Daar zijn verschillende redenen voor. Om te beginnen onderscheidt vooral de dimensie ‘tijd’ de klimaatkwestie van gelijk welke andere problematiek, omdat zowel de gevolgen als de oplossingen breed uitgesmeerd worden over tijd en ruimte. De klimaatkwestie worstelt met tijdschalen die veel verder gaan dan wat de meeste mensen in hun dagelijks leven gewend zijn.
Tussen onze uitstoot en de gevolgen daarvan zit bijvoorbeeld een vertraging van grofweg 40 jaar en meer. Dat maakt dat we vandaag leven met de gevolgen van de uitstoot uit de jaren tachtig van de vorige eeuw en dat het volle effect van wat we vandaag uitstoten, nog moet komen – zowat een derde heeft onmiddellijk effect, nog eens een derde na 40 jaar en nog eens een derde zal binnen duizend(en) ja(a)r(en) nog steeds het klimaat bepalen. Ongeveer 10 procent zal dat zelfs over meer dan honderdduizend jaar nog doen.
Blijvende opwarming
Met andere woorden, ook al stoppen we vandaag met de uitstoot van broeikasgassen, dan nog zal de planeet de komende decennia blijven opwarmen. Het omgekeerde geldt natuurlijk ook. Wie wedt op een technologische oplossing (die er trouwens nog niet is) om bijvoorbeeld CO2 op grote schaal uit de atmosfeer te halen en op te bergen, moet sowieso 40 jaar en langer wachten op het volle effect daarvan op de temperatuur.
De schade die we nu aanrichten, is dus op menselijke schaal moeilijk te herstellen. Je kan het niet zomaar oplossen. Het vergt vele en vele generaties om dat te doen. Milieukwesties hebben daar veel minder last van. Het opruimen van afval, het zuiveren van water of de aanpak van luchtvervuiling, het heeft onmiddellijk een groot effect. Bovendien is vervuiling meteen zichtbaar. Je hoeft niet 40 jaar en langer te wachten om bijvoorbeeld afval(water) of kernafval op te merken.
Het unieke karakter van de klimaatopwarming zit hem ook in het feit dat de impact uiteindelijk overal ter wereld en op alle aspecten van de samenleving enorm zal zijn. De landbouw en onze wereldeconomie gaan eronder lijden, met enorme geopolitieke consequenties tot gevolg. Het zal onze sociale weefsels en gezondheid aantasten en hele ecosystemen bedreigen. En nee, vluchten kan niet want de klimaatopwarming zal uiteindelijk op elke vierkante meter aarde voelbaar zijn. Bij milieuproblemen, zoals de water- en afvalproblematiek of zure regen, is de impact en de reikwijdte per definitie veel beperkter.
Uniek is ook dat de oorzaak van de klimaatopwarming niet bij één bepaalde menselijke sector of handeling ligt, maar bij een veelvoud daarvan (in essentie alles wat energie vergt). Dat staat in schril contrast met bijvoorbeeld de problematiek rond het gat in de ozonlaag, waarbij slechts een handvol sectoren betrokken waren bij de productie van cfk’s, de stoffen die de ozonlaag aantasten.
Milieuval
Wie de klimaatopwarming reduceert tot een zoveelste milieuprobleem, vergeet tot slot dat het woord ‘milieu’ allerlei associaties met zich meedraagt waar bepaalde groeperingen in de samenleving het moeilijk mee hebben. Zo zien sommigen het milieu als een struikelblok voor economische welvaart. Anderen linken het dan weer spontaan aan slogans als ‘we moeten allerlei welvaart-producten bannen en anders gaan leven om het milieu te redden’. Er hangt met andere woorden een hele beeldspraak en retoriek vast aan het woord ‘milieu’. Een retoriek die bepaalde groepen in onze samenleving meteen in het harnas jaagt. Daardoor reduceer je de klimaatkwestie ook (onbewust) tot een ‘wij-zij’-verhaal. En dat terwijl de aanpak ervan een samenwerking vereist van ongeziene omvang. De officiële start van het klimaatakkoord van Parijs omschrijf je dus best niet als een belangrijke dag voor het milieu, maar als een belangrijke dag voor ons allemaal.
Gelukkig trapte de Vlaamse regering vorige week niet in deze ‘milieuval’. De ‘Vlaamse Klimaat- en Energietop’ sloeg alleen al met de titel de nagel op de kop: meer dan 80% van de Vlaamse uitstoot is afkomstig van de verbranding van fossiele brandstoffen, voornamelijk olie en gas. Die zetten we massaal in om energie te produceren. Dat is de kern van het probleem en daar ligt ook de oplossing. Al is dat laatste relatief, want terugkeren naar het klimaat van de jaren vijftig is door de enorme traagheid van het klimaatsysteem niet meer mogelijk (althans niet op menselijke tijdschaal). We kunnen de verdere klimaatopwarming echter wel nog stabiliseren om zo aan de ergste gevolgen ervan ontsnappen.
De Vlaamse regering mag dan wel (nog) geen klimaatplan hebben tot 2030, met de klimaatcommunicatie zit het alvast snor. Hopelijk kunnen we deze lijn op alle niveaus doortrekken want de kracht van het juiste woord valt niet te onderschatten.
