In de politiek is er rond de jaarwisseling een vreemd debat ontstaan over de scheiding tussen kerk en staat. In de schoot van de Kamer stelde liberaal fractieleider Patrick Dewael een denkoefening voor over onze fundamentele waarden, en kreeg verrassend snel gelijkgestemden mee.
Woordvoerder Thomas Vanwing legt begin februari uit wat het opzet is. “Volgens ons is de grondwet in sommige gevallen niet duidelijk genoeg. In die gevallen is het aan de rechtbank of aan de Raad van State om te beslissen over maatschappelijke items die ons allen aanbelangen. In de ene school geldt een hoofddoekenverbod, in de andere niet. Er wordt bijvoorbeeld geoordeeld over gescheiden zwemuren voor mannen en vrouwen. Het is de bedoeling om met de acht rapporteurs een debat op te zetten, waarbij dan uiteindelijk gekeken wordt of er voldoende draagvlak is om ofwel de grondwet te herschrijven ofwel een preambule bij de grondwet te voegen waarin onze waarden duidelijk beschreven staan. Binnenkort starten de gesprekken over de waarden met bijvoorbeeld moraalfilosoof Etienne Vermeersch over wat daar in moet komen.”
Het artikel van Tine Peeters in De Morgen luidt: “Harmonieus samenleven kan alleen als iedereen onze spelregels kent. Iedereen die België binnenkomt, zal op deze manier voldoende geïnformeerd zijn." Maar volgens Vanwing kan het ook voor veel Belgen belangrijk zijn om hun eigen waarden expliciet te krijgen: “veel Belgen zijn impliciet racistisch, seksistisch, …”.
Zinloos stukje politiek theater
Senior writer van De Morgen, Joël De Ceulaer, reageert fors met een karikatuur van de katholieke kerk. “Beeld u nu even in dat die … godsdienst op een totaal ondemocratische manier georganiseerd is, de homoseksuele daad als zondig veroordeelt, vrouwen uitsluit van hiërarchische posities... “. Als het over een nieuwe godsdienst zou gaan, dan “zouden de politici over elkaar heen klauteren om als eerste de grondwet te kunnen herschrijven, om onze zo fundamentele waarden veilig te stellen (…) De katholieke kerk heeft diepe wortels in ons land. En ze heeft allang een vredesakkoord met de vrijzinnigen. Er is niemand - ook Patrick Dewael niet - die het in zijn hoofd zou halen om dat akkoord op te blazen (…) Zolang dat niet gebeurt, is elk debat over de scheiding van kerk en staat een zinloos stukje theater (…) Dewael wil een nummertje opvoeren over de islam. Dat zal nergens toe leiden, alleen tot meer wij-zij denken en polarisatie.” Zolang er priesters op de payroll van de Belgische Staat staan, is België geen lekenstaat en is daar geen zinvol gesprek over mogelijk." Volgens De Ceulaer gaat de discussie veel meer over een dresscode dan over iets waar de maatschappij wel bij zou gebaat zijn. Het is hoog tijd dat men het bijvoorbeeld heeft over de concrete gevolgen van het Schoolpact van 1958.
Volgens Vanwing is Dewael al langer met dit thema bezig en lanceerde hij deze oproep naar aanleiding van een uitspraak van PS-kopstuk Laurette Onkelinx bij Le Soir. Zij liet zich in een debat over terrorisme uit voorstander te zijn van een neutrale overheid en van een hoofddoekenverbod voor ambtenaren. Onkelinx, nu een van de acht rapporteurs, bestelde in 2005-2006 toen ze zelf minister van Justitie was, een zeer grondige studie naar ‘De federale financiering van de bedienaren der erediensten en de afgevaardigden van de Centrale Vrijzinnige Raad’. Deze studie leidde rechtstreeks naar de aanbevelingen van de ‘Werkgroep Magits-Christians’ in 2011. De werkgroep probeerde een oplossing te formuleren voor de vele problemen die zich in de financiering aandienden.
Magits-Christians
“De bedienaars van alle erediensten moeten op dezelfde basis behandeld worden. Dat wil zeggen dat priesters, morele consulenten en andere bedienaars van de erkende erediensten in de toekomst eenzelfde statuut, loon én pensioen zullen hebben. En er komt ook geen kerkbelasting…”, vat Kerknet samen in februari 2011. Om dit te kunnen implementeren stelt de werkgroep in de parlementaire commissie een 2-trapsprocedure voor. En zelfs al komt er een kerkbelasting, dan heeft ook de Raad van State (mei 2011) geen principieel bezwaar tegen een herverdeling van het belastinggeld.
Wat is daar nu uiteindelijk van gekomen? “Het rapport werd onmiddellijk na de neerlegging besproken in onze aanwezigheid in de Commissie van Justitie in de Kamer. Er werden nadien enige beperkte voorstellen ingediend, maar die werden nooit besproken. Na de verkiezingen werd de huidige regering aangesteld. In het regeringsprogramma werd haast niets over de levensbeschouwingen vermeld”, reageert emeritus hoogleraar Magits in een mail. “Stand van zaken op dit ogenblik: zoals het was voor het rapport.”
Volgens Vanwing is het zeker niet de bedoeling om het over het vroegere rapport te hebben. Het is hen echt te doen over de vraag “wat zijn onze fundamentele waarden?” Over de verhouding kerk en staat geeft hij mee dat het voor de Open Vld al langer duidelijk is. In de toekomstverklaring van de congrestekst in 2013 staat dat de Open Vld de erediensten niet meer door de Staat wil gefinancierd zien.
De nieuwkomersverklaring
Staatssecretaris Theo Francken zet deze groep van acht rapporteurs te kijk. Door de terreuraanslag van 22 maart krijgt hij van de regering het draagvlak om de theoretische discussie van Dewael over onze fundamentele waarden om te vormen naar een praktisch instrument tegen extremisme. Elke persoon die België binnenkomt, zal dat pas kunnen na het ondertekenen van een ‘nieuwkomersverklaring’ waarin hij onze waarden en vrijheden erkent. Wie dit niet doet, is niet welkom.
En wie heeft deze verklaring helpen opstellen en verdient een dankjewel van Theo Francken? Juist, ja… professor Etienne Vermeersch.
De nieuwkomersverklaring: “De mensen die België willen binnenkomen, moeten ondertekenen dat ze begrijpen en aanvaarden dat iedereen recht heeft op de fundamentele vrijheden zoals zij liggen vervat in de grondwet. Deze vrijheden zijn: vrijheid van meningsuiting, vrijheid van vereniging, vrijheid van eredienst, vrijheid van beleving van seksuele geaardheid.” Daarnaast wordt nog gevraagd om verschillende rechten en plichten expliciet te erkennen.
Op deze manier komt het debat over de verhouding tussen Staat en de erediensten/vrijzinnigheid wellicht toch weer in het vizier. Het ondertekenen van deze vrijheden is voor zij die België willen binnenkomen een conditio sine qua non. Vraag is hoe de Belgische staatsburgers zelf zouden reageren als ze verplicht zouden worden dit te ondertekenen. Zouden zij zich ook akkoord verklaren met alles wat erin staat? Ik kan me voorstellen dat sommige ook zeer vrome Belgen moeite hebben om de ‘nieuwkomersverklaring’ as-is te ondertekenen. Zeker zonder voorafgaand democratisch debat.
