De voorwaardelijke wijs roept evenwel belangrijke vragen op. Vooreerst is het helemaal niet zeker dat het onderzoek nu wél zal kunnen wat het de afgelopen kwart eeuw niet kon. En zelfs indien de daders zouden gevonden worden en ze nog in leven zijn, dan moet er nog een langdurig proces komen. En wat moet de rechter dan als straf opleggen? Is dit na dergelijk lange periode nog aangewezen?
Verjaring
Op het continent hadden wij besloten dat na een bepaalde termijn het beter is om niet meer te vervolgen. Voor de Angelsaksische rechter van de Crown Court is dat anders (nullum tempus occurit regi). Hij moet in concreto nagaan of de strafvordering wegens ernstige tekortkomingen in het onderzoek ontoelaatbaar of vervallen is. Wegens de invloed van de common law is nu ook de Belgische rechter vertrouwd met de “redelijke termijn”. Als je de noodzaak tot bestraffing voorop stelt, zijn er dus meerdere elementen om deze houding te relativeren: leven de daders en getuigen nog? Is dit nog een redelijke termijn? Wat wordt de uitvoering gezien de hoge leeftijd van de daders? Wat is de invloed van de ernstige tekortkomingen in het onderzoek zoals die uit de parlementaire onderzoeken bleken?
Waarheid
Over de noodzaak om te vervolgen en daarvoor de termijn te verlengen kan je dus debatteren. Over de noodzaak om de waarheid te kennen kan je dat niet. Is er iemand die argumenteert dat wij het niet meer willen weten? Als je beide elementen, de waarheid en de eventuele bestraffing, in de weegschaal legt, slaat deze aan de kant van de waarheid onhoudbaar door: de waarheid primeert op de mogelijke bestraffing.
Obstakels
Er is nog een andere element in deze aangelegenheid: waarom heeft het nu al zo lang geduurd? Is het gezien alles wat er in dit dossier is gebeurd, twee parlementaire onderzoeken incluis, aanneembaar dat gewone criminelen, ”des zozo's” zoals procureur Deprêtre ze noemde, niet kunnen gevonden worden? Of zijn er andere elementen, ”een duistere macht” zoals het parlementair verslag het noemde? Die vraag is nadrukkelijk gesteld in alle onderzoeken over de aanslagen en overvallen tijdens de “ jaren van lood”. En intussen zijn daar ook erg dienstige antwoorden op gekomen.
Antwoorden
Ferdinando Imposimato, ere-ondervoorzitter van het Hof van cassatie,schreef een opzienbarend boek “La Repubblica delle stragi impunite” (de républiek van de onbestrafte tragedies). Daarin stelt hij dat “wij nu alles weten van de strategie van de terreur die door het netwerk Gladio, gesteund door de Italiaanse geheime diensten, in de plaats werd gesteld”.” Deze strategie diende om de opkomst van de linkse regeringen te beletten,en was georchestreerd door de CIA”. Ook een andere van zijn stellingnames is niet van de poes: “De internationale groepering Bilderberg is betrokken in de tragische aanslagen van de jaren 1970 – 1980 in Italië, die vooreerst door fascistische cellen en dan door de maffia werden georganiseerd”.
Het proces tegen twee rijkswachters, verdacht van de aanslagen te Luxemburg, gekend als het dossier “De Bommeleeër” dat enkele maanden mocht duren werd steeds ingewikkelder en loopt nog door. Na 137 zittingsdagen van de negende correctionele kamer over de vernieling van publieke gebouwen door bomaanslagen waarbij vijf gewonden vielen worden de verwijzingen naar de betrokkenheid van de rijkswacht en van het Stay Behind netwerk steeds groter. Daardoor komt ook de parallel met de bende aanslagen in België naar voor. De aandacht gaat daarbij ook naar de operatie Oesling en de Fintlock maneuvers, de gezamenlijke oefeningen van de Luxemburgse, de Belgische elementen van Stay Behind en de Amerikaanse special forces. En daardoor komt ook de aanval op de kazerne te Vielsalm opnieuw in beeld.
