Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

'Waarom cola duurder is dan melk'

Jan Willems
2379722035_5923a1b15e_b

En toch staan in mijn huisbib een aardig aantal boeken over economie. Zoals Het Kapitaal. Een kritische beschouwing over de economie, deel 1 van Karl Marx. Eerlijkheidshalve moet ik bekennen dat ik de allerlaatste pagina (604) nooit heb gehaald. Marx is evenwel tot op de dag van vandaag een begrip in de economische wetenschappen, zodat er zeer degelijke samenvattingen bestaan. Een ander boek in mijn bib is het inmiddels verfilmde De Wolf van Wall Street van Jordan Belfort, dat ik wel heb gelezen van a tot z. Het is geen saai handboek, maar een schelmenroman, gebaseerd op ware feiten. Op de cover staat een naar mijn onbescheiden mening economische wijsheid: "Het is veel gemakkelijker om rijk te worden als je je niet aan de regels houdt."

Het boek van Marx geeft aan waarom er zoveel ongelijkheid bestaat. Met alle nare gevolgen van dien voor de samenleving, zoals misdaad. Maar in de economische vakliteratuur wordt dit nooit vermeld. Het tweede boek, over die financiële sjoemelaar, gaat over witteboordencriminaliteit, waarvan de maatschappelijke gevolgen veel groter zijn dan de diefstal van een handtas in een drukke winkelstraat. Dat leuke begrip witteboordencriminaliteit is al in 1940 gemunt door de Amerikaanse socioloog Edwin H. Sutherland. Maar ook toen was de macht van zakenlui ‘eerlijk als goud’ zo groot dat pas veel jaren later de namen van de economische schurken mochten gepubliceerd worden. Sutherland zelf was inmiddels overleden.

Dagelijkse kost

Ik ben deze recensie begonnen met een persoonlijke insteek. Dat is ook de aanpak van Bas Haring. Deze Nederlander is de auteur van het boek met de welluidende titel Waarom cola duurder is dan melk. De ondertitel luidt: ‘Filosoferen over economische zaken’. En dat zijn toch belangrijke zaken. Want economie, daar hebben we met zijn allen immers dagelijks mee te maken. Er zijn onze portemonnee, bankrekening, job, aankopen van alledag ... Een beetje kennis is dus op zijn minst aangewezen.

Daar is overigens echt wel vraag naar sinds het uitbreken van de huidige financiële en sociaal-economische crisis, met het failliet van het Amerikaanse bankiershuis Lehman Brothers in 2008 als ijkpunt. Zo is een heuse markt voor kennis van de economie ontstaan. Loop maar eens een boekenwinkel binnen. Het aantal boeken die er op een of ander manier over gaan, moet alleen onderdoen voor de bijzonder grote hoeveelheid kookboeken. Want ook onze eetcultuur heeft een eigen boekenmarkt gecreëerd. Dat is pas economie!

De werking van de markt is waar het in de economie allemaal om draait, zo wordt gezegd. En daarbij stelt zich de fundamentele vraag of je die markt zomaar ongestoord haar gang kunt laten gaan. Of moet de overheid echt regelend optreden om ontsporingen, zoals in de jaren voor 2008, te voorkomen? Extreem uitgedrukt geeft het antwoord op deze vragen aan of je een neoliberaal bent zoals minister van Financiën Johan Van Overtveldt, tevens doctor in de Toegepaste Economische Wetenschappen, met enkele jaren praktijkervaring bij een bank. Ofwel een communist zoals voorzitter Peter Mertens van de Partij van de Arbeid (PVDA).

