Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

De hulpeloosheid van duiven en haviken

Anton Jäger
Anton Jäger
Anton Jäger
Anton Jäger
Anton Jäger

Postone echter voelde zich als Joodse professor aan de universiteit van Chicago eerder ongemakkelijk bij haar uitspraken. Al te vaak, stelde hij, werd de aanslag in de schoenen geschoven van een almachtig 'Amerikaans-Joods-Israëlisch wereldcomplot', dat in het geheim de touwtjes in handen zou hebben. In dit schema, stelde Postone, is er maar één verantwoordelijke: de Verenigde Staten. "Dit argument focust op de grieven van zij die deze daden uitvoeren, eerder dan het denkraam te verstaan waarin deze grieven hun uitdrukking kennen. Terrorisme wordt gezien als een reactie, eerder dan een actie, waardoor deze argumenten impliciet apologetisch werken. Ze praten het goed."

Ook veertien jaar na Postone is de vlucht van de duiven en de haviken gelijktijdig. Terwijl Christophe Callewaert en Jan Blommaert voor een "vergeten pacifisme" ijveren, stelt Yves Petry dat een sterke staat wel degelijk zijn burgers moet beschermen (De Standaard, 22/23 november). Beide posities lijken echter meer gemeen te hebben dan ze op het eerste zicht uitschijnen. Beiden lijden, zoals Postone reeds opmerkte, aan een vorm van westerse megalomanie. Ze nemen aan dat het Westen ten langen leste oppermachtig is, en dat de enige vraag die dient gesteld te worden is hoe die macht aangewend moet worden. Zij die een puur mechanistische opvatting hebben van de opkomst van IS, vergeten de binnenlandse wortels van het salafisme. Het feit dat de Islam een centraal orgaan ontbreekt om de validiteit van bepaalde tekstinterpretaties te controleren, duidt op een interne crisis. Bovendien behandelen ze met deze veronderstelling het hele Midden Oosten als moreel minderwaardig. Ze nemen aan dat al het kwaad dat door niet-westerlingen wordt verricht noodzakelijk door het Westen gecreëerd moet zijn. Dit 'inverse racisme', zoals Slavoj Zizek stelt, zorgt ervoor dat al het kwaad van het Midden-Oosten monocausaal in de schoenen van Westerse overheersers wordt geschoven. Dat lijkt nog het meest op de stelling dat het Verdrag van Versailles de enige oorzaak van het nazisme was. Een noodzakelijke voorwaarde wordt voor een voldoende voorwaarde gehouden. Het "oliedronken" wahabisme komt er als binnenlands product gemakkelijk vanaf.

Zij die dan weer stellen dat IS de essentie van de Islam vervult, vergeten de radicaal moderne aspecten van de beweging. IS is niet alleen de rijkste terreurorganisatie ter wereld, het is ook de meest georganiseerde. Het aantal doden en slachtoffers van hun marteltochten wordt minutieus geïnventariseerd. Lijsten met cijfers van zelfmoordaanslagen, mortieraanvallen en uitbestedingen aan chemische wapens worden nauwkeurig bijgehouden. Volgens informatie verzameld door het Amerikaanse blad Foreign Policy verdient een gemiddelde IS-strijder zo'n 600 dollar per maand. Een bedrag dat rijkelijk boven het regionale gemiddelde ligt.

Terreur is, zoals zoveel zaken in de kapitalistische wereld, verworden tot een product. De commodificatie van de terreur die IS voorstaat (en die nu te vuur en te zwaard wordt gepropageerd) is enkel het zoveelste teken van hun volledige integratie in het globale kapitalisme. IS exporteert geweld zoals Apple iPhones exporteert. De oude marxistische formule om de kapitalistische productiemodus te beschrijven - geld omwille van het geld, accumulatie omwille van de accumulatie - geldt des te meer voor de kruistocht van het kalifaat.

Het feit dat het merendeel van de slachtoffers van IS soennitische moslims zijn en dat het in bepaalde gebieden een ware exterminatie van islamitische predikers aangevat heeft, toont nog maar eens aan dat een lezing van IS als 'de ware Islam' theoretisch geen steek houdt. IS pretendeert de moderne wereldorde te bekampen, maar maakt er zelf reeds intrinsiek deel van uit. Net zoals de Duitse socialist August Bebel het antisemitisme 'een socialisme voor debielen' noemde, kunnen we het islamisme als een 'anti-imperialisme voor dommeriken' bestempelen. Het is een zielige Ersatz, een gefaalde revolutie.

Dat houdt niet in dat IS een puur westers product zou zijn. Een visie van het Westen als zondebok of heiland vergeet dat ook Europa en Amerika enkel tot de symptomen van een planetaire pathologie verworden zijn. De gewelddadige kanten van deze pathologie dienen noch imperialistisch, noch apologetisch verstaan te worden. Enkel zo kan de theoretische hulpeloosheid van zowel de duiven als de haviken worden beholpen.

LEES OOK
Hind Fraihi / 10-11-2023

Extreemrechts en islamisme baren groeiend antisemitisme op scholen

Een groeiend antisemitisme vormt een nieuw raakpunt tussen islamistische en extreemrechtse leerlingen.
Een joods-orthodoxe familie op straat in Antwerpen.
Hind Fraihi / 19-10-2023

Deradicaliseringscentrum krijgt fors meer hulpverzoeken van scholen

Maatschappelijke spanningen bouwen zich op in de klas. Scholen zoeken hulp in de aanpak ervan.
Kinderen met rugzak op weg naar school.
Karl van den Broeck, Jan Walraven / 14-01-2023

Israëlisch extremisme, Braziliaanse uitdagingen, en Belgische overwinsten

Van Israëlisch kolonialisme tot Duitse bruinkool: dit is de Keuze van Apache.
Lula