Bestuurlijke hoogtechnologie: kan SVK weer vrolijk asbest storten ?

Er zijn allicht nog geen asbestdoden als gevolg van het asbeststort. Dat betekent niet dat het daar veilig is. Het heeft te maken met de incubatietijd die tot 40 jaar kan duren. Het asbestfonds voorziet de meeste doden tussen 2020 en 2025. Wie worden de slachtoffers van het onveilige asbeststort? Het is als bij een macabere loterij. De biljetten zijn gratis, men krijgt ze ongevraagd, gewoon door te ademen in Sint-Niklaas in de courante windrichting. Vertrekkende van SVK.

Het onveilige asbeststort in Sint-Niklaas behoudt haar vergunning. Het kan niettegenstaande de nu al honderden asbestdoden, de officiële, negatieve rapporten en de hoge woorden van de burgemeester, de provinciegouverneur en de minister van leefmilieu. En zelfs, nadat een arbeidsauditeur van het parket van Dendermonde de firma en haar directeur dagvaarden voor hele lijst met inbreuken tegen de asbestwetgeving. Tegenover al deze instanties staat het feit dat het stort veel geld opbrengt. Dus is er een achterpoort. Hij staat op een kier.

Nadat in 1998 het produceren van asbest, zelfs in België, verboden werd, gaf het provinciebestuur van Oost-Vlaanderen SVK in 2006 een vergunning voor het storten en verwerken van asbestafval. Voor twintig jaar, dus tot 2026. Het gebeurde in alle stilte en de voorwaarden waren niet al te streng, menselijk als het ware. De winst daarentegen is best ok. Daar waar het storten van gewoon afval drie euro per ton opbrengt, krijgt het bedrijf voor dezelfde hoeveelheid asbestafval meer dan 70 euro. Het prijsverschil dekt de kosten voor die ‘menselijke’ veiligheidsmaatregelen.

SVK voelt niet veel voor die veiligheidsmaatregelen, en past ze nauwelijks toe. Dat is niet moeilijk want ofwel wordt er gecontroleerd maar worden die negatieve rapporten geseponeerd bij justitie, ofwel wordt er helemaal niet meer gecontroleerd en dat is dan nog gemakkelijker.

In de lange tussentijd

Ondertussen groeide het verzet tegen dit asbeststort. Er kwam vorig jaar een actiecomité ‘asbeststort dicht’ en de advocaat die ook Eternit op de knieën kreeg, gaf instructies over hoe je het best de schade van asbest in kaart kan brengen. Het gebeurt met grondstalen. Hetgeen iedereen wist, werd bevestigd: er zat asbest in de grond en dus ook in de lucht en dat, flagrant in een bestaande woonwijk.

Trouwens, er zat nog meer in de grond dat niet deugde. Het bedrijf stort slordig. Niettegenstaande de vernietigende rapporten, bleef het stadsbestuur met N-VA, sp.a en Groen treuzelen. In die tussentijd werd de firma nog geprezen door de zittende politici en liet eerste schepen Christel Geerts (sp.a) zich met enkele partijgenoten fotograferen in een 'moeder Theresa setting' met een asbestafvalzak inclusief pak en masker. Een soort doe-het-zelf-pakket om asbest te ontmantelen en af te geven. Kostprijs 30 euro. Levensgevaarlijk lijkt me, maar niet slecht voor de partij.

Ook in die tussentijd, en dat is erger, vroeg het stadsbestuur een ‘wijziging van de voorwaarden’ voor het runnen van het asbeststort bij de provincie. Omdat het provinciebestuur de vergunning had uitgereikt is het ook aan dat bestuur om het eventueel te wijzigen of in te trekken. Schepen Christel Geerts opperde toen dat het eisen van dure voorwaarden de firma zou aanzetten om uit vrije wil hun activiteiten te stoppen. Raar, want de nieuwe voorwaarden bleken helemaal niet zo duur of streng. Ze waren menselijk. Meer nog, ze waren er al.

Tegelijk kreeg de directeur van SVK met voorrang de gelegenheid om zijn standpunt te verdedigen bij het schepencollege en de commissie van de burgemeester bij de gemeenteraad. Deze directeur was gewoon naar zijn wenken gediend te worden (waarom eigenlijk ?) en gaf nogal drieste uitspraken, bijvoorbeeld ‘ik kan niet anders storten dan op de manier waarop ik het nu doe’ en sprekende over de slachtoffers ‘er is geen slachthuis zonder bloed’.

Onhoudbaar

Al bij al werd de situatie onhoudbaar. Zelfs de braafste Sint-Niklazenaar besefte nu dat er 'stront aan de knikker' was. Burgemeester Lieven Dehandschutter (N-VA) had tot nu toe al niet teveel over dit onderwerp gezegd, maar stilaan werd de situatie té gênant. En toen sprak hij en zei: “we vragen bij het provinciebestuur de definitieve sluiting van het stort.” Veel burgers konden hun oren niet geloven en de coalitiepartijen deden hun best om met mekaar te wedijveren over wie als eerste op dit schitterende idee was gekomen.

