Varoufakis in de 'Wild West' van Europa

‘Jeroen’ is Dijsselbloem, de Nederlandse voorzitter van de Eurogroep die de ministers van Financiën van de Europese lidstaten verzamelt. ‘Rommel’ is de Duitse generaal die tijdens de Tweede Wereldoorlog de troepen aanvoerde. De auteur van dit citaat is Yanis Varoufakis. Het is geplukt uit zijn nieuwste boek 'Volwassenen onder elkaar'. Met als ondertitel: 'Mijn gevecht met het Europese establishment.' In dit tijdsgewricht waarin het populisme mede als gevolg van de strapatsen van de Amerikaanse president Trump hoogtij viert, kun je geen betere omschrijving bedenken.

Varoufakis was in 2015 welgeteld 162 dagen Grieks minister van Financiën in een regering onder aanvoering van premier Alexis Tsipras, één van de kopstukken van het linkse Syriza. De eigenschappen die hem worden toegeschreven hebben alles te maken met zijn publieke optreden dat als weinig orthodoks werd ingeschat door degenen met wie hij bij de onderhandelingen over de Griekse schulden rond de tafel zat. Hijzelf noemt dit bij velen tot ergernis provocerend gedrag gewoon ‘constructieve ongehoorzaamheid’.

Christine Lagarde

Met de titel van zijn boek verwijst Varoufakis naar Christine Lagarde, de intelligente topdame van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) dat een cruciale rol speelt in de Griekse crisis. Zij is zowat de enige persoon, waarover Varoufakis met waardering schrijft. Omdat ze op dezelfde beleidslijn zitten: kwijtschelden van de schulden. Overigens is dat een constante in het beleid van IMF sinds zijn oprichting. Tijdens een tête-à-tête sprak Lagarde tegenover Varoufakis haar verbazing uit over het gedrag van de onderhandelaars dat van weinig volwassenheid getuigde. Dat Lagarde het hierbij ook over hem had? Die bedenking kwam blijkbaar niet bij hem op.

Nog een citaat: “Hoe minder solvabel een bankier is, met name in Europa, hoe groter zijn kansen waren dat hij zich enorme inkomsten kon toe-eigenen van anderen: hardwerkende mensen, vernieuwers, armen en uiteraard iedereen zonder politieke macht.” Die graaizucht van de bankiers is waar het over gaat. Maar sinds zijn ontslag als minister van Financiën heeft Varoufakis daar geen last meer van. Hij hopt van het ene publieke optreden naar het andere, van het ene naar het andere medium. Terwijl moet de gewone Griek het stellen met minder fetakaas, minder retsina, minder olijven,…

Trojka

Medio 2010 werd de zittende Griekse regering van Giorgos Papandreou plots geconfronteerd met alarmerende cijfers over de staatsschuld. De hele wereld was toen al in de ban van een gigantische kredietcrisis die pas echt zichtbaar was geworden na het spectaculaire failliet in 2008 van de zakenbank Lehman Brothers in Wall Street, New York. De Deutsche Bank en andere Europese banken die de jaren voordien in grote hoeveelheden Griekse staatsobligaties - met door de Grieken te betalen hoge rentes - hadden geïnvesteerd, dreigden hun miljarden te verliezen. De terugbetaling van die leningen en het failliet van Griekenland konden alleen maar vermeden worden door de omvangrijke hulp van de andere landen van de Europese Unie en het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Die twee vormden samen met de Europese Centrale Bank (ECB) de Trojka. ‘Het politbureau van Europa’, zo noemt Varoufakis het onomwonden naar analogie met het oppermachtige machtscenakel in de voormalige Sovjet-Unie.

Om zijn schulden uit te vegen kon Griekenland beroep doen op leningen, maar in ruil moest Athene het begrotingstekort drastisch terugdringen. In de praktijk kwam het erop neer dat die Europese gelden quasi direct werden doorversast naar de buitenlandse banken die leningen hadden uitstaan. Het kwam er bovendien op neer dat de Griekse bevolking de broeksriem moest aantrekken en belangrijke onderdelen van het nationale patrimonium geprivatiseerd werden.

Dit had uiteraard zijn politieke gevolgen. Beu van de opgelegde bezuinigingen en andere ongemakken, kozen de Grieken tijdens de parlementsverkiezingen van 25 januari 2015 voor Syriza, een samengaan van verschillende progressieve groeperingen.

Twee jaar voordien had deze coalitie een aantrekkelijk programma op papier gezet: fiscale rechtvaardigheid, het oplossen van de humanitaire crisis die was ontstaan, een stevig werkgelegenheidsplan. Alexis Tsipras werd tot premier benoemd. “Een innemende vent, maar hij heeft niet alles in huis waar de baan om vraagt”, aldus een wijsneuzige Varoufakis. Het zou al vlug blijken dat dit ook op Varoufakis van toepassing was.

Schietpartijen

Vanaf de dag van de eedaflegging stonden de onderhandelingen over het bezweren van de schuldencrisis hoog op de regeringsagenda. Precies daarom werd een beroep gedaan op Varoufakis. Hij werd minister van Financiën. Werkelijke politieke ervaring had Varoufakis niet. Wel was hij erin geslaagd Tsripas en Co ervan te overtuigen dat uit de Europese Unie stappen, een Grexit dus, geen levensvatbaar alternatief was om de patstelling op te lossen. Niet lang daarna was hij minister af.

Dit was het weinig einde van een woelige periode in zijn leven die in het boek met veel zin voor drama wordt beschreven.

Het resultaat is een vlot geschreven en vertaald ik-verhaal. Hij schrijft immers dat het zijn versie van de gebeurtenissen is. Zoals het een groot ego past, wil hij op deze manier zijn gelijk halen. Liefst nog in gespierde taal, want dan trek je de aandacht van goegemeente en media: “Journalisten schrijven graag over conflicten. Ze zien overal schietpartijen. Zoals in westerns. Ik begrijp dat zulke verhalen aantrekkelijk zijn voor journalisten die naar een hogere oplage hunkeren.”

Varoufakis heeft inmiddels ook zijn zitje in het Griekse parlement ter beschikking gesteld. Met een aantal geestesgenoten heeft hij DiEM 25 opgericht, een internationaal gezelschap dat ijvert voor een meer democratischer Europa. Nuttig maar vooral noodzakelijk, zoals blijkt uit zijn meeslepend relaas over de verkrampte Europese besluitvorming.

'Volwassenen onder elkaar. Mijn gevecht met het Europese establishment', Uitgeverij De Geus, paperback (29,99) en E-boek (14,99)