Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Linkse communicerende vaten

Vincent Scheltiens
scheltiens_vincent
Vincent Scheltiens
scheltiens_vincent
Vincent Scheltiens

Ten eerste positioneert de PVDA zich eveneens als socialistisch en betwist ze impliciet (maar ook vaak expliciet) de legitimiteit waarmee de sp.a zich dat predicaat toe-eigent. Het luidt dat de socialisten geen échte socialisten meer zijn, in het beste geval sociaalliberalen, want ze nemen deel aan het neoliberale bezuinigingsbeleid. Ten tweede, en er onlosmakelijk mee verbonden, mikt de PVDA in de eerste plaats op de ontgoochelde socialistische kiezer van wie de sp.a zich zou afgekeerd hebben en in wie die kiezer zich almaar minder zou herkennen. Kort gezegd, door te mikken op zowel de vlag als de mensen is het net de PVDA die de nieuwe socialistische partij wil worden, maar dan anders.

Take-over?

De PVDA heeft goede redenen om te denken dat ze in dit opzet kan slagen. Ten eerste tonen in tal van Europese landen de resultaten van politieke formaties ter linkerzijde van centrumlinks dat het mogelijk is een deel van de sociaaldemocratische kiezers over te nemen. Denk maar aan de Nederlandse SP, het Duitse Die Linke of het Spaanse Izquierda Unida.

Ten tweede deed de PVDA de afgelopen drie decennia behoorlijk wat ervaring op in het bewerkstelligen van een take-over. Potentiële prooi was de communistische partij (KPB). Het vertoog van de toen openlijk maoïstisch en stalinistisch geïnspireerde PVDA luidde dat de KPB niet écht communistisch was, dat ze dat ideeëngoed verraden had. In haar verkiezings- en andere propaganda profileerde de PVDA zich als ‘de échte communisten’.

Toen een zieltogende rest-KP als een overrijpe vrucht in haar schoot viel, werden aan de Lemmonierlaan de flessen Chinese rijstwijn nochtans niet ontkurkt. De partij had rond diezelfde periode immers een facelift ingezet die haar moest positioneren als een consequent linkse, eigentijdse partij, actief rond concrete dossiers. Wars van elke verwantschap met het communisme zoals-het-geweest-was moest de donkere bladzijde omgeslagen worden zonder dat ze gelezen was en – als het van de PVDA afhangt – zonder dat iemand ze ooit nog zou kunnen lezen. Socialisme 2.0, heette het nieuwe ideologische objectief. Klein-links interesseerde de PVDA niet meer: de koers was gereden, de winnaar over de finish en een aantal uitgebluste deelnemers trapten verder, ook al beseften ze het nog niet, buiten de tijdslimiet.

Maar er is nog een derde en meer doorslaggevende reden waarom de PVDA over goede kaarten beschikt om een flinke hap in de sp.a te beginnen zetten. Die reden is internationaal. Ze wordt in België nu pas geldig, omdat onder meer de linkse versnippering haar kristallisatie verhinderde. Welaan, de PVDA-analyse dat de sp.a (en de Europese sociaal-democratie) almaar meer richting centrum en dus naar rechts opschuift en een deel van haar achterban in de kou laat staan, is fundamenteel correct. Even pertinent is de analyse dat de sp.a zich niet alleen van de individuele kiezer maar ook van de middenveldorganisaties vervreemdt die ‘de partij’ nochtans als hun politieke doorgeefluik beschouwen. Dit laatste is in de eerste plaats het geval van de socialistische vakbond ABVV. Je zal maar syndicalist zijn en actie voeren om ’s avonds in Ter Zake publiek gedesavoueerd te worden door een socialistische partijvoorzitter die dan nog fijntjes in de verf zet zelf géén lid van de bond te zijn. Ook al is de Vlaamse vakbondstop geïntegreerd in het socialistische partijbureau, zullen zo’n uitspraken het ongenoegen bij middenkader en basis van het ABVV er niet minder op maken.

Catch-22?

