De aanklagers werden bestuurders en bestuurden nu mee hun eigen achterban.  Ze spraken de taal van de bestuurders in plaats van die van de bestuurden.

Dat maken we ook nu in verhevigde vorm mee. In die mate zelfs dat op sommige plaatsen (Aalst in 2012, Antwerpen en Oostende in 2018) socialistische of groene bestuurders hand in hand stappen met een nationalistische superliberale partij als de N-VA. Verbinding heet dat dan. Laat ik er maar meteen aan toevoegen dat ‘verbinding’ voor mij mag verkozen worden tot het meest lelijke woord van 2018. Net zoals ‘transitie’ een aantal jaren geleden wordt het gebruikt als een containerbegrip waar alles in past.

Het begint met nobele bedoelingen en wordt door de krachten die de betekenis van de taal beheersen overgenomen, om de meest asociale zaken een draai te geven. Neen, geef mij maar wat mensen die op hun sociaal en ecologisch standpunt blijven staan, zonder dat perse te willen verbinden met rechts-nationalistische of neoliberale ideeën. Men hoeft er dan ook niet over verwonderd te zijn dat heel wat mensen het verschil tussen links en rechts niet meer zien.

Zijn we het racisme en de vreemdelingenhaat uit de jaren vijftig, zestig, zeventig vergeten.

Eribon herinnert ons ook de jaren van vorige eeuw en stelt een pertinente vraag: zijn we het racisme en de vreemdelingenhaat uit de jaren vijftig, zestig, zeventig vergeten? De bordjes aan de lokale dancings: ‘Verboden voor vreemdelingen’? Het enige verschil: men dacht soms racistisch maar stemde nog links omdat die partijen het inkomen van de gewone mensen beter beschermden, nabijheid en community kweekten. Betekent dit dat we ons bij de situatie maar moeten neerleggen? Natuurlijk niet, het toont wel aan dat het antwoord via verschillende sporen zal moeten lopen: het opvangen van angst, het verdedigen van mensen, het brengen van goede positieve verhalen, het heroriënteren van vijandsbeelden. 

Net zoals ‘transitie’ een aantal jaren geleden wordt 'verbinding' gebruikt als een containerbegrip waar alles in past.

Dezelfde taal of droog zaad

Een deel van de sociale bewegingen onderging een zelfde lot en ging mee de taal van de heersers spreken om als onderaannemer van de staat te gaan werken en de bevolking aan te manen om te kiezen voor individuele oplossingen en verantwoordelijkheid in plaats van voor collectieve structuurveranderingen en engagementen.

Een ander gedeelte van de sociale bewegingen werd op droog zaad gezet. vzw ’t Uilekot, waar ik jaren werkte en nog altijd als vrijwilliger mijn steentje bijdraag werd eerst zonder structurele centen gezet. Nadien zorgden bezuinigingen en moderniseringen ervoor dat ook centen voor literaire, culturele, sociale of andere initiatieven wegvielen. Men noemde de Denderstreek cultureel een witte vlek en gebruikte dat als argument om een aantal projecten te subsidiëren.

Tien jaar later werd dezelfde vlek een argument om dezelfde projecten te weigeren vanwege te moeilijk om veel mensen te bereiken.  Volledigheidshalve dient vermeld dat cultuurminister Gatz dit probleem lijkt te begrijpen en wil aanpakken door sinds kort voor overgangsprojecten te zorgen die o.m. de terug geschroefde rol van de provincies moeten proberen in te vullen. Het belangrijkste gevolg van het ontbreken van subsidies is dat vrijwilligers (met grote fierheid) al drie jaar meer bezig zijn met het rechthouden van de structuur op zich dan met het voeren van socio-culturele actie. Diegenen die die sterkte niet hadden, zijn ondertussen gesneuveld.

Andere initiatieven, jeugdhuizen, actiecomités, Wereldwinkels verdwenen of verdwijnen in een snel tempo. Vakbonden werden door de overheid verplicht om het met minder te doen en dienen kantoren in de regio (Denderleeuw, Geraardsbergen) te sluiten. Na de volkshuizen verdwijnen op die manier nog meer contactpunten die essentieel zijn voor de uitbouw van een sociaal netwerk in de streek.  We kunnen niet anders dan hopen dat al deze groepen voldoende positieve energie vinden om in samenwerking met elkaar en door nieuwe vormen met dezelfde gedachten hun werk verder te zetten.

