Recht in de armoede
Een deel van die toenemende groep schuldenaars is echt arm en kan gewoon niet betalen. Daarvoor zijn de wettelijke vangnetten van collectieve schuldenregeling en de wet continuïteit van ondernemingen noodzakelijk. Maar een ander, vrij groot deel van de wanbetalers, zou de facturen wel kunnen betalen, maar is slachtoffer van een slechte timing en van het nefaste sneeuwbaleffect van de bestaande invorderingspraktijk.
Elke schuldeiser bekijkt zijn vordering immers apart en kan daarvoor een gerechtsdeurwaarder inschakelen. Voor die ene vordering kan men tal van handelingen stellen, gaande van een aanmaning, dagvaarding, betekening over bevel tot betalen tot beslag en aanplakking. Zo kan een schuld van 100 euro op het einde van de rit aangroeien tot meer dan 1000 euro, tien keer het oorspronkelijke bedrag. Als meerdere schuldeisers dat elk afzonderlijk doen voor een aantal vorderingen, dan moet het niet verwonderen dat die schuldenaar door een lawine van kosten naar beneden wordt gesleurd, recht in de armoede.
Commissaris van executie
De gerechtsdeurwaarder heeft in onze samenleving een belangrijke bemiddelende rol te vervullen, als een soort van “commissaris van executie”. Hij staat tussen de schuldeisers en de schuldenaar en treedt op als een openbare ambtenaar, in het belang van de samenleving.
Bemiddeling leert ons dat we bij problemen en conflicten moeten zoeken naar de echte onderliggende belangen. Het belang van de schuldeiser is dat de vordering zoveel mogelijk netto wordt voldaan, met zo min mogelijk bijkomende kosten. Wat heeft de schuldeiser eraan dat zijn debiteur voor die vordering van 100 euro maanden of jaren moet afbetalen aan het tienvoudige van dat bedrag?
Het belang van de schuldenaar is dat hij zijn schulden effectief kan afbetalen op een menswaardig ritme en zonder dat de schuld aangroeit tot een permanent zwaard van Damocles.
Het maatschappelijk belang is evident: contracten naleven, schulden afbetalen, onnodige kosten vermijden, burgers een menswaardig leven bieden en armoede bestrijden.
Gerechtsdeurwaarder, bemiddelaar
Het juridisch apparaat moet zo functioneren dat het deze onderliggende belangen zo goed mogelijk kan realiseren. De bestaande invorderingspraktijk lijkt daarin niet te slagen. Dat geldt overigens in meer algemene zin voor heel ons zeer geformaliseerd en duur juridisch systeem.
Terecht schrijft minister van Justitie Koen Geens in zijn beleidsplan dat meer moet worden ingezet op bemiddeling en onderhandeling, om de rechtbanken te ontlasten en omdat een bemiddelde oplossing meer gedragen wordt. In die lijn moet ook bij wanbetaling worden afgestapt van al te snelle formalistische en dure invorderingsprocedures. Ook hier is het aangewezen om te zoeken naar een oplossing die rekening houdt met de belangen van alle betrokkenen. Een gerechtsdeurwaarder is de ideale figuur om die bemiddelende rol op zich te nemen.
Bruggen bouwen met EVI
Een jaar geleden hebben beweging.net en een aantal gerechtsdeurwaarders het voorbeeld gegeven en EVI of “Ethisch Verantwoord Invorderen” gelanceerd met het project MyTrustO. Dit is een gerechtsdeurwaardersplatform dat een centraliserende schuldbemiddeling opzet voor mensen die meerdere schulden hebben en die deze schulden willen, kunnen en zullen betalen maar die dat vandaag niet in één keer kunnen.
Bij MyTrustO wordt de schuldenaar niet gereduceerd tot een dossiernummer van een openstaande schuldvordering, maar benaderd als mens. De gerechtsdeurwaarder-bemiddelaar bekijkt samen met de schuldenaar alle openstaande schulden, en betrekt daar alle schuldeisers bij.
De schuldenaar wordt gesteund en aangespoord tot verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid. Hij moet daarbij transparant zijn en een volledige "vermogensfoto" geven. Op basis daarvan zoekt de gerechtsdeurwaarder naar realistische mogelijkheden voor een maandelijkse afbetaling. Omdat alle schulden worden aangepakt en alle schuldeisers mee in het plan worden betrokken, wordt voor de schuldenaar de enorme spiraal van invorderingskosten en armoede vermeden en wordt de schuldeiser binnen een redelijke termijn betaald, zonder onnodige gerechts- en uitvoeringskosten.
Het is niet verwonderlijk dat de maatschappelijke respons op dit project zeer positief is. In januari 2016 ontving MyTrustO de Publieksprijs van de ‘Prijs van de Hoop. Van dromen doelen maken’ uitgereikt door Lannoo en Cera. En eind juni jl. werd MyTrustO genomineerd voor de ‘Federale Prijs Armoedebestrijding’ als een creatieve en vernieuwende manier van ‘omgaan met schulden’.
De gerechtsdeurwaarders verdienen een pluim. Van een beroep dat beschimpt en geschuwd werd, hebben zij zich ontwikkeld tot een moderne openbare ambtenaar, met een vernieuwd wettelijk statuut en een evenwichtig tuchtsysteem, ver voorop in de informatisering en digitalisering van hun werk, en nu ook visioniair, met EVI als bruggenbouwer voor een betere samenleving.
