Een absurd verhaal, maar het kan leerzaam zijn na te gaan waarom het zo absurd is. In de eerste plaats laat de brave burgervader (of –moeder) na het probleem van de moordzuchtige bomen in zijn context te zien. Anekdotes en krantenkoppen spreken uiteraard tot de verbeelding. Maar absolute cijfers vertellen ons heel weinig: zonder referentie en context zijn we er niets mee.
Vergelijken maar
Gaat het om zeldzame of frequente gebeurtenissen? Als rukwinden jaar na jaar honderden bomen omver doen waaien, met telkens meerdere slachtoffers, dan is dat een andere situatie dan een maand die eens in de tien jaar voorkomt waarin iemand onder een omvallende boom terechtkomt.
Een tweede vraag is hoe het gesteld is met omverwaaiende bomen in vergelijking met andere doodsoorzaken. Als in deze stad meer dan 20 % van de overlijdens het gevolg is van omvallende eiken en beuken, dan is dat ook weer wat anders dan wanneer dat slechts 1 % van de overlijdens vertegenwoordigt.
Maar ook hier moet men voorzichtig zijn. Politierechter Peter D’hondt vergelijkt het aantal verkeersdoden in België met het aantal slachtoffers van de Bataclan-aanslag in Parijs. Is dat een zinnige vergelijking? Het gaat inderdaad in beide gevallen om doden – maar daar houdt de vergelijking dan ook op. Een unieke gebeurtenis als een terreuraanslag is heel wat anders dan de jaarlijkse dodentol van een inherent riskante activiteit zoals zich in het verkeer begeven. Zijn vergelijking vertelt ons niets meer dan te zeggen dat het aantal verkeersdoden gelijk is aan het aantal doden tijdens de Hajj in Mekka afgelopen september, of het aantal doden tijdens de hittegolf in Pakistan in juni.
Zelfs de vergelijking van een doodsoorzaak met een andere levert niet noodzakelijk het juiste inzicht op. Er zijn minstens twee andere aspecten die de burgemeester in ogenschouw zou moeten nemen: welk percentage van omgewaaide bomen maakt inderdaad slachtoffers, en welk percentage van de bomen waait ook daadwerkelijk om bij stormweer? Als deze percentages hoog zijn, is interventie wellicht verdedigbaar. Zoniet ligt dat anders.
Wat met de nieuwe maximumhoogte van een meter? De burgemeester zou, voor het uitvoeren van de draconische maatregel, best nagaan welke bomen de meeste slachtoffers maken. Als het verbod op bomen hoger dan drie meter nauwelijks werd toegepast, zou het weleens kunnen dat het vooral bomen zijn die nu al illegaal zijn, die de meeste slachtoffers maken en niet de bomen tussen een en drie meter hoog die onder de nieuwe regel moeten worden omgehakt. Een striktere handhaving van de bestaande regels zou dan een betere interventie zijn.
Eenzijdig
Het grootste probleem met de besluitvorming van de burgemeester is de eenzijdige benadering van het bomenprobleem. Er wordt enkel gekeken naar de negatieve bijdrage die de bomen leveren aan stadsbewoners, niet naar de positieve. Er wordt ook niet gekeken naar de nadelen van de voorgestelde maatregel.
De burgers hebben immers ook genot van de bomen. Langs de lanen en in de parken, in hun achter- en voortuinen zorgen bomen (van meer dan een meter hoog) voor aangenaam groen, voor verkoelende schaduw op warme zomerdagen en voor lekker fruit in oogsttijd. Ze fungeren als woonplaats voor vogels en insecten en zorgen voor een zuurstof in de stad.
Moet dat alles opgegeven worden om ervoor te zorgen dat nooit nog iemand om het leven komt door een omgewaaide boom? Het zou op zijn minst moeten worden nagegaan.
Van bomen naar bier
Hoe absurd het gedachtenexperiment van de burgemeester en bomen ook is, het is niet mijlenver verwijderd van de realiteit. Het voorstel voor nultolerantie voor beginnende bestuurders van minister voor Mobiliteit Jacqueline Galant heeft namelijk veel weg van het bomenverhaal:
- Een belangrijke inspiratie van het voorstel is het absolute aantal verkeersslachtoffers ten gevolge van alcoholmisbruik.
- Het is niet duidelijk of er een beduidend aantal slachtoffers is ten gevolge van een alcoholgehalte tussen de bestaande grens van 0,5 promille en de nieuwe grens van 0,2 promille.
- Het is evenmin duidelijk hoeveel groter de kans is op een ongeval bij een alcoholgehalte van 0,5 promille dan bij de nieuwe limiet.
- Er is geen sprake van een inschatting van het gederfde nut van de voorgestelde maatregel: duizenden mensen zullen geen glas bier meer mogen drinken.
Het laatste punt is helaas een permanent gegeven in het debat rond verkeersveiligheid. Met slogans als ‘go for zero – samen naar 0 verkeersdoden’ wordt de illusie gewekt dat men kostenloos dat doel kan bereiken, of dat de kosten verwaarloosbaar zijn, zonder ze ook daadwerkelijk in te schatten.
Dat is niet alleen spectaculair misleidend en betuttelend, het gaat ook in tegen alle regels van de economie. Elke maatregel die baten heeft, heeft immers ook kosten.
Het betaamt beleidsmakers hun voorstellen op een evenwichtige manier te evalueren, en simplistische, populistische interventies te mijden. Er is dus nog werk aan de winkel.