Bestuursakkoord

Als we deze gedachtegang toepassen op Ninove dan verdient de Van Zeeland coalitie in Ninove enig respijt. Van Zeeland nam het met steun van alle partijen in 1937 bij tussentijdse verkiezingen op tegen Leon Degrelle van de extreemrechtse en latere collaboratiebeweging Rex.

In de pers kwam vooral de neutraliteit van ambtenaren aan het loket van de stad naar voor als blikvanger van het nieuwe coalitieakkoord. Een zaak waarvan men zich kan afvragen of ze in Ninove zelfs op enige realiteit betrekking heeft. Zo speelt men in op sensatie en angst terwijl de opstellers voor een deel willen tegemoet komen aan de 40% kiezers die voor Forza Ninove stemmen. Verder is Samen (GROEN-SP.a-CD&V) vooral blij met een aantal andere initiatieven: meer aandacht voor netheid, een nieuw jeugdhuis, herwaardering van het Stationsplein, speeltuinen, mobiele dienstverlening in de dorpen…

De sociale uitdagingen worden immers het meest prangende probleem om het tij te keren en het is de realiteit van heel wat migranten én Forza-stemmers. Die mochten in dat bestuursakkoord gerust een prominenter plaats krijgen.

Ninove heeft daar op zich, gelukkig, nog wat budgettaire ruimte voor. Men legt de klemtoon ook op armoede door onder meer huiswerkbegeleiding te voorzien. Dat is een goede zaak, al zijn we er wel op gebrand om de concrete uitwerking daarvan te zien. De sociale uitdagingen worden immers het meest prangende probleem om het tij te keren en het is de realiteit van heel wat migranten én Forza-stemmers. Die mochten in dat bestuursakkoord gerust een prominenter plaats krijgen.

Daarnaast staat het bestuur nog voor een grote uitdaging: de lijsttrekker van Forza Ninove, Guy D’Haeseleer, is geen dommerik. In het Vlaams Parlement waren zijn tussenkomsten in 2018 beperkt tot twee gezamenlijke voorstellen en één mondelinge vraag. Vanuit zijn standpunt bekeken is dat pure logica: het geeft hem de tijd en de financiële middelen om volop bezig te zijn met zijn Ninoofse kiezers.

Op dat vlak kan men best een deel van de methode D’Haeseleer volgen: kom uit je bureau, maak van je ambtenaren socio-culturele werkers en ga de straat op.

Als de Ninoofse coalitie Forza geen volstrekte meerderheid in handen wil spelen, dan zal ze een sterk inhoudelijk verhaal moeten brengen waarin geluisterd wordt naar de sociale en lokale noden van de mensen. De meest verstandige methode, die men moet hanteren, zal dan ook directe communicatie zijn. Die bestaat niet alleen uit folders, gemeentelijke bladen en persmededelingen. Een voortdurende aanwezigheid in de wijken is een noodzaak. Op dat vlak kan men best een deel van de methode D’Haeseleer volgen: kom uit je bureau, maak van je ambtenaren socio-culturele werkers en ga de straat op.

LEES OOK
Steven Vanden Bussche / 06-01-2024

Geef de Dender meer ruimte of de rivier neemt die zelf wel in

Het uitblijven van vernieuwde stuwen en sluizen vernieuwen is niet de kern van het probleem.
Een luchtbeeld van een overstroomde woonwijk en velden in de Denderstreek nabij Geraardsbergen.
Steven Vanden Bussche / 30-08-2022

Grijze garnaal is minder Belgisch dan je denkt

Welke toekomst heeft de lokale kustvisserij nog? En wat is de milieu-impact van de garnalenvangst?
garnalenvisser garnalen Oostduinkerke kust visserij
Steven Vanden Bussche / 02-08-2022

Onder de waterlijn van de ‘zeeconomie’

Wie neemt het nog op voor de kwetsbare natuur onder de waterlijn?
Noordzee windmolens Oostende