Tussendoor waren de bewoners nog getuige van een soort 'coup de theatre' want plots, het was op net voor het bouwverlof vorige zomer, sloot SVK uit ‘vrije wil’ en voorlopig haar stort. Het gebeurde tijdens een speciale bijeenkomst van het schepencollege over dit onderwerp. Moet lukken. Soit, het stort was dicht, het stadsbestuur had een tweede officiële aanvraag ingediend dit keer voor de definitieve sluiting, de provinciegouverneur Jan Briers had hoogst persoonlijk al het actiecomité gesproken over de redelijkheid daarvan en zelfs Minister Joke Schauvliege (ze is een beroepsinstantie) sprak van een schandaal en dit soort dingen.

Truc

Leden van het actiecomité ontdekten dit najaar aan het stort enige beweging: er werd een bekendmakingsaffiche opgehangen. Ze deden navraag en wat bleek: de sluiting is niet evident. Volgens schepen Christel Geerts zijn heel wat mensen van de provinciale administratie niet overtuigd van de noodzaak om het stort te sluiten.

Het is namelijk zo dat ze eerst de aanvraag van het stadsbestuur voor de wijziging van de voorwaarden behandelen en pas – eventueel, wie weet – later ook de aanvraag voor een definitieve sluiting. Het is niet moeilijk om te berekenen dat het inwilligen van de ene aanvraag, de tweede aanvraag vernietigt. Hoe kan eenzelfde instantie de firma bevelen veiligheidsmaatregelen te bekostigen en twee maand later de boel sluiten.

Omdat de doden en zieken niet zichtbaar zijn menen de mensen van de politiek en die van de administratie dat ze de zaak vanop hun bureau kunnen regelen, zoals ze dat gewoon zijn om te doen, volgens de regels van de wet, de regels van de administratie en vooral de dwangmatigheden om hun eigen vel te redden. Het is boosaardig dat de politiek, als het gaat over leven en dood haar verantwoordelijkheid doorschuift naar de administratie.

Daarbij vergeten ze twee zaken. Ten eerste, dat het gaat om vele mensenlevens, dit kan niet genoeg herhaald worden en ten tweede, dat die voorwaarden er al waren en dat de directie van SVK er zich jarenlang kon aan onttrekken. De controle is onbestaand en als ze er is, wordt het effect ervan teniet gedaan. Dat is geen boutade, dat is de trieste realiteit. Als het parket nu pas ingrijpt is dat wel zo’n tien jaar te laat. Ze had kunnen weten wat er aan de hand was.

Spelers

Wie zijn de spelers? Wie zijn de mannen van de provinciale administratie die zo’n verantwoordelijkheid krijgen? Waar wonen ze? Wat is hun achtergrond en wedde? Mensen de zoveel invloed krijgen en mogen oordelen over leven en dood mogen niet naamloos blijven. En wie zijn er de leden van het actiecomité ‘asbeststort dicht’?  Het zijn in hoofdzaak mensen van de PvdA. Die partij heeft op dit moment geen enkele zetel in de gemeenteraad, maar ze zijn – naar het voorbeeld van Wallonië – zeer ijverig en adequaat.

Daardoor vormen ze een zware bedreiging voor de andere partijen. Het brengt met zich mee dat de bevolking en mensen van de andere partijen die strijd helaas identificeren met de PvdA. Tegelijk  spartelt sp.a.  Ze doet er bij monde van schepen Christel Geerts en in de schaduw van ereburgemeester Freddy Willockx alles aan om te redden wat er te redden valt. Het leidt tot  paniekvoetbal. Zie hoger.

Tegelijk en allicht mede door deze kwestie raakte de sp.a haar kartel met Groen kwijt. Groen is een partij waar alles democratisch en na overleg gebeurt, dat werkt verlammend. Bij sp.a is er partijtucht, ook een probleem. In ieder geval, in Sint-Niklaas lukt het niet tussen die twee.

De N-VA levert als grootste partij de burgemeester. Burgemeester Dehandschutter biedt een brave, vriendelijke indruk. Het meest opvallende bij dat bestuur zijn de vieringen, sinterklaas, de ballonnen, een criterium, lichtschijnsels op het stadhuis en zo van die dingen. Dat het Land van Waas ondertussen een gevaarlijke plek is om te wonen, wordt onder de mat geveegd.

Tegelijk is er de N-VA-strategie om de bedrijven te steunen, en bijvoorbeeld ook de oude, zieke kerncentrales tot ter dood open te houden. De treuzelende houding ten aanzien van SVK ligt in diezelfde lijn.

Probleem

Alleen Lieve Van Daele van de CD&V zette de asbestaffaire letterlijk op de agenda van de gemeenteraad. Dat is moedig want haar partij heeft historische banden met SVK, bijvoorbeeld via de directeur en minister van staat, August De Schrijver. Komt daarbij dat Lieve Van Daele volgend jaar de politiek verlaat voor een functie aan het bisdom Gent. En dan zijn er nog de vakbonden. Ze doen niets. Het is niet moeilijk om te berekenen dat de asbestlobby nog ijzersterk is.

Dit is het probleem: wie bekommert er zich voor de mensen bij wie op een dag de asbestvezels moordend actief zullen worden? Het zal gebeuren over 30 à 40 jaar. Dus vele verkiezingen later.