De ogenschijnlijke Catch-22 waarin de sp.a zich bevindt, vloeit voort uit het feit dat ze een bij uitstek beleidspartij is. Ook nu moet ze de verkiezingen trachten door te komen op basis van regeerprestaties, niet op basis van socialistische zuiverheidsattesten. Lees: beloon ons, want zonder ons had het erger geweest; stem op ons want als we er niet bij zullen zijn, wordt het alsnog erger. Het minste kwaad als middle name. Het zijn bepaalt het bewustzijn en doordesemt de hele partij van de idee dat ze aan het bewind moét blijven, wat maakt dat al je bepalende en aankomende figuren eerder manager dan militant zijn. Los je dus die rol van beleidspartij om je als socialistische oppositie te gaan profileren, dan ontbreekt het je niet alleen aan programma, know how en geloofwaardigheid, maar zelfs aan politiek personeel. In beide gevallen – als té toegeeflijke beleidspartij of als ongeloofwaardige linkse oppositie – zit de als tegenkracht gepokt en gemazelde PVDA in een zetel.

En nochtans heeft de sp.a een punt. In tegenstelling tot de PVDA, die de inzet van de verkiezingen haast kinderachtig reduceert tot het al dan niet behalen van de eigen zetel, doét het er inderdaad toe of links al dan niet deel uitmaakt van het beleid. Wat er ook door de regering-Di Rupo moge verkwanseld zijn aan verworvenheden, men kan geen abstractie maken van het feit dat de socialisten – tegen de hele Europese trend in – erin geslaagd zijn de index te behouden. In grote en pertinente verhalen als ‘het behoud van onze verworvenheden’ is de hoofdrol weggelegd voor de sociale actie en de grote linkse partijen binnen het kader van algemene sociale krachtsverhoudingen en politieke links-rechtsverhoudingen.

Linksen zouden zich dus best bekommeren over het in hun voordeel wijzigen van de in Vlaanderen radicaal ongunstige rechts-links krachtsverhouding – 3 tegen 1 - dan om het elkaar vliegen en stemmen afvangen. Want wat al drie decennia aan de gang is tussen sociaaldemocraten en groenen, lijkt zich verder te zetten eenmaal de PVDA mee in de dans springt: triomfeert de ene, rouwt de andere. Een links mens, in casu Antwerpenaar, houdt niet voor mogelijk welk drama dit bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen kan teweegbrengen. Zullen één of twee zetels meer voor Peter Mertens en de zijnen ervoor zorgen dat de nochtans zo verketterde Bart De Wever (of zijn opvolger) burgemeester blijft? Enkel leerling-tovenaars kunnen opwerpen dat het geen verschil uitmaakt.

Strategisch denkwerk

Beide partijen hebben dus strategisch denkwerk te verrichten over de eigen positionering. Links heeft er belang bij dat krachten gebundeld worden, wat niet betekent dat dit tot smakeloze eenheidsworst moet leiden of dat we dan maar met z’n allen achter de huidige sp.a moeten aanlopen. Een aantal vragen lijken aan de orde.  Kan de PVDA niet best afstappen van haar strikt lineair opbouwproject waarbij ze zichzelf steeds als ‘inzet’ uitroept en – constructiever en ambitieuzer – verantwoordelijkheid opnemen voor de hele linkerzijde, hoe die te verstevigen én te bundelen om rechts in Vlaanderen terug te dringen? Dit veronderstelt een nieuw strategisch project.

Kan de sp.a – onder de toegenomen druk vanop links - niet sleutelen aan een eigentijdse eco-socialistische herbronning die haar niet kleiner maar sterker kan maken en dus een regeringskandidaat die veel meer zal wegen – op inhoud én op samenstelling - dan nu het geval is? Dit veronderstelt véél en véél meer dan een opportunistisch links verkiezingsvoorstelletje dat nadien al even snel wordt gedumpt. Een hernieuwde partij die geëngageerde en getalenteerde jongeren aantrekt en niet louter would-be ministers? Zo’n metamorfose klinkt niet erg plausibel, maar de enige toekomst van deze partij ligt op links, waar ze hoofdrolspeler kan zijn, en niet op rechts waar ze zich totaal overbodig maakt.

Kunnen beide partijen op de langere termijn naar elkaar groeien en ook het solitaire Groen! definitief tot het linkse kamp doen bekennen? Want laat duidelijk zijn dat ook de groenen een vooraanstaande rol in dit linkse verhaal te vertolken hebben. Ook  al moet iemand Kristof Calvo eens drignend vertellen dat minister worden misschien wel leuk is, maar dat het wel degelijk uitmaakt met wié je regeert. Naar elkaar toegroeien en krachten bundelen kan verschillende gedaanten aannemen. Kiesafspraken, kartels, gemeenschappelijke fracties, gezamenlijke wetgevende initiatieven, etc. etc.

