Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Spaanse kroon in opspraak

Vincent Scheltiens
Vincent Scheltiens
Vincent Scheltiens
Vincent Scheltiens
Vincent Scheltiens

De nieuwe koning stond voor een moeilijke opdracht: hij moest het stelsel van bovenaf ingrijpend wijzigen om te vermijden dat een revolutie van onderuit zou plaatsvinden. Enerzijds kende het land in de eerste drie decennia van de twintigste eeuw een aanzienlijke modernisering en industriële groei. Anderzijds kon en wilde de koning niet de actoren die hieruit voortkwamen een plek binnen de politiek verlenen. Arbeidersbeweging, Catalaanse nationalisten, radicaliserende republikeinen, vertegenwoordigers van een zich uitbreidende stedelijkheid bleven in politiek-institutioneel opzicht marginalen.

Erger, de koning opteerde in 1923 voor een militaire dictatuur die geleid zou worden door generaal Miguel Primo de Rivera. Toen Alfonso XIII in 1930 de dictator liet vallen, was het te laat. Overal werden republikeinse meetings en betogingen gehouden, die bij de gemeenteraadsverkiezingen van 14 april 1931 culmineerden in een republikeinse zege en de vlucht van de koning.

Toen in 1936 militaire coupplegers in actie kwamen tegen de republiek, liet de koning vanuit zijn zelfgekozen ballingschap weten dat hij aan hun zijde stond: ‘Ik ben uw eerste soldaat’, schreef hij aan de generaals Franco en Mola. Om de daad bij het woord te voegen, schonk hij de putchisten tien miljoen dollar, geld dat hij in zijn vlucht had weten mee te graaien. Ook Juan de Borbón, Alfonso’s zoon en kroonprins, wilde de opstandige generaals een handje toesteken. Hij kwam zich persoonlijk aanmelden om mee te strijden maar werd wandelen gestuurd.

Na zijn bloedige overwinning in 1939 beloonde Franco de overijverige kroonprins niet. Pas in 1947 liet hij een opvolgingswet stemmen: een koning zou Spanje leiden, maar de Caudillo zou hem ‘bij de gratie van God’ persoonlijk aanwijzen. In 1969 wees Franco Alfonso’s kleinzoon, Juan Carlos, aan als zijn opvolger. Met het oog op die opvolging had hij de jongeman aan zijn ouders en ballingschap ontrukt en in de geest van de fascistoïde Movimiento Nacional opgevoed.

Na Franco’s dood kreeg Juan Carlos, die de eed van trouw aan de dictator en de Movimiento aflegde, de mogelijkheid om te breken met de dictatuur. In tegenstelling tot de mythe die er nadien over geconstrueerd werd, hadden noch hij noch zijn entourage een welomschreven visie, laat staan een plan. Het werd een trage, kwakkelende doorstart richting parlementaire democratie vanuit het hart van een dictatuur die wist dat ze ten dode opgeschreven was.

Die dictatuur werd nooit veroordeeld. Sterker, ze werd vergoelijkt als ‘noodzakelijk kwaad’ ten opzichte van een republiek wiens chaos – aldus het postfranquistische narratief - de burgeroorlog zou uitgelokt hebben. Geen processen, geen verzoeningscommissies, geen kritisch geschiedenisonderwijs over het dictatoriale verleden, geen opening van alle delicate archieven. Integendeel, wie vandaag opgravingen verricht naar de beenderen van de in de burgeroorlog massaal geëxecuteerde grootouders, provoceert door bewust oude wonden open te rijten, aldus voormalig rechts-conservatief premier Aznar.

Net zo min als de dictatuur werd het Spaanse vorstenhuis kritisch besproken. Zo wordt Alfonso XIII als een ongelukkig man gerepresenteerd die in ballingschap overleed. Zijn zoon, Juan, als een al even ongelukkige balling én - hou u vast - notoir Franco-opponent. Ook Juan Carlos zal, eenmaal met pensioen, onbesproken blijven. Nu al werkt de regering achter de schermen aan een wet om de ex-vorst absolute gerechtelijke immuniteit te doen bekomen. Het stelt zijn zoon Felipe in staat om historische continuïteit in zijn koningschap te leggen en toch ook zelf met een schone lei van start te gaan. Om het zekere voor het onzekere te nemen zullen vader Juan Carlos en zus Crisitina (via haar man betrokken in corruptieschandalen) de kroning niet bijwonen. Want de nieuwe koning staat voor een moeilijke opdracht.  Opnieuw moet anno 2014 een koning symbool worden van veranderingen van bovenaf om erger van onderuit te voorkomen.

In het land zullen republikeinen blijven betogen. In Madrid werd de manifestatie die tijdens de kroning zou gehouden worden aan de Puerta del Sol al door de overheden verboden. Het Catalaanse parlement zal uitgerekend op diezelfde kroningsdag tijdens een plechtige zitting de republikeinse uittocht van 1939 herdenken. Het toont aan hoe men de link legt tussen de crisis van het regime, het onverwerkt verleden en de alles behalve democratische dna van de Spaanse monarchie. Op de betogingen zal het bipartidismo dat inmiddels in vrije val verkeert, aangeklaagd worden. Want ook in het postfranquisme hebben beide elkaar aan de macht aflossende partijen (rechts-conservatieve PP en sociaal-democratische PSOE) zich gespecialiseerd in cliëntelisme en zelfverrijking door corruptie, terwijl massa’s kapotbezuinigde mensen uit de boot vallen. Ze moeten inleveren om de Spaanse banken te redden die hen nu uit hun niet afbetaalde huizen laten zetten.

Radicaliserende republikeinen, Catalaanse nationalisten, perspectiefloze jongeren van de grote steden, uittocht van vooral hogergeschoolden om elders een toekomst te zoeken die hen in eigen land ontzegd wordt… Vandaag zal van deze mensen geen spoor te bekennen zijn tijdens de plechtigheid in het paleis van La Zarzuela. Maar ja, Zarzuela is dan ook de naam van de Madrileense variant van het Franse opéra comique.

Felipe, de elfde Borbón, neemt halsoverkop een kroon in ontvangst. Het is die van zijn gediscrediteerde vader die ze zelf kreeg van een bloedige dictator, nadat de grootvader er een dictatuur mee installeerde en er later mee naar het buitenland vluchtte. Wat moet je als 21ste eeuwse democraat met zo’n ding?

LEES OOK
Steven Vanden Bussche / 28-03-2024

Filip Dewinter assisteerde Russisch desinformatiekanaal

Recent opgedoekt Russische desinformatiekanaal Voice of Europe schakelde Dewinter in bij interview met voormalige Tsjechische president.
Dewinter in gesprek met Václav Klaus
Jan Stevens / 28-03-2024

Stad Antwerpen dekt krediet van 42 miljoen euro voor steenrijke bouwpromotor

Een krediet van 42 miljoen euro voor luxehotel Botanic Sanctuary wordt gedekt door de stad via een hypotheek.
De gevel van het luxehotel Botanic Sanctuary Antwerp op de Elzenveldsite.
Tom Cochez, Jan Antonissen / 27-03-2024

Wat Filip Dewinter echt over Koen Metsu vertelde

Het onnavolgbare bochtenwerk van Dewinter over zijn werk voor de Chinese spion Changchun Shao.
Filip Dewinter en Koen Metsu (rechts) tijdens een debat in de Kamer in 2019.