Kunnen we eens echt debatteren over een kortere werkweek?

Aan het woord is geen vakbondsleider, noch een radicaal linkse politicus. Aan het woord is een vertegenwoordiger van de Tsjechische werkgevers. Niet werknemers. Werkgevers. In persoonlijke capaciteit, dat wel.

Een half uur per dag minder werken? Waarom niet?

Ik viel bijna van mijn stoel toen ik vorige week in Praag een conferentie mocht bijwonen over arbeidstijd en competitiviteit. De conferentie was georganiseerd door de grootste Tsjechische vakbond CMKOS en kadert in hun doel om arbeidstijd (en dan vooral de vermindering ervan) terug op tafel te leggen.

Tijdens hun conferentie in april hebben ze hun eisen officieel gemaakt en pleitten ze voor een vermindering van de arbeidstijd met een half uur per dag. Dus 2,5 uur per week. Niet mals, en daar mag dus al eens over gedebatteerd worden.

Voor de goede verstaander: Tsjechië doet het behoorlijk goed tegenwoordig. Een blik op de Eurostat-cijfers leert ons dat hun werkzaamheidsgraad in 2017 op 78,5% lag (68,5% in België), dat ze genieten van een officiële werkloosheid van amper 2,9% en dat ze het hoogste aandeel ‘niet ingevulde vacatures’ hebben.

Een nogal krappe arbeidsmarkt dus. Waar Tsjechië wel mee blijft kampen, is een lage productiviteit en het feit dat enkele van hun belangrijkste sectoren bijna volledig in buitenlandse handen zitten.

In die context komt dan een vakbond met het idee om het wat rustiger aan te doen. Een half uurtje minder per dag te gaan werken want ja, er is ook een leven naast het werkleven. En de reactie van werkgevers en overheid is … gematigd positief. Want ook de (eerder rechtse) Tsjechische overheid brandt het voorstel niet zomaar af.

Voor hen is het enkel geen prioriteit op dit moment. Eerst moet het productiviteitsvraagstuk aangepakt worden en moet er meer ‘lokaal kapitaal’ komen en dan kan er gepraat worden over een vermindering van de arbeidsduur.

Het debat of die productiviteit eerst moet stijgen vooraleer je arbeidstijd kan verminderen, of dat een vermindering van arbeidstijd net kan zorgen voor een stijging van de productiviteit bleef onbeslist, net zoals de discussie hoe er gezorgd kan worden voor hogere lonen én minder werken op hetzelfde moment. Een gedeelde doelstelling van zowel werkgevers, werknemers als overheid.

ABVV en de 32-urenweek

Het contrast met het Belgische ‘debat’ naar aanleiding van het ABVV-voorstel om te evolueren naar een 32-urenweek kan moeilijk groter zijn. Ondanks het feit dat er (naar mijn kennis) nog weinig bekend is over de contouren van het effectieve voorstel, was het rapport bij velen al lang gemaakt.

Het VBO noemde het plan ‘onrealistisch’, Unizo ‘compleet onbetaalbaar’, NSZ verklaarde meteen al dat alle kmo’s ‘de boeken kunnen toedoen’. Ook vanuit academische hoek kwam snoeiharde commentaar. Het zou ‘economisch onhaalbaar’ zijn.

De aangehaalde problemen zijn een krappe arbeidsmarkt, loonkosten, manke productiviteitsstijging. Allen zouden ze ervoor zorgen dat minder werken absoluut niet aan de orde is. En dus is het een aap die het onderwerp nog maar durft op tafel te leggen. In Tsjechië wordt datzelfde idee ontvangen als noodzakelijk, maar misschien niet de grootste prioriteit.

Het moge duidelijk zijn: voor het betere sociaaleconomische debat moet je in het Oosten zijn. Voor dit debat is in België (of Vlaanderen?) blijkbaar geen plaats.

En dat is bijzonder spijtig want er blijft veel om over te praten en van gedachten te wisselen. Een greep uit de discussieagenda: hoe hebben we dat vroeger gedaan? Wat was het effect op kmo’s? Zal het ervoor zorgen dat er effectief minder gewerkt wordt of zullen mensen overuren doen?

Kan een kortere werkweek ervoor zorgen dat meer mensen aan de slag gaan? Of dat ze langer kunnen werken? Of productiever zijn? Of misschien een eigen zaak beginnen? Zullen mannen echt meer bijdragen aan zorgtaken als ze minder werken? En zal het geen druk zetten op de lonen? Of de werkdruk verhogen?

Zoveel vragen, zoveel open deuren voor een rijk intellectueel debat, zoveel alternatieve uitwerkingen. Voor dit alles moet je duidelijk niet in België blijven, maar kan je beter je vakantie in Tsjechië plannen.