Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Open brief aan De Bezige Bij

Maarten van den Oever
Reporters_15979514-compressor
Abou Jahjah (Foto: Reporters (c) Michel Gouverneur)

Beste Jessica, beste Marcel,

Ik ben beschaafd, mevrouw Durlacher, mijnheer Möring, absoluut en overtuigd beschaafd. Ik geloof in recht. Wat zeg ik, in rechtvaardigheid. Ik geloof in eerlijkheid en in respect voor het menselijk leven. Oh werkelijk, ik ben absoluut beschaafd. Voor 1/8 ben ik joods (mijn grootmoeder heette Ivens), voor 7/8 ben ik helaas iets anders. Maar ik ben beschaafd, voor alles beschaafd.

Na de Tweede Wereldoorlog werd ik grootgebracht met het idee dat weliswaar wreedheid bestond, dat moorden bestond, dat beestachtigheid bestond, dat muren en prikkeldraad bestonden, maar dat dat allemaal had opgehouden te bestaan, dat dat voorbij was, dat er geen kwaad meer was, dat wij goed waren geworden, vreedzaam, beschaafd. Het kwaad was ondergegaan met het verdrijven van de nazi's, het had opgehouden te bestaan. Wij, wij waren beschaving geworden.

Jullie zullen misschien zeggen dat ik idioot ben, dat ik me mijn beschaving inbeeld, dat ik toch beter moet weten, dat vrede voor de dommen is, dat het niet meer is dan een fata morgana die je alleen voor jezelf houdt om te beseffen wat dromen is. Maar dan houd ik van mijn droom, ik bemin beschaving.

Toen ik opgroeide, de eerste tekenen van erotiek en seksualiteit voelde, kwamen die vreemde eerste geluiden, geluiden die niet pasten bij beschaafd zijn. Het martelen in Algerije, het gooien van napalm in Vietnam en Cambodja. De woede kroop ons naar de keel. We hadden immers uit-en-te-na geleerd wat rechtvaardigheid was, wat beschaving inhield. We wisten wat principes waren, waarvoor bevrijding die naam verdiend had, en waarvan we bevrijd waren. Dat was van terreur, van totale ontkenning van de menselijke waardigheid, van de volstrekte verwording. We wisten dat, en we meenden dat we dat niet meer hoefden te accepteren, dat het voorbij was, dat niemand meer het recht kon hebben dat te herhalen. Niemand, werkelijk niemand. Ongeacht wie dat was, en ongeacht waarover het ging, zulk onrecht moest niet mogen bestaan. Nooit meer oorlog.

Europa, lief van Zeus, kwam over ons. Beschermengel van onze waarden, van ons gevoel van vrede en rechtvaardigheid. Vanonder haar vleugels bekeken we de wereld met stelligheid: het kon toch niet anders dan dat de deugd aan onze zijde was en de rest van de wereld leed aan gebrek aan inzicht.

Oh gruwel dan, dat juist diegenen die het kwaad van die terreur - die wij hadden geleerd te verafschuwen - hadden ondergaan, dat juist zij terreur gingen bedrijven, dat juist zij muren bouwden, prikkeldraad gebruikten om mensen op te sluiten. Zij, die we nu juist aan ons hart drukten na 700 jaar discriminatie. Hoe kon geweld, waarvan we de horror kenden, nu juist herhaald worden door zij die er het slachtoffer van waren, hoe kon een escalatie van geweld ontaarden tot een onmenselijke spiraal, opstijgend tot een piek van harteloosheid?

Waarvoor had dan die zo geheten ‘bevrijding’ gediend, waarvan waren we dan bevrijd als de terreur nog altijd onder ons was, wat is dan werkelijk de betekenis van ‘bevrijding’ nog? Het monster is nog daar, ook bij de slachtoffers net zo goed als bij de daders, de mens krijgt nog altijd geen respect, is nog altijd beest, nog altijd niet bevrijd van zijn roofdiereninstinct.

Het maakt niks uit wie het doet, het maakt uit dat het gedaan wordt, niet door wie, maar met wat als inhoud worden daden gepleegd, dat is het werkelijke morele vergrijp. En dus staan wij daar met betraande ogen, zien we wat ons overkomt, en weten we dat een bevrijding verloren ging.

Of toch niet? Zijn we misschien toch nog bereid principes voor ras te laten gaan, misschien toch bereid om elkaar heel te laten, wie we ook zijn, waar we ook zijn? Is het op het scherp van de snede misschien toch een kwestie van respect voor de menselijkheid? Wat ons drijft in plaats van het botte verwijt van te behoren tot het verkeerde kamp en het foute ras. Misschien zijn we toch bereid eerst te vernemen van elkaar wat we menen in plaats van elkaar bij voorbaat de kop in te slaan. Misschien kan een arabier toch spreken uit zorg voor de naaste, en misschien is het niet eens nodig om hem bij voorbaat te vermoorden?

Reporters_15979514-compressor
Abou Jahjah (Foto: Reporters (c) Michel Gouverneur)

Abou Jahjah is geen lieverdje. Nee, hij is een hartstochtelijke fanaat. Zoals veel vooroorlogse joden, zoals de ballingen-auteurs die voor Querido schreven, zoals de communisten die voor hun opvattingen en niet voor hun ras omkwamen in de concentratiekampen en nu wegens hun opvatting niet meer herinnerd mogen worden. Gaan we Abou vervolgen? Gaan we ons het middel van de terreur eigen maken, hem monddood maken, omdat zijn mening en vooral zijn soort verdrukt moet worden?

Dan moeten we ons herinneren dat het de moraal is die het beslissende van onze bevrijding uitmaakte. We hebben ons bij de bevrijding niet ontdaan van de Duitsers, niet van een ras, maar van de terreur van de verontmenselijking, van het onrecht. Stop dan nu elke terreur, niet een ras, en ga de discussie aan. Herstel het respect voor de menselijke waardigheid en maak Abou Jahjah niet monddood.

LEES OOK
Tom Cochez / 21-09-2011

De kritische macht van de kleine uitgeverijen

In een literair klimaat waarin de grote concernuitgeverijen steeds meer eenvormigheid van de persen doen rollen, is een nieuwe rol weggelegd voor kleine, onafhankelijke…
©Nina Vandeweghe
Redactie Apache / 01-03-2010

Vlaamse uitgevers en hun gevecht tegen de bierkaai

[REKTO:VERSO] Met de aankoop van Meulenhoff Boekerij door Lannoo wordt de wens van de Vlaamse uitgeverij om zich met fictie bezig te gaan houden werkelijkheid. Maar volgens de…
Kevin Absillis
Redactie Apache / 13-01-2010

Nederlandstalige literatuur op zoek naar aandacht

Waarom krijgt die ene roman een recensie en die andere niet? Stefan Van den Broeck onderzoekt de kwestie. Bestaan er in de literaire wereld A-auteurs en B-auteurs, waarbij alleen…
literatuur