Volksfilosoof

Bas Haring is aan de universiteit van Leiden verbonden als bijzonder hoogleraar ‘publiek begrip van wetenschap’ – enkel in Nederland kunnen ze zoiets bedenken. Het opzet van dit boek is simpel en typisch voor de ‘volksfilosoof’, zoals Haring zelf graag wordt genoemd. Voor dit boek heeft hij eerst gewoon een vragenlijstje opgesteld dat in de loop van zijn zoektocht naar antwoorden is aangevuld met extra vraagtekens. Zijn prijsverschillen terecht? Waar komt geld vandaan? Heeft alles van waarde een prijs? Proberen bedrijven werkelijk zoveel mogelijk winst te maken? Een markt voor het recht om de lucht te vervuilen? Is er iets mis met rente? Waarom verdient een hoogleraar meer dan een tuinman? Zijn inkomensverschillen terecht? Wat is er mis met rijkaards? Zijn wij rijk dankzij de armoede van anderen? Wat gebeurt er als iedereen een miljoen krijgt?

Liefst 29 praktische vragen “met iets dat op een antwoord lijkt”, zoals Haring zelf relativeert. Die antwoorden zijn geen hocus-pocus. En zo hoort het. Want ook artikels over economie mogen niet uitsluitend een aangelegenheid zijn voor wetenschappelijke onderzoekers en beleidsmensen. Gezien hun vaak maatschappelijke betekenis dienen zulke teksten zo leesbaar mogelijk opgesteld met vermijding van vakjargon en andere vormen van highbrow. En wat dat betreft is dit boek zondermeer geslaagd.

In Haring zijn ijver zo verstaanbaar mogelijk te zijn, leidt dit weleens vaker tot doordrammerigheid. Een voorbeeld is het hoofdstuk waarin geantwoord wordt op de vraag van de titel van het boek. Dit had Haring simpel kunnen verduidelijken. Cola kost meer dan melk door de wet van vraag en aanbod, en consumenten blijken bereid een groter bedrag aan cola te besteden. Om deze eenvoudige economische wetmatigheid uit te leggen heeft Haring liefst zeven (7) bladzijden nodig.

Het slot ervan verdient een vermelding. De Coca-Cola Company is in de melk gegaan. Fairlife milk, zo heet het nieuwe product. Er zou een markt voor bestaan. “Ze begrijpen daar ook wel dat iedereen weet dat cola ongezond is,” aldus Haring. “Het zou zomaar kunnen dat de vraag naar cola binnenkort instort en wat moeten ze dan? Vandaar dus melk. Maar wel heel dure melk, van ruim twee euro per liter. Da’s twee keer zo duur dan normaal. Maar daar krijg je dan wel melk met extra eiwitten voor terug. Talloze mensen schijnen extra proteïnen te eten of te drinken. Vooral na het sporten. Vaak zijn dat melkeiwitten; in prijzige sportdranken en –poeders. Waarom geen melk maken met extra van die eiwitten? Zullen ze bij Coca-Cola hebben gedacht.” Dat wordt wel duur product”, meent Haring. “Althans in de Amerikaans supermarkten. Hier is men nog niet zo gek.”

 

Bas Haring, Waarom cola duurder is dan melk. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam; 240 blz. Het boek is onderdeel van een educatief programma, waarover beeldmateriaal bestaat op Youtube.

LEES OOK
Steven Vanden Bussche / 28-03-2024

Filip Dewinter assisteerde Russisch desinformatiekanaal

Voice of Europe schakelde Dewinter in bij interview met voormalige Tsjechische president.
Dewinter in gesprek met Václav Klaus
Jan Stevens / 28-03-2024

Stad Antwerpen dekt krediet van 42 miljoen euro voor steenrijke bouwpromotor

Een krediet van 42 miljoen euro voor luxehotel Botanic Sanctuary wordt gedekt door de stad via een hypotheek.
De gevel van het luxehotel Botanic Sanctuary Antwerp op de Elzenveldsite.
Tom Cochez, Jan Antonissen / 27-03-2024

Wat Filip Dewinter echt over Koen Metsu vertelde

Het onnavolgbare bochtenwerk van Dewinter over zijn werk voor de Chinese spion Changchun Shao.
Filip Dewinter en Koen Metsu (rechts) tijdens een debat in de Kamer in 2019.