In 2015 werd er een omzet van 235 miljard dollar gedraaid en boekte Apple een winst van 53,8 miljard dollar. In 2003 betaalde Apple 1 procent belasting over de behaalde winsten in Europa. In 2014 was hier maar 0,005 procent van over. Daarom legt de commissie Apple een boete op, de hoogste ooit binnen de EU.
Voor Apple is de boete van 13 miljard euro geen enkel probleem, want het bedrijf heeft ruim 200 miljard euro in cash. In Ierland werken ongeveer 5.500 mensen voor Apple, goed voor ongeveer een kwart van het Europese personeelsbestand van het bedrijf. Apple en Ierland laten in een reactie weten dat ze in hoger beroep gaan.
Klokkenluiders in de VS
Zadenproducent Monsanto kwam in februari een schikking van 72 miljoen euro overeen met de Amerikaanse beurswaakhond SEC over de omzetfraude rondom het middel tegen onkruid Roundup. Het bedrijf erkende geen schuld, maar sprak wel af een onderzoek naar de boekhouding te laten doen. SEC beloonde de klokkenluider (een ex-werknemer van het bedrijf) die de fraude naar buiten bracht met maar liefst 20 miljoen euro.
SEC gaf sinds 2011 al een totaalbedrag van 96 miljoen euro aan 33 verschillende klokkenluiders. De grootste beloning werd in 2014 uitgekeerd en bedroeg 30 miljoen dollar, aldus de SEC volgens persagentschap Reuters.
AB InBev
De in 1366 gestichte brouwerij Den Hoorn in Leuven, waarvan wij allen Stella kennen, is nu Anheuser-Busch InBev geworden, met ongeveer 150.000 medewerkers, die in 25 landen tewerkgesteld worden. Volgens The New York Times betaalde het bedrijf op de 1,93 miljard dollar winst 1 procent belastingen wegens het voordelige belastingklimaat.
Europees commissaris voor Mededinging Margrete Vestager had het er lastig mee: "Ze baren me zorgen", zei ze over die rulings. Er is er maar ééntje waar we zeker van zijn dat ze zo'n ruling hebben, en dat is AB InBev”. Het gaat om zogenaamde excess profit rulings. Daarbij moeten multinationals niets betalen op de winst die ze halen uit hun internationale activiteiten.
Uiteindelijk besliste de Europese Commissie dat België in totaal zo’n 700 miljoen euro belastingvoordeel moet terugeisen van 36 multinationals omdat de deals tussen de multinationals en de Belgische overheid onwettig zijn. In totaal konden de bedrijven door de afspraken 2 miljard euro winst onbelast maken.
Grote Duitse bierbrouwers kregen samen een boete van 106,5 miljoen euro omdat ze prijsafspraken hadden gemaakt. AB InBev, dat in Duitsland vooral met het merk Beck's op de markt zit, was daarbij betrokken maar kon ontkomen door op tijd klokkenluider te spelen. Het bedrijf ontsnapte zo aan een boete van 84 miljoen euro.
In de Verenigde Staten had de brouwer dan weer een ander probleem: het bedrijf moest tegen een 'class action' van bierliefhebbers aankijken die zich bedrogen voelden omdat AB InBev had doen geloven dat Beck's in Duitsland wordt gebrouwen. Daarop moest de brouwer 50 dollar per gezin betalen.
Klokkenluiders in België
Met de regelmaat van de klok krijgen we soortgelijke verhalen onder onze neus. Terwijl we ze lezen is de verontwaardiging groot, maar wat kan je beginnen tegen bedrijven als Apple, Monsanto of InBev, die vele malen sterker zijn dan de staten waar ze gevestigd zijn? Bovendien zorgen ze ook voor tewerkstelling. In Ierland werken ongeveer 5.500 mensen voor Apple, InBev heeft 150.000 medewerkers in 25 landen.
Als verontwaardigd burger kan je obscure bedrijfsgeheimen aan de grote klok hangen. In de Verenigde Staten worden klokkenluiders weleens royaal beloond, bij ons gebeurt dat zonder bonus. In de loop van 2012 luidden 1.221 mensen de bel bij de fiscus, dat betekent ruim drie klokkenluiders per dag, 70% meer dan het jaar daarvoor.
Koehandel
Als je in dit land een behoorlijk loon hebt, wordt er daar de helft van afgehouden. Als je met inzet van je eigen kracht en centen een KMO uit de grond hebt gestampt, betaal je 34 procent. En o wee als je in de aangifte wat bent vergeten, want dan komt er nog een boete bovenop.
