Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Terrorisme, immigratie en rationaliteit

Koen Smets
refugeeswelcome

Dergelijke gebeurtenissen leiden vaak tot extreme reacties. Systeem 1, ons mechanisme voor snel denken volgens Daniel Kahneman, is er als de bliksem bij om te reageren op angst en om de controle over te nemen: onder grote psychische druk is er geen tijd voor de rustige vastheid van Systeem 2. Maar het risico is dat dit tot irrationele beslissingen leidt – beslissingen die tegen ons belang ingaan. Het zou volkomen begrijpelijk zijn mochten mensen in Berlijn en elders er, onder invloed van hun Systeem 1, voor kiezen weg te blijven van kerstmarkten of zelfs gewoon binnen te blijven, ondanks het feit dat het risico dat ze het slachtoffer zouden worden van een gelijkaardige aanval bijzonder klein is.

Toch blijken de meeste Berlijners, net als de Parijzenaars iets meer dan een jaar geleden na de aanslagen daar, eerder hun Systeem 2 te hebben gevolgd, en met waardige, trotse koppigheid impulsieve reacties te hebben verworpen. De Berliner Zeitung kopte op woensdagavond “Bedroefd maar onverwoestbaar” boven beelden van ingetogen mensen met eenvoudige maar krachtige boodschappen als “Jullie zullen ons niet verdelen” en “Berlijn sluit de rangen”, en van twee koren (waarvan een bestaande uit vluchtelingen) die Berlin, ich liebe dich zongen vlakbij de plaats van de aanval.

Wie is rationeel?

Diezelfde woensdagavond, minder dan 48 uur na de feiten, eiste een demonstratie van de extreemrechtse NPD de sluiting van de grenzen voor immigranten, en een afzonderlijk protest georganiseerd door het AfD riep om “meer veiligheid voor Duitsland”. Tegelijkertijd protesteerden nabij Bahnhof Zoo mensen tegen het toeëigenen van de aanslagen door rechtse bewegingen en partijen, en pleitten voor solidariteit, verdraagzaamheid en liefde. Het is verleidelijk de laatste groep als rationeel te beschouwen – mensen die zich door hun Systeem 2 laten leiden – en de eerste als irrationeel – zij die toegeven aan de impulsen van hun Systeem 1.

Maar is het wel zo simpel? Duitsland heeft in elk geval zijn terrorisme van eigen teelt gehad, veertig jaar terug, en mensen buitenhouden is dus geen garantie voor veiligheid. Anderzijds zijn de meeste aanslagen in West-Europa in hoofdzaak gepleegd door terroristen uit het Midden-Oosten of Noord-Afrika, die soms het land binnenkwamen in een stroom vluchtelingen. De logica dat het sluiten van de grenzen voor migranten zulke aanslagen zou vermijden, is niet zwakker dan de logica dat niet in een vliegmachine stappen betekent dat je vermijdt het leven te laten in een vliegtuigongeval.

Vliegangst wordt overigens vaak ook als irrationeel gezien. De kans om in een vliegramp om te komen is 1 op 11 miljoen (vergelijk dat met 1 op 5.000 trips in de auto). Toch hebben de meeste mensen die lijden aan vliegangst er geen moeite mee in een voertuig te stappen – dat is toch irrationeel? Commandant Tom Bunn, een piloot die mensen helpt hun vrees te overwinnen, bekijkt die vraag van nabij, en komt tot een meer genuanceerde conclusie: “Het is irrationeel te denken dat vliegtuigen niet voldoende veilig zijn om te vliegen... maar het kan rationeel zijn bekommerd te zijn om gevoelens.” Sommige mensen hebben inderdaad andere gevoelens bij het idee te sterven in een vliegramp dan bij een verkeersongeval, en voor hen is sterven niet gelijk aan sterven.

Risico in de balans

Ons leven zit vol met onzekerheden en risico. We lopen risico wanneer we het huis verlaten – het risico aangereden te worden op het trottoir, van aangerand en bestolen te worden, in een winkelbrand of zelfs een terreuraanval terecht te komen. We lopen natuurlijk ook risico wanneer we thuisblijven: huizen kunnen immers ook vuur vatten of instorten, of we kunnen van de trap vallen. In het VK is dat wat 1.000 mensen elk jaar overkomt – en toch zijn er maar weinigen die om die reden systematisch trappen vermijden.

