Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

'Lenteconomie' bloeit

Koen Smets
boathireopen

Allerlei zaken die een winterslaap deden omdat ze het (economische) winterklimaat niet zouden overleven, starten langzaamaan weer op, en lokken zowel toeristen als lokale bewoners.

Allerlei zaken die een winterslaap deden omdat ze het (economische) winterklimaat niet zouden overleven, starten langzaamaan weer op, en lokken zowel toeristen als lokale bewoners

Op een bijzonder mooie dag bezochten we recent een havenstadje aan de Engelse zuidkust. Het was er wat rustiger dan we ons herinnerden, maar het was tenslotte een weekdag, en het was vroeger op het jaar dan eerdere bezoeken.

We waren dus wat verbaasd dat het kleine hokje, van waaruit kaartjes werden verkocht voor riviertochtjes van een half uur, open was. Men stond lang niet aan te schuiven, maar toch bleken ze voluit in actie te zijn, met afvaarten elke drie kwartier.

De boot zelf is een bescheiden geval, met plaats voor een dozijn inzittenden, en enkel een luifel om de passagiers te beschermen tegen de elementen. Vanaf mijn uitkijkpunt op de kade zag ik hem terugkeren, met aan boord een jong koppel met twee kleine kinderen.

De (niet zo ir)rationele schipper

Kaartjes kosten £7 (€8) voor een volwassene, maar hoe zat het met de andere economische aspecten van het bedrijfje, vroeg ik me af. De schipper is natuurlijk nodig voor langere tijd dan alleen de duur van de tocht – laten we zeggen 45 minuten.

Zelfs tegen het minimumloon is de loonkost meer dan £6. Een kleine buitenboordmotor verbruikt zo’n 9 liter brandstof per uur, dat is nog eens £5 voor een half uur.

Tel daarbij de afschrijving en de onderhoudskosten voor de boot, het loon van de kaartjesverkoper, de huur voor de aanlegsteiger, en deze tocht, met slechts twee volwassenen aan boord, zal een stuk onder het break-even punt hebben gezeten.

Je moet natuurlijk naar het bredere plaatje kijken. Sommige van deze schaarse vroege vogels zouden later in het seizoen terug kunnen komen, misschien wel met familie en vrienden.

Of wellicht vertellen ze over hun ervaring aan anderen. Zo kan het eventuele verlies van een bijna lege tocht bekeken worden als een marketing-investering, waarvan het rendement tijdens het toeristische seizoen komt.

lymington
Sitting on the dock of the bay, of wachten op een last-minute koopje? (foto: Alwyn Ladell)

Maar terwijl de boot vertrok voor zijn volgende tochtje, ditmaal met vier volwassenen, dacht ik na over de lege plekken aan boord. Hotels en luchtvaartmaatschappijen hebben vaak een ‘last minute’ regeling, en verkopen de overblijvende capaciteit tegen sterk verlaagde prijzen.

Voor de riviertochtjes is de marginale kost verwaarloosbaar: enkele extra achterwerken op de kussentjes maken niets uit voor de motor

De marginale kost voor een extra gast of passagier is klein, en het marginale inkomen is dus bijna pure winst. Een rationeel besluit dus. Zou de schipper niet best ook zoiets doen? Waarom doet hij het niet? Is hij misschien te irrationeel?

Voor de riviertochtjes is de marginale kost inderdaad verwaarloosbaar: enkele extra achterwerken op de kussentjes maken niets uit voor de motor. Maar kijk naar de rol van informatie, en het beeld verandert.

Hotelgasten en luchtvaartpassagiers weten dat er soms last-minute-buitenkansjes zijn, maar ze weten niet precies wanneer. De hotels en luchtvaartmaatschappijen hebben daar een veel beter zicht op, maar dat vertellen ze hun klanten niet.

Door deze informatieasymmetrie hangt aan de zekerheid van een stoel of een kamer een (volle) prijskaartje. Voor vele reizigers is de nood aan een vlucht of een kamer verbonden aan andere verplichtingen, en daardoor zijn ze gedwongen die prijs te betalen, of het achteraf nodig blijkt of niet.

Voor de schipper ligt dat toch wat anders. Als hij de lege zitjes op het laatste nippertje tegen verminderde prijs zou aanbieden aan wie toevallig bij de steiger rondhangt, dan zou het moeilijk zijn die informatie geheim te houden.

Een toerist die de activiteit gadeslaat vanop de kade zou snel doorhebben welke tochtjes typisch met lege plekken vertrekken. Gedurende een tijdje zouden er dan nog wel naïeve klanten zijn die nog de volle pot betalen. Maar die informatie zou zich snel verspreiden, en al gauw zou niemand meer een standaardticket kopen: iedereen zou bij de steiger rondhangen, wachtend op de gereduceerde prijzen.

Kopers gaan er impliciet van uit dat prijzen eerlijk worden toegepast op iedereen. Als dat niet het geval blijkt te zijn, dan krijgen ze de indruk dat ze afgezet werden

En er is nog een geval van informatieasymmetrie dat hier niet geldt. Wanneer je overnacht in een hotel of een vlucht neemt, weet je niet of de anderen net zoveel hebben betaald als jij, of veel minder. Hier kunnen de klanten die de volle prijs betaalden duidelijk zien hoe anderen genieten van exact hetzelfde voor een fractie daarvan.

