Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Uber en de disruptieve economie

Koen Smets
ubertaxi
Stap in voor een kolossaal consumentensurplus

Tijd en geld

Een van de centrale karakteristieken van Uber is het gebruik van dynamische prijszetting – het zogenaamde surge pricing. Wanneer de klantenvraag toeneemt terwijl het aanbod van chauffeurs constant blijft, neemt de wachttijd onvermijdelijk toe. Dit zet Uber aan de prijzen te verhogen, en dat is een prikkel voor meer chauffeurs om aan de slag te gaan. Naarmate de capaciteit in overeenstemming wordt gebracht met de vraag stabiliseert de prijs (en daalt hij weer).

Dit is standaard economische theorie, die in het algemeen prima werkt. Economen houden van deze aanpak, want hij biedt klanten een keuze tussen tijd en geld. Prijsgevoelige gebruikers kunnen wachten, of voor een tragere vorm van vervoer opteren, terwijl zij die hun tijd hoger waarderen ervoor kunnen kiezen extra te betalen.

Zulke prijsdiscriminatie wordt wel eens als onfair beschouwd, niet enkel bij Uber, maar ook bijvoorbeeld bij passen waarmee je snel naar binnen kunt in pretparken. Maar al wat dit doet is erkennen dat wanneer een goed of een dienst schaars is, je een prijs betaalt in tijd of in geld.

Efficiëntie en reputatie

Liep er dan wat mis met dat systeem op woensdagavond? Niet echt: er was een andere afweging in het spel. Toen Man Haron Mons in december 2014 meerdere mensen gijzelde in het Lindt Chocolat Café in Sydney, maakte Uber zijn prijzen voor ritten in de omgeving viermaal zo duur. Ze kregen een waterval van kritiek te verduren, ondanks hun tegenwerpingen dat ze het deden in het belang van de klanten:

In plaats van de wet van vraag en aanbod haar ding te laten doen, besloot Uber dus afgelopen woensdag dat hun reputatie belangrijker was dan de efficiëntie van hun systeem. Sydney leerde hen een les die ze hadden kunnen trekken uit een paper die Daniel Kahneman, Jack Knetsch en Richard Thaler publiceerden in 1986. Daarin onderzoeken ze het verband tussen eerlijke prijzen en winst. Een vaak geciteerde vraag uit het onderzoek is deze: “Een winkel verkoopt sneeuwscheppen tegen 15 dollar. De ochtend na een zware sneeuwstorm verhoogt hij de prijs tot 20 dollar. Is dit helemaal fair, aanvaardbaar, onfair, of zeer onfair?” 82% van de deelnemers aan het onderzoek vonden de actie van de winkel onfair of zeer onfair.

Werk of vrije tijd

Het is een beetje ironisch dat Uber eigenlijk gelijk had in Sydney (en gelijk zou hebben gehad in Londen): een prijsstijging zou inderdaad meer mensen hebben geholpen sneller weg te komen. Een andere karakteristiek van Ubers zakelijke model is immers dat chauffeurs werken wanneer ze dat willen. Surge pricing heeft als bedoeling de balans te beïnvloeden tussen de aantrekkelijkheid van enerzijds vrije tijd, en anderzijds van werken en geld verdienen (en mogelijk zelfs je naar een gevarenzone te bewegen).

shutterstock_182305253-2-compressor
Meer geld, of ik blijf in mijn hangmat (Foto: Shutterstock)

Tijdens normale piekuren spoort het vooruitzicht op hogere verdiensten chauffeurs aan te gaan werken in minder prettige omstandigheden – net zoals overwerk voor werknemers duurder moet worden betaald. Maar deze prikkel ontbrak, en het gevoel voor burgerzin was duidelijk onvoldoende om het aantal chauffeurs op te krikken om de toename van de vraag aan te kunnen.

Controle of minder verantwoordelijkheid

Een van de controverses rond Uber heeft te maken met het statuut van de chauffeurs. Zijn ze werknemer, of zelfstandig ondernemer? Dit is de kern van een aanhoudend juridisch dispuut. De gevolgen voor onder meer ziekte-uitkering en vakantiegeld zijn van groot belang voor de chauffeurs, en dit zijn precies zaken waarvoor Uber duidelijk geen verantwoordelijkheid wil nemen.

Maar zoals zo vaak komt ook hier een afweging kijken bij het afwijzen van die verantwoordelijkheid. Een taxibedrijf wiens chauffeurs werknemers zijn, kan de gebruikelijke hiërarchische macht inroepen om ervoor te zorgen dat ze op pad gaan. De afweging voor weerbarstige chauffeurs wordt dan wel heel taai: instemmen met de eis van de werkgever, of ontslag nemen. Maar Uber stelt duidelijk dat hun chauffeurs hun eigen werktijd kunnen kiezen, en daarmee ‘verkopen’ ze natuurlijk voor een groot deel de directe controle die ze over hen hebben.

Er wordt flink gedebatteerd over de vraag of Uberificatie een goede of een slechte zaak is. Bij voor-en tegenstanders vind je nogal wat ideologisch geïnspireerde argumenten, en zulke principiële perspectieven kunnen aantrekkelijk klinken.

Maar deze vier afwegingen  brengen de complexiteit aan het licht die kan voortvloeien uit disruptieve innovatie. Is tijd meer waard dan geld? Weegt reputatie op tegen efficiëntie? Is het een goede zaak meer keuze te hebben tussen werk en vrije tijd? Is het opgeven van controle voor minder verantwoordelijkheid een goede ruil?

De Ubervraag kent geen simpel antwoord.

LEES OOK
Jan Stevens / 28-03-2024

Stad Antwerpen dekt krediet van 42 miljoen euro voor steenrijke bouwpromotor

Een krediet van 42 miljoen euro voor luxehotel Botanic Sanctuary wordt gedekt door de stad via een hypotheek.
De gevel van het luxehotel Botanic Sanctuary Antwerp op de Elzenveldsite.
Tom Cochez, Jan Antonissen / 27-03-2024

Wat Filip Dewinter echt over Koen Metsu vertelde

Het onnavolgbare bochtenwerk van Dewinter over zijn werk voor de Chinese spion Changchun Shao.
Filip Dewinter en Koen Metsu (rechts) tijdens een debat in de Kamer in 2019.
Gaston Meskens / 27-03-2024

De wereld verbeteren begint bij het onderwijs

De idee onderwijs voor wereldburgerschap vanuit een universeel curriculum voor ethische competentie.
kinderen