Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Politiek antiek

Gilbert De Swert
Gilbert
Gilbert De Swert
Gilbert
Gilbert De Swert

Wat zouden de oude filosofen vandaag gezegd hebben? Plato zou zich ongetwijfeld niks aangetrokken hebben van de massaal pro of contra demonstrerende Grieken. Hij zou de intellectuele en financiële elite de Griekse financiën keihard laten saneren. Maar hij zou de schuldeisers wel doen erkennen dat begeerte naar geld afkomstig is uit dat deel van de psyche dat zowel irrationeel als onverzadigbaar is. Trek je terug uit de drukte van het publieke leven, dat zouden de epicuristen allicht de slachtoffers van de crisis aanraden. Oftewel: Griekenland kan best de euro inruilen voor de drachme. Dat maakt het land ook weer tot een goedkope vakantiebestemming, waardoor meer Noord-Europeanen kunnen genieten van de epicurische levensstijl. Cynici als Diogenes zouden dan weer Griekenland nog eens 130 miljard laten lenen van IMF en EU. Zij vonden immers geld zo corrumperend dat je beter kon bedelen dan werken.

Nee, de beste gids voor wat dezer dagen in Hellas helaas gebeurt is niet de schitterende Apollinische traditie van rationaliteit en geloof in logos en logica, maar veel eerder de donkere Dionysische kant en op en neer gaande onderbuik van de Griekse mythologie,  opslagplaats van de wrede, schandelijke en rampzalige aspecten van de menselijke aard.

De gemene wereld van de Griekse mythologie werpt in elk geval meer licht op de gebeurtenissen van vandaag dan de veel geciteerde voorbeelden van hogere Griekse filosofie en burgerdemocratie.

Daarbij denk je allereerst aan de mythen over de Griekse onderwereld, in het bijzonder de griezelige straffen voor wie de wetten van de almachtige Zeus (cq. de Trojka) dorst te trotseren.

Neem Danaos. Die viel in onmin met zijn broer Aegyptos en vluchtte met zijn vijftig dochters van Egypte naar Argos om daar koning te worden. De vijftig zonen van Aegyptus eisten echter om zijn dochters te huwen. Waarop Danaos zijn dochters aanmaande om hun mannen in de huwelijksnacht dood te steken. Ze deden dat ook, alleen Hypermnestra spaarde haar man Lynceus en hielp hem ontsnappen. De 49 anderen werden in de onderwereld gestraft: ze moesten ten eeuwige dage een bodemloos vat met water vullen. Het vat der Danaïden lijkt schrikbarend op de huidige Griekse verplichting om een onaflosbare schuld te blijven aflossen.

Je kunt natuurlijk ook denken aan Tantalos, zoon van Zeus of Pluto, die de alwetendheid van de goden op de proef wou stellen en ze zijn zoon (gestoofd in een stamppot) als diner voorzette. Hij onderging in de Tartarus (het onderste van de onderwereld) een eeuwigdurende beproeving: hij stond tot zijn kin in een meer, boven hem hingen de heerlijkste vruchten, maar elke keer als hij ernaar greep week alles terug. Volgens Unicef leefden vorig jaar 600.000 Griekse kinderen in hun zonovergoten land beneden de armoedegrens, meer dan de helft ervan zonder basisvoeding.

Dan is er Sisyphus, een listig personage dat de dood trachtte te verschalken door zijn vrouw te vragen om zijn lichaam niet te begraven. Hij kreeg, een beetje onrechtvaardig, levenslang: hij moest een grote steen een heuvel oprollen en zag die bovenaan onveranderlijk terug naar beneden donderen. Hedendaagse versie: Sisyphus is veroordeeld om met een blok zware schulden aan het been naar de top van de Europese berg te klimmen en eens boven telkens weer terug te vallen en opnieuw te beginnen. Zegt echter de nieuwe Griekse minister van financiën Varoufakis: ‘Sisyphus moet niet hardnekkig zijn steen bergop willen hijsen, hij moet stoppen met naar boven te klimmen!’ Kortom, stoppen met betalen!

Nog scheller licht op deze tijden werpt het verhaal van Procrustes, de Robin Hood van Attica, die voorbijkomende reizigers meetroonde, ze op een bed vastbond, letterlijk uitrekte als ze te klein waren en bekortte als ze te groot waren voor het bed. Een priemende metafoor voor de onaangepastheid van one-size-fits-all regelgeving en keurslijf in bijvoorbeeld de eurozone.

