In het Engels zegt men wel eens “there is no time like the present”: je kunt er maar beter meteen aan beginnen, maar er is eigenlijk niets mis met het associëren van een nieuwe start met het begin van de week, de maand of het jaar. Integendeel: het geeft ons de kans ons mentaal voor te bereiden op de consequenties van wat we hebben besloten te doen (“elke week twee keer naar de gym”) of te laten (“niet meer snacken voor de TV”). En omdat nieuwjaar maar een keer per jaar voorkomt, lijkt dat een uitstekend moment om dan precies de écht belangrijke voornemens in actie om te zetten.
Het probleem met de meeste goede voornemens ligt elders en is complex. Zo komt het er vaak op neer dat je een nieuwe goede gewoonte moet aankweken, of een oude slechte gewoonte moet afleren, en dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Een sterke motivatie helpt, maar het doel dat je wil bereiken is vaag (gewicht verliezen) of ver weg (2.000 euro op de spaarrekening op 1 juli), en de onmiddellijke verleidingen van lekkere dingen en aantrekkelijke koopjes zijn prominent.
Geen gewicht verloren? Geld kwijt!
Zonder echte intrinsieke motivatie zal het altijd moeilijk zijn. Daarom vraag je je best van tevoren af: waarom dit voornemen? Omdat anderen het van je verwachten, omdat je denkt dat het moet, of omdat je het écht wil? Als het geen vrije keuze is, dan ondermijn je je kansen en lonkt de hel.
Kun je jezelf motiveren met een beloning wanneer je je doel bereikt hebt? Dat werkt vaak niet zo best: zodra je de beloning hebt verworven verdwijnt de motivatie vaak weer of moet je weer met een nieuwe beloning aankomen. Een aanpak die beter werkt is gebruik te maken van de verlies-aversie. De negatieve emotie die we voelen wanneer we iets kwijtspelen, is twee keer zo intens als de positieve emotie die we ervaren wanneer we iets van dezelfde waarde verwerven. Als je in staat bent beloften aan jezelf te houden, beloof dan dat je, als je weer aan het snoepen gaat, of je niet aan je nieuwe fitnessregime houdt, een bepaald bedrag zult wegschenken aan een vriend of een goed doel.
Eigen ervaring (wel vaker een goede bron van inzicht) leert echter dat beloften aan jezelf maken niet altijd succesvol is. Wat dan kan helpen is een vriend of vriendin in te schakelen, aan wie je de belofte maakt en die je scherp kan houden. In de gedragseconomie heet dit soort aanpak een commitment strategy of verbintenisstrategie: je maakt het jezelf moeilijk of pijnlijk om af te haken. In een artikel in de Journal of the American Medical Association beschrijven Todd Rogers, Kathy Milkman en Kevin Volopp enkele van die technieken in de gezondheidssfeer, maar je kunt ze prima ook elders gebruiken: geef bijvoorbeeld aan iemand je bankgegevens door, zodat zij kunnen oordelen wanneer een betaling aan de orde is wegens niet naleven van je belofte – zo ontdek je meteen ook hoe stevig je vriendschap is.
Er is een ander verschijnsel uit de gedragseconomie dat van dienst kan zijn: het IKEA-effect. We hebben immers de neiging meer waarde te hechten aan zaken waarin we zelf intens hebben geïnvesteerd. Wanneer we ergens veel moeite of inspanning voor doen, dan nemen we het ook ernstiger dan wanneer het om een frivole handeling gaat. Als je meer energie stopt in het voorbereiden van je nieuwe plan, wordt de kans op succes des te groter. Geef bijvoorbeeld uitgebreid aan op Facebook of op je blog wat je precies van plan bent en waarom, en hoe je dat denkt te verwezenlijken. Of hang kaartjes op strategische plaatsen doorheen het huis die je aan je plechtige belofte herinneren. Hoe meer moeite je doet, hoe meer je zult proberen te vermijden dat de moeite allemaal voor niets is geweest.
Kleine stapjes, grote reis
Zorg bij relatief verafgelegen doelen voor tussentijdse objectieven. Die zijn niet alleen veel bereikbaarder, ze zijn ook gemakkelijker in de gaten te houden. Maak je vooruitgang visueel, en ook hier weer: betrek anderen erbij. Het is altijd fijn wanneer je wordt aangemoedigd en gefeliciteerd, ook al is het voor tussentijdse prestaties. In de Ronde van Frankrijk zijn die tussenspurtjes er ook niet voor niets.
Bovenal: maak het jezelf gemakkelijk. Richard Thaler, een van de peetvaders van de behavioural economics, vat de hele theorie op die manier samen: “Make it easy!” En inderdaad, achter elke succesvolle nudge zit een trukje om wat je wil dat gebeurt gemakkelijker te maken. Denk vooraf na over de mogelijke obstakels en ruim ze een voor een uit de weg vóór je eraan begint.
Hoera dus, nog maar eens, voor de gedragseconomie: niet alleen kan dit fijne domein helpen bij het kiezen van geschikte geschenken, het zorgt er ook mede voor dat je uit de hel blijft. Succes ermee, en een gelukkig en gezond 2016.