Over deze aanval van zondag 13 mei 1984 waarbij, kort na middernacht, een commando de kazerne van de Ardeense Jagers te Vielsalm binnen dringt en slachtoffers worden gemaakt, weten wij inmiddels heel wat meer. Zowel de commandant van de kazerne, Jean-Claude Marlaix, als één van de overvallers, Lucien Dislaire, hebben intussen gesproken en zelfs geschreven. Beiden deden onthullingen in een BBC documentaire. Marlaix schreef er ook een boek over. Op 9 juni 2008 schreef Lucien Dislaire, een oud para en de burger in de operatie, zelfs een open brief gericht aan Justitie en de Belgische pers.
Over de Oesling oefeningen,de Fintlock maneuvers weten wij ook uit officiële bron meer. Joint Combined Exchange Training of JCET programma's zijn oefeningen ontworpen om aan de Amerikaanse Special Forces trainingsmogelijkheden te geven in landen waarin ze eens zouden kunnen opereren alsook deze te voorzien voor de strijdkrachten van de gastlanden. Tijdens de Reagan Yaers (1980's) werden JCET's uitgevoerd door de The 10th Special Forces Group (Airborne) (10th SFG(A) or 10th Group). De 10th Group is verantwoordelijk voor operaties binnen de EUCOM als deel van het Special Operations Command, Europe (SOCEUR). De 10th Group was ook met de Belgische para's betrokken in de evacuatie van Leopoldville. In “U.S. Special Forces: A Guide to America's Special Operations Units, The World's Most Elite Fighting Force", van Samuel A. Southworth en Stephen Tanner worden deze elementen bevestigd.
Op de site van het Luxemburgse weekblad Le Jeudi van 28 Octobre 2013 kan je zelfs een foto vinden waarop militairen van de operatie Oesling '84 staan afgebeeld: op het programma van 24 april tot 15 mei 1984 stonden infiltratie, exfiltratie, inlichtingenactiviteiten, initiatie tot gevechtstechnieken en sabotagemethoden van de special forces op de foto. Op de foto, ditmaal in kleur, onderscheidt men dus Luxemburgse militairen op de eerste rang en rechtop staand Amerikanen. De énen en de anderen zijn herkenbaar aan hun uniform, de Amerikanen in camouflage uitrusting. Daarbij voegt zich een burger. Het Luxemburgse “Finance Offshore” publiceerde op 7 maart 2014, onder de titel “Dossier Bommeleer – Paravent Stay Behind” belangrijke foto's en stukken
Geheim
Een gerechtelijk onderzoek is een goede werkwijze om aan de waarheid te geraken omdat daardoor grondwettelijk gewaarborgde rechten kunnen worden geschonden. Dergelijk onderzoek heeft evenwel ook een aanmerkelijk nadeel: zolang het onderzoek loopt blijft het geheim.
Het grootste probleem met de verlenging van de verjaringstermijn is dus dat daardoor ook de werking van het gerechtelijk geheim wordt verlengd, dat zolang de feiten niet worden opgehelderd en de daders niet gevonden, enkel de onderzoekers weten wat er in het dossier steekt, welke verklaringen werden afgelegd, welke feiten werden onthuld, maar ook dat daardoor niet publiek blijkt wie in het onderzoek wat deed en wie wat niet deed: wat is er gebeurd met het dossier Vielsalm en de daaromtrent afgelegde verklaringen, de identificatie van de erbij betrokken personen en diensten, de mogelijke samenhang met de feiten van de Bommeleeër? Is een gerechtelijk onderzoek de beste plaats om het geheim te bewaren?
Disfuncties
De disfuncties die achtereenvolgens in the war on communism, the war on drugs en the war on terror werden vastgesteld zijn steeds zwaarwichtiger en massaler geworden. Gerechtelijke en parlementaire onderzoeken, waar ook ter wereld waren sterk onvoldoende om de reikwijdte ervan te beseffen. Het is vooral door de revelaties van meerdere klokkenluiders dat nu erg duidelijk is geworden hoe de verschillende nieuwe oorlogen worden gevoerd. Ook deze vaststelling pleit voor een andere aanpak dan deze die door de verlenging van de verjaring in het bendeonderzoek wordt nagestreefd. Mag besloten worden dat de verlenging van de verjaring nu meer kansen geeft op het ontdekken van de waarheid dan de opheffing van het geheim onderzoek?