Al dan niet bewust, en al dan niet met volle beschikking over alle feiten, wegen we de risico’s af tegen de baten die de riskante handeling ons oplevert. Wanneer we iets belangrijk genoeg vinden, zijn we bereid daarvoor een zeker risico te lopen, en dat betekent dat we ook daarin, en niet enkel in de manier waarop we geld, tijd of moeite besteden, onze voorkeuren te kennen geven.

Er zijn aanwijzingen dat het eten van gebarbecued vlees het risico op prostaat- of pancreaskanker verhoogt, en dat het risico op kanker van het spijsverteringskanaal, alsmede lever- en borstkanker, toeneemt met het drinken van alcohol. Niettemin verhindert dat de meesten onder ons niet nu en dan te genieten van een lekkere gegrilde hamburger of een halve fles rioja. Dat is gewoon een zinvolle afweging tussen een infinitesimale toename van een langetermijnrisico en het plezier in het moment zelf.

Maar al is de consumptie van geroosterd vlees en alcohol wijdverspreid, andere vormen van riskante handelingen zijn dat veel minder. Zo zijn er slechts weinig mensen die ernaar uitkijken uit een vliegtuig te springen met slechts een lap stof als middel om niet neer te storten – hoe spannend dat ook mag aanvoelen. Als je niet wilt omkomen in een skydive-ongeval, dan doe je gewoon geen parachutesprong.

Risico als een offer

Wanneer een land honderdduizenden vluchtelingen opneemt, dan staat het bijna statistisch vast dat daar verschillende mensen met boze bedoelingen tussen zullen zitten. En je moet dan niet irrationeel of racistisch zijn om te besluiten dat het risico op aanslagen als die in Berlijn, net als degene die kort daarna blijkbaar zijn verijdeld in Australië en Duitsland, veel lager zou zijn als men de grenzen zou sluiten. Het is dan ook geen wonder dat de denkbeelden van anti-immigratie-activisten weerklank vinden bij mensen die verder helemaal geen uitstaans hebben met extreem nationalistisch gedachtengoed.

refugeeswelcome
Onze afweging, onze keuze (photo: bykst / pixabay)

Er is nochtans een andere manier om hier tegenaan te kijken: denk aan de mensen die een tandem-skydive uitvoeren om zo geld in te zamelen voor liefdadigheid. Dit is een ongewone manier om bij te dragen aan een goed doel – de meeste mensen zijn best bereid om geld of tijd te schenken, maar hier gaat het om mensen die een heel ander soort offer brengen: zij lopen een risico om een bijdrage te leveren aan onbekenden.

Als we echt geven om het lot van vreemdelingen op de vlucht voor oorlog of vervolging, dan is een gelijkaardige vorm van edelmoedigheid misschien net zo min irrationeel. En vooral tijdens deze kerstperiode - je weet wel, mensen van goede wil en zo - is het dan passend rationeel te denken over de afweging die we kunnen maken: is het aanvaarden van een infinitesimale toename van het risico gedood te worden bij een terreuraanslag een prijs die we graag betalen in ruil voor het verschaffen van bescherming aan honderdduizenden vluchtelingen?

Ons antwoord weerspiegelt wat we werkelijk belangrijk vinden...

Vrolijk kerstfeest!

 

LEES OOK
Steven Vanden Bussche / 28-03-2024

Filip Dewinter assisteerde Russisch desinformatiekanaal

Recent opgedoekt Russische desinformatiekanaal Voice of Europe schakelde Dewinter in bij interview met voormalige Tsjechische president.
Dewinter in gesprek met Václav Klaus
Jan Stevens / 28-03-2024

Stad Antwerpen dekt krediet van 42 miljoen euro voor steenrijke bouwpromotor

Een krediet van 42 miljoen euro voor luxehotel Botanic Sanctuary wordt gedekt door de stad via een hypotheek.
De gevel van het luxehotel Botanic Sanctuary Antwerp op de Elzenveldsite.
Tom Cochez, Jan Antonissen / 27-03-2024

Wat Filip Dewinter echt over Koen Metsu vertelde

Het onnavolgbare bochtenwerk van Dewinter over zijn werk voor de Chinese spion Changchun Shao.
Filip Dewinter en Koen Metsu (rechts) tijdens een debat in de Kamer in 2019.