Naar wat het "Twin Peaks Model" wordt genoemd is de Nationale Bank verantwoordelijk voor het toezicht op alle financiële instellingen en controleert die er de solvabiliteit, de liquiditeit en de rendabiliteit van. De Autoriteit Financiële Diensten en Markten (FSMA of Financial Services and Markets Authority) is verantwoordelijk voor het toezicht op de financiële markten (beursoperaties, fusies en overnames, handel in voorkennis, koersmanipulaties). De FSMA controleert het gedrag van de financiële spelers, de verkoop van financiële producten en staat in voor de bescherming van de consumenten.
Het toezicht is ook geen lachertje meer. Zo kan de FSMA door toedoen van haar sanctiecommissie administratieve geldboetes opleggen. En de sanctiecommissie is een onafhankelijke instelling die uit tien leden bestaat, waaronder twee staatsraden of ere-staatsraden, aangeduid op voordracht van de eerste voorzitter van de Raad van State; twee raadsheren bij het Hof van Cassatie of ere-raadsheren bij het Hof van Cassatie aangeduid op voordracht van de eerste voorzitter van het Hof van Cassatie; twee magistraten die geen raadsheren bij het Hof van Cassatie of bij het hof van beroep te Brussel zijn.
Zo legde de FSMA verzekeraar Ageas een administratieve boete van een half miljoen euro op wegens "te late of onjuiste communicatie" door voorganger Fortis in de periode mei-juni 2008 omtrent de overname van de Nederlandse bank ABN Amro en kregen ook drie toplui, onder wie ex-CEO Jean-Paul Votron, een boete van de financiële waakhond.
Onderzoek
De FSMA heeft een eigen centraal inspectieteam dat onderzoeken doet en ook ter plaatse inspecties verricht om er zich van te vergewissen dat de gedragsregels worden nageleefd. Als daarbij overtredingen, zwakke punten of tekortkomingen worden vastgesteld, ziet de FSMA erop toe dat aan die vaststellingen een passend gevolg wordt gegeven. Vraag is dan hoe een schandaal als dat van Optima bank en Optima Global Estate nog mogelijk is (zie dossier Apache): waarom greep de toezichthouder zo laat in en hoe kreeg Optima een banklicentie? De uitgelekte documenten van de Nationale Bank, die van bij het begin op alle mogelijke inbreuken wees, zijn niet te miskennen.
Wetswijziging
Het KB van 28 juni 2011 liet artikel 8, 15 tot 20 van de wet van 2 juli 2010 in werking treden op 15 juli 2011 zodat de regels voor de samenstelling van de sanctiecommissie van de FSMA en de procedureregels voor het opleggen van administratieve geldboetes door de FSMA werden gewijzigd.
De nieuwe regels houden onder meer in dat de procedureregels voor het opleggen van administratieve geldboetes door de FSMA voorzien in een gewijzigde rol van de actoren, waarbij - nadat de auditeur een onderzoeksverslag heeft opgesteld - het directiecomité beslist over de gevolgen die het daaraan verleent (overmaking aan de sanctiecommissie, minnelijke schikking of klassering zonder gevolg); en de sanctiecommissie van de FSMA niet langer bestaat uit de voorzitter van de raad van toezicht en een aantal leden van de raad van toezicht die de raad aanduidt. De leden van de sanctiecommissie zijn nu immers rechtstreeks door de koning aangeduid.
Moet daaruit worden besloten dat de hoge magistraten van de sanctiecommissie onder het voorzitterschap van de Antwerpse eerste voorzitter Michel Rozie van niets wisten? Of was de wijziging van de rol van de auditeur aanleiding tot een andere "benadering"? Voorheen besliste de auditeur of een zaak aan de sanctiecommissie moest worden overgemaakt. Nu is dat de bevoegdheid van het directiecomité en dat kan zelf ook beslissen om alles "zonder gevolg" te laten of nog om een "minnelijke schikking" te maken.
De nieuwe trend
Wat in de FSMA gebeurde is net wat er in de gerechtelijke afhandeling van grote fraudedossiers gebeurde. In de hier reeds uitvoerig besproken "afkoopwet" is ook de gerechtelijke procedure aangepast en kan ook het parket beslissen om niet te vervolgen of een minnelijke schikking te maken zonder dat de rechters daarin nog kunnen tussenkomen. En net zoals dat in zowel de totstandkoming als in de toepassing van de afkoopwet gebeurde, is ook hier de rol van zakenadvocaten belangrijk: de FSMA ziet er geen probleem in dat Dirk Van Gerven, de voorzitter van de raad van toezicht van de toezichthouder FSMA zelf, ook optreedt als advocaat van de gevallen Optima-baas Jeroen Piqueur.
Omschrijving
Hoe moet je de huidige toestand beschrijven waarin ons land door de nieuwe werkwijzen, zowel in het gerechtelijk als in het financieel toezicht, is geraakt? Buitenlandse waarnemers geven er de omschrijving Failed State aan. Gezien het faillissement van Optima is dat erg toepasselijk. Maar ook de door de eerste voorzitter van het Hof van Cassatie gegeven omschrijving krijgt hier een nieuwe toepassing: "Schurkenstaat". Of er nu een gerechtelijk of een parlementair onderzoek over komt zal er weinig aan veranderen. Misschien kunnen de justitieminister en zijn opvolger op financiën ervoor zorgen dat de betrokkenen een "armband" krijgen, want een enkelband is ongepast voor hun politieke en financiële status.