Maar misschien wel het verschrikkelijkste geschikste verhaal is dat van de Titaan Kronos (of Saturnus bij de Romeinen). Hij verslond zijn kinderen meteen bij hun geboorte, uit schrik dat ze hem zouden verdringen. Zeus ontsnapte eraan omdat moeder Rhea Kronos een in luiers gewikkelde steen voorschotelde. De volwassen Zeus overwon Kronos, die zijn kinderen in omgekeerde volgorde weer uitbraakte. Niet verwonderlijk dat de verschrikkelijkste versie van deze mythe geschilderd werd door een Spanjaard, Goya, uit het land dat bij herhaling zijn kinderen offerde en nu, net als Griekenland, meer dan 50% jeugdwerkloosheid kent.

De Griekse mythen bieden dan wel geen oplossingen, Oudgriekse politici doen dat wel. Bijvoorbeeld Solon, die de Atheense democratie bewerkstelligde. In Attica bestond toentertijd een regel dat boeren die hun schulden niet konden aflossen (middels overdracht van tenminste het zesde deel van hun oogst) slaven werden. Rijke heren gingen zelfs schuldslaven verkopen naar het buitenland om zelf luxeartikelen te kunnen kopen. Toen Solon in 594 v.Chr. benoemd werd tot archont, was zijn eerste maatregel een verbod op lenen met het lijf als onderpand. Schuldslaven werden vrijgekocht, zo mogelijk zelfs uit het buitenland. Voor schuldverlichting schijnt Solon devaluatie van de drachme toegepast te hebben: uit een mina gingen voortaan 100 in plaats van 73 drachmen, terwijl de schuldbedragen nominaal gelijk bleven.

Ook Perikles (495-429 v.Ch.), de ongekroonde leider in Athene’s grootste bloeitijd, zelf uit een bemiddelde familie afkomstig, gaf het goede voorbeeld: hij liet de rijken van de stad opdraaien voor de kosten van publieke en religieuze bijeenkomsten, en hij leende volgens Thucydides van de goden: hij belastte goddelijke standbeelden, offers aan de goden en godsdienstige vieringen.

Actualisering één. Een harde bouwsteen van de Derde Griekse Republiek is een akkoord met de reders (eigenaars van de grootste handelsvloot ter wereld): zij moeten geen belasting betalen, maar in ruil wel jaarlijks 30 miljard in Griekenland besteden. Ze kopen dus dure auto’s, exclusieve villa’s, media, sportclubs. Scheepvaartfirma’s staan in Monrovia (Liberia) op naam van hun poetsvrouwen, andere zijn officieel gevestigd op de Bahama’s.

Actualisering twee. De Griekse kerk is niet belastingplichtig voor haar heiligdommen en liefdadigheid, wel voor haar commerciële bezittingen. De grens is vaak moeilijk te trekken. Bij ontstentenis van een kadaster, zijn de kerkelijke bezittingen (hotels, parkings en veel nachtclubs in Athene en andere steden, benevens talrijke terreinen en bossen) moeilijk te schatten. De kerk zou de tweede grootgrondbezitter van het land zijn, na de staat. Ze wist tot nu toe te ontsnappen aan een recente, zeer onpopulaire onroerende heffing. Dat gaf aanleiding tot een heftige polemiek, waarop de regering nog eens duidelijk moest zeggen dat kerkelijke commerciële goederen wel degelijk belastbaar zijn. In 2010 had de regering Papandreou daarop een taks van 20% gelegd, en een andere, lagere belasting op giften en erfenissen.

De kwestie ligt des te gevoeliger omdat de wedden van geestelijken en bisschoppen integraal door de staat betaald worden. Kost: 220 miljoen. Pogingen om dat bedrag te verminderen zijn tot nu toe mislukt. Geen priester-ambtenaren zijn tot nu toe afgedankt. Die zijn weliswaar bijzonder bedrijvig in de voor deze Griekse tijden grootste christelijke deugd: naastenliefde en voedselhulp. Amen. Maar nog niet uit.

LEES OOK
Steven Vanden Bussche / 28-03-2024

Filip Dewinter assisteerde Russisch desinformatiekanaal

Voice of Europe schakelde Dewinter in bij interview met voormalige Tsjechische president.
Dewinter in gesprek met Václav Klaus
Jan Stevens / 28-03-2024

Stad Antwerpen dekt krediet van 42 miljoen euro voor steenrijke bouwpromotor

Een krediet van 42 miljoen euro voor luxehotel Botanic Sanctuary wordt gedekt door de stad via een hypotheek.
De gevel van het luxehotel Botanic Sanctuary Antwerp op de Elzenveldsite.
Tom Cochez, Jan Antonissen / 27-03-2024

Wat Filip Dewinter echt over Koen Metsu vertelde

Het onnavolgbare bochtenwerk van Dewinter over zijn werk voor de Chinese spion Changchun Shao.
Filip Dewinter en Koen Metsu (rechts) tijdens een debat in de Kamer in 2019.