Multinationals doen dat anders. Zij gaan eerst met het politiek beleid aan tafel zitten en sluiten een deal: een koehandel waarbij tewerkstelling wordt verkocht voor belastingsfraude. Uitgaande van het principe dat alle burgers gelijk zijn, kan je het niet anders noemen. Door de Belgische versie van de taxshift konden de betrokken bedrijven 2 miljard euro winst onbelast maken. Met dit bedrag haal je alle Belgen uit de armoede.
De regering-Dehaene II, met als vicepremier de net teruggekeerde Europese president Herman Van Rompuy, maakte het in 1998 mogelijk om in het geheim afspraken met de regering te maken over de te belasten winst. Toen Dehaene zelf uit de politiek stapte, liep hij binnen bij AB InBev. Zijn aandelen van de biergigant leverden ex-premier Jean-Luc Dehaene een aardige cent op. Potentieel ging het over ongeveer zes miljoen euro. Veel belastingen zal hij daar niet op betaald hebben.
Welvaartsstaat
In de naoorlogse periode stonden twee opvattingen recht tegenover elkaar: het communisme en het liberalisme. Het werd een militaire en economische krachtmeting tussen de twee blokken. Dankzij onze grote bondgenoot, de Verenigde Staten, werd het zowel militair als economisch één grote overwinning. Maar is dat wel zo? Hoewel wij er aanvankelijk niet aan wilden meedoen, zijn wij nu toch de oorlog in gevlogen, krijgen we opnieuw te maken met aanslagen en weten we niet wat hoe de vluchtelingenstroom aan te pakken. En er was ook de bankencrisis, financiële wantoestanden.
In de gedachtegang van het gaullisme werd in ons land een eigen diplomatie ontwikkeld. In 1967 schreef de Belgische politicus Pierre Harmel een rapport voor de NAVO. Daarin was hij voorstander van een “Europese Regeling” voor de Koude Oorlog, van een overbrugging van de onnatuurlijke opdeling van Europa in een westers- en een oostblok. Volgens hem was de NAVO niet alleen een defensieve organisatie tegen het Sovjet-blok, maar moest deze ook zorgen voor de ontspanning van de relaties. Harmel volgde de Gaulle in de politiek van de bilaterale contacten die naar een Europese detente moesten streven en Europese landen moesten toelaten om naar elkaar te groeien.
Naast deze eigen 'militaire' opvatting, hebben wij ook een ander sociaal-economisch compromis bedacht: de welvaartsstaat. Wij maakten een sociaal systeem waarin het welzijn van alle burgers, de gezondheidszorg, onderwijs, werkgelegenheid, en sociale zekerheid werden afgedwongen.
Dit alles maakt dat in dit land hard gewerkt, ernstig gestudeerd, maar ook rustig werd geleefd.
Onderuit
Wij leven nu niet langer naar de modaliteiten van onze eigen diplomatie of van het werkzaam compromis dat wij hadden bereikt. Ondanks dat de collateral damage van de the coalition of the willing voor iedereen zichtbaar werd, werd de roep tot deelname aan een voortgezette militaire actie groter: er wordt zelfs beweerd dat we opnieuw in oorlog zijn. Zoals hiervoor aangegeven lopen wij ook economisch de excessen van het wilde liberalisme achterna en zijn wij onze eigen versie, het sociaal liberalisme, vergeten.
Dat wij er ons door lieten en laten beetnemen komt doordat het onderwerp op een onderliggende agenda wordt behandeld en het pas bovenkomt als je het niet verwacht. Dat ons politiek beleid bereid is daarin mee te gaan, heeft zelfs de aantasting van een andere erg belangrijke verworvenheid van onze samenleving tot gevolg: zelfs de rechtsstaat wordt ervoor opzij geschoven. Dat gebeurt door een justitiehervorming bij wijze van 'pot pourris' waarvan de hoofdlijn de hiervoor aangehaalde excessen van wat de vrijë markt wordt genoemd moet afdekken: de veralgemening van de uitgebreide minnelijke schikking waardoor belastingfraude en corruptie, als die door verklikking dan toch niet meer te ontzien zijn, kunnen afgekocht worden. Too big to prosecute.
Gaan wij onze eigen grote naoorlogse verworvenheden, de rechtsstaat en de welvaartsstaat, opofferen aan de dwang van het neoconservatisme van het militair-economisch veiligheidscomplex? Of handhaven en beschermen wij onze eigen denk- en handelswijze? Ons politiek beleid lijkt daartoe niet meer in staat. Maar gelukkig is er Europa.
Zoals het Europese Hof in Straatsburg door toepassing van de Rechten van de Mens de rechtsstaat moet redden, zo zal de Europese Commissie door oplegging van monsterboetes de welvaartstaat handhaven. Toch wel erg dat ons eigen politiek beleid daarbij scheef gaat liggen...