Betaalden ze dan niet vrijwillig dat volle bedrag, omdat het in hun ogen waar voor hun geld was? Zeker, maar kopers gaan er impliciet van uit dat prijzen eerlijk worden toegepast op iedereen. Als dat niet het geval blijkt te zijn, dan krijgen ze de indruk dat ze afgezet werden.

Nog afgezien van de discussie met de schipper die hierover wel eens zou kunnen ontstaan, zal de informatie over zijn praktijken snel de ronde gaan doen, en dat zou niet zo best zijn voor de reputatie van het bedrijfje.

Bij nader inzien, zodra je het concept informatie in de situatie introduceert, is de schipper wellicht lang niet zo irrationeel.

Het herschikken van (de prijzen van) de ligstoelen

Dezelfde dag trok een tweet mijn aandacht, waarin werd gemeld dat een abonnement om neer te zitten in Londen £120 (€140) kost. Het ging natuurlijk over de prijs van een ligstoel in de Londense parken, maar dat klonk toch als een hoog bedrag. Je kunt niet slechts een, maar vier ligstoelen kopen voor dat geld.

Maar dat is natuurlijk niet het hele verhaal. Als je naar het tarief kijkt, dan lijkt £1.80 (€2) – niet eens de prijs van een koffie – een koopje voor een uurtje in de zon, in meer comfort dan op een harde bank, of zonder je zorgen te moeten maken over grasvlekken op je rok of broek.

deckchairtweet

Stel je voor dat je het leuk vindt je lunch te eten in het park wanneer het weer het toelaat, een uurtje maar. Voor de prijs van 67 zulke uurtjes (dat is zo’n 60% van het aantal werkdagen tussen midden april en eind september) koop je dus een abonnement voor onbeperkt gebruik.

Dat is geen onredelijk voorstel voor wie geregeld het park verkiest, en als het weer een beetje meezit maak je er vast winst mee.

Je hoeft bovendien niet langer met kleingeld te rommelen, en het kan werken als een nudge: wanneer je verleid wordt om toch maar snel je lunch aan je bureau naar binnen te werken, zorgt het besef dat je betaald hebt voor die ligstoel ervoor dat je toch naar buiten gaat om ervan te genieten.

Maar er is heel wat cognitieve inspanning nodig om dit allemaal uit te rekenen. De meeste mensen doen die moeite niet, en het prijskaartje van £120 schrikt toch wel af.

Het aanbod zou een stuk aantrekkelijker zijn als het werd voorgesteld als ‘pennies-a-day’ – iets als “onbeperkt gebruik van een ligstoel voor minder dan £1 per dag”. Dat bedrag zou ook nog eens kunnen worden vergeleken met de prijs van een latte, of van de hele lunch – een voorbeeld van mental accounting – om hem nog meer onbeduidend te laten uitschijnen.

Het gebruik van inzichten uit de gedragswetenschappen zou het seizoen van de ligstoeluitbater een stevig duwtje in de rug kunnen geven.

boathireopen
Boat Hire Open. Jaja, we zijn open.

Tot slot nog een kleine woordschildering: afgelopen weekend merkte ik dat het botenverhuur in een van de nabijgelegen parken weer open was. En ik bedoel dat ik het echt, echt wel merkte. Als het drukke verkeer van roeibootjes en pedalo’s op de rivier het niet overduidelijk maakte, dan was er de boodschap, in dikke letters, op de zijkant van elke andere zwaanvormige pedalo: “Botenverhuur nu open”.

Mijn eerste reactie was niet erg vleiend. Maar toen groeide het besef dat het hier wel eens om een slimme list van de uitbater zou kunnen gaan. Om te beginnen besteedde ik al heel wat meer aandacht aan de hele botenaffaire dan anders het geval zou zijn.

Wanneer je de wereld door een economische bril bekijkt, raak je nooit uitgekeken op het gedrag van onze soort – zeker niet op een mooie vroege lentedag

Nog belangrijker, ik zou de aanwezigheid van de watertuigen vanuit mijn ooghoek wellicht niet eens hebben opgemerkt, ware het niet voor het opschrift, dat de boodschap ‘boten nu beschikbaar!’ onderstreepte en het in mijn bewuste aandacht duwde. Beide zouden zo best wel eens de wandelaar met het verstand op nul zachtjes kunnen nudgen om naast de wandeling ook een fijn boottochtje te maken op de prachtige Avon.

En ik kon een glimlach bij het pientere inzicht van de uitbater niet onderdrukken. Wanneer je de wereld door een economische bril bekijkt, raak je nooit uitgekeken op het gedrag van onze soort – zeker niet op een mooie vroege lentedag.

LEES OOK
Koen Smets / 01-12-2017

Compartimenten in het (financiële) brein

We zijn allemaal mentale boekhouders
brain4
Koen Smets / 01-09-2017

Een toevallige gedragseconoom met vakantie

Een (gedrags)economische bril zet je nooit af, ook niet wanneer je er even tussenuit knijpt, schrijft Koen Smets in een gastbijdrage.
(credit: Stocksnap)