Ideologische radikalski’s zullen aanvoeren dat de sp.a geen linkse partij meer is en buiten het blik- en interesseveld valt. Amen en uit. Maar is het verstandig om de grootste zich tot links bekennende kracht als vijand uit te roepen en en bloc af te stoten? Wie, behalve rechts, heeft daar nu baat bij? Wordt niet telkens weer aangetoond dat zo’n strategie vele socialistische leden en militanten enkel maar betonneert rond hun partij zoals die vandaag is? Stemt dit niet overeen, om een historische analogie te maken, met de funeste sektarische aanpak van de Duitse communisten die, geconfronteerd met het nazistische gevaar, liever de sociaaldemocratie als ‘sociaal-fascistisch’ verketterden in plaats van een eenheidsfront aan te gaan? Soit, de conjunctuur is anders en de huidige rechterzijde, laat dit duidelijk zijn, heeft niks met fascisme vandoen.   Zelfgenoegzame sociaaldemocraten zullen opperen dat er met de ‘amadezen’ geen land te bezeilen valt. Maar wordt het niet tijd dat deze Titanic-muzikanten toegeven dat de PVDA  representatief is geworden voor een deel van de linkerzijde? Dat ze dat gedaan heeft op basis van onder meer best haalbare, concrete voorstellen rond fiscaliteit, energie, gezondheid… die op massale instemming kunnen rekenen? Moet niet toegegeven worden dat Peter Mertens er in geslaagd is de verontwaardiging van velen uit te drukken terwijl de achteloosheid van Bruno Tobback, wellicht ten onrechte, laat vermoeden dat hij enkel de politieke polsslag meet van alpinisten, zeilers en andere loftbewoners? Is het daarom niet heilzaam dat Peter Mertens als volksvertegenwoordiger die eisen en die verontwaardiging een stem kan blijven geven en de sp.a ook vanop links verder onder druk kan zetten?

Vragen

Moeten sp.a en PVDA, om zo’n strategisch denkwerk tot een goed einde te brengen, niet de deuren en ramen openzetten zodat nieuwe wind kan binnenwaaien? Strategische beslissingen nemen in conclaven die zich beperken tot een handjevol spin-doctors of politburo-tijgers is écht niet meer van deze tijd en staat in schrille tegenstelling tot de ervaringen van vele progressieven uit de nieuwste sociale bewegingen. Betekent dit niet concreet dat de sp.a hiervoor best komaf maakt met haar oligarchisering en dat de PVDA daadwerkelijk het hermetische interne regime – relict uit stalinistische tijden – openbreekt? Moeten beide partijen niet leren omgaan met interne discussie, kritiek en oppositie en ook met de samenleving in debat treden? Het is wat anders dan een treffen organiseren waarop de pakken BV’s over elkaar heen vallen, waar je kan ‘speeddaten’ met elke sociaaldemocratische mandataris en aan de toog zowaar kan kletsen met de voorzitter. Het is ook wat anders dan een rondetafel organiseren met de handrem op, waar je de toekomst van het socialisme komt bespeken zonder dat je kritisch kan terugblikken op de eigen ideologische onzin uit een nog niet zo ver verleden, een initiatief dat op het ritme van verkiezingen al dan niet in de etalage of in het vriesvak wordt gestoken.

En terloops kan de sp.a dan natuurlijk ook die onmogelijke naam veranderen. Ik herinner me het nog levendig. Toen de naamsverandering bekendgemaakt werd, klopte toenmalig voorzitter Patrick Janssens zich op de borst dat de nieuwe naam tot op dat moment – het slot van een partijcongres nota bene – geheim was gehouden. In plaats van hun verontwaardiging uit te schreeuwen, barstte onder de aanwezige socialisten het applaus los. Ik zeg het u: er ligt werk, veel werk op de socialistische plank van Vlaanderenland.

LEES OOK
Tom Cochez, Jan Antonissen / 29-03-2024

De Russische spionkop van Vlaams Belang

Hoe Filip Dewinter zijn Russisch netwerk uitbouwde en aan de Chinese spion Changchun Shao verpatste.
SPION FiLIP De Winter RuslandVlaams Belang
Koen Smets / 29-03-2024

Het amorele universum

Is moraliteit letterlijk slechts een verzinsel van onze verbeelding?
universe
Steven Vanden Bussche / 28-03-2024

Filip Dewinter assisteerde Russisch desinformatiekanaal

Voice of Europe schakelde Dewinter in bij interview met voormalige Tsjechische president.
Dewinter in gesprek met Václav Klaus