Wat iedereen in 2019 gelezen moet hebben
Ook de afbreker bouwt op, wist Louis Paul Boon al. Door te schrijven over wat misloopt, bouwen we als journalisten mee aan een betere wereld. Dat klinkt misschien wat klef, maar we zijn er dit jaar nog meer van overtuigd geraakt dat we die rol ten volle moeten spelen.
Dat betekent echter niet dat we enkel op de zere plekken duwen. In 2019 hadden we meer dan ooit oog voor het alternatief, voor oplossingen en voor de mensen die deze in de praktijk proberen brengen.
Zelf doen we dat trouwens ook. En dat dankzij jouw steun, als lid of coöperant. Als je dat nog niet bent, kan je bij deze gratis genieten van het beste dat we het voorbije jaar klaarmaakten. Een terugblik op wat geweest is, die tegelijk een intentieverklaring moet zijn voor wat komt. Moedig voorwaarts, ook in 2020.
Ontdek hieronder wat iedereen zou moeten lezen volgens ...
Samira Atillah - Opnieuw wetsvoorstel om journalisten en bronnen onder druk te zetten
Het is zeer belangrijk dat dit naar buiten kwam, omdat men de basis van de persvrijheid wil ondermijnen, nota bene in onze parlementen. Democratie, persvrijheid en het bronnengeheim zijn nauw verbonden met elkaar.
Deze tendens raakt niet enkel ons als Apache maar ook andere media in hun kern en ziel. Het hoort ook thuis in het rijtje van het criminaliseren van onderzoeksjournalistiek en -journalisten, en kritische media die men probeert op allerlei manieren de kop in te drukken. De manier waarop vind ik ook erg onthutsend: in alle stilte.
Apache moet alert blijven voor deze ontwikkelingen. Niet enkel als medium zelf, maar ook voor alle andere journalisten, is het belangrijk om deze praktijken te blijven aankaarten. Ieder die nog degelijke, sterke journalistiek (en hun bronnen) genegen is, moet hiervoor alert zijn.
Samira Atillah is stagiair journalist bij Apache.
Tom Cochez - Trolling Almaci: de haatreacties gefileerd
Trolling op sociale media is een problematisch fenomeen. Het is namelijk de extreme variant van wat sommige politici doen, hoewel ze zelf het ‘stichtend voorbeeld’ beweren te geven. De waarheid, en feiten zijn voor trollen van geen tel. Dat is voor journalistiek een serieuze uitdaging, want feiten zijn net de basisingrediënten van journalistiek. Trolling valt die waarheid aan, haalt het idee van feitelijkheid onderuit. Zonder feiten is er geen deftig democratisch debat meer mogelijk.
Het is dringend nodig om daarover na te denken. Als afzonderlijk medium, maar ook als individuele journalist. Op elke online rel ingaan en reageren is geen goede aanpak. Don’t feed the trolls. Maar zoals in dit artikel één trollenaanval fileren toont wel waar het over gaat. Een goede aanzet om in 2020 op verder te werken.
Tom Cochez is journalist en mede-oprichter van Apache.
Luc De Cleir - De krant leest jou
Dit stuk over het advertentie- en databeleid van commerciële mediabedrijven gaat voor mij over een veel breder thema. Namelijk dat van de greep van het economisch denken op onze hele maatschappij en ja, uiteindelijk zelfs de waarheid. Feiten worden onderhevig aan commerciële strategieën, verborgen belangen en winstmaximalisatie.
Het is een moedig stuk, omdat het is wat iedereen zou moeten lezen, maar niemand wil lezen. “De krant leest jou” is een zeer ongemakkelijke waarheid. We laten ons voorhouden dat we gepersonaliseerd nieuws willen. Men leidt ons om de tuin via ons ego. Want nieuws dat ik wil lezen, moet wel relevant zijn. Helaas, meestal is het dat niet. Bovendien moeten we meer lezen wat ons confronteert, want democratie gaat nu net uit van de confrontatie met het andere. Net het organiseren van vredevolle strijd is de essentie van politiek en democratie.
“De krant leest jou” is helemaal Apache: zeer relevant, onderbelicht in andere media, lichtjes academisch in de feitelijkheid en dwars tegen de machthebbers in.
Luc De Cleir is bestuurder van Apache
Charlotte Deprez - Koro 27 mei 2019
Het was niet gemakkelijk om de beste Koro van 2019 te kiezen, maar deze lijkt me wel typerend voor jou: een open brief aan Filip Dewinter. Je schreef het stuk op 27 mei, na de verkiezingsuitslagen, maar het blijft pijnlijk actueel. Bij alles wat er de afgelopen maanden gebeurde, vraag ik me af wat jij erover zou geschreven hebben. Ik ben zeker dat ik niet de enige ben.
We missen je. We missen je gevatte opmerkingen, je strijd voor de vrijheid van meningsuiting en tegen het fascisme. We missen hoe je ervoor zorgde dat wij het beste uit onszelf haalden, maar ook hoe je ons kon geruststellen als dat eens niet lukte.
Wat heb ik spijt dat ik niet vaker gezegd heb hoe trots ik was om zo’n grootvader te hebben.
Charlotte Deprez is freelance journalist en kleindochter van Bert Verhoye.
Frank Olbrechts - Gent doet volkscamping strop om de hals
Apache kiest ervoor om de beleidsdomeinen energie, migratie, landbouw, natuur en wonen kritisch te belichten. Daarbij sprong de berichtgeving over camping ’t Stropke in het oog, waar de ambities van de stad Gent op het vlak van bosuitbreiding pijnlijk botsten met het streven naar een humaan en rechtvaardig woonbeleid.
De geplande uitbreiding van het bestaande natuurgebied in de Sneppemeersen betekent meteen dat Camping ’t Stropke in 2023 na 40 jaar onherroepelijk verdwijnt. De reportage toont aan hoe veelgelaagd de problematiek is. In de camping kunnen mensen terecht die er dankzij het rijke sociale leven niet vereenzamen, wat wel het geval zou zijn op hun domicilieadres. Dat adres behouden zij alleen omdat dat juridisch verplicht is.
De aandachtige lezer beseft dat het de schepen voor Openbaar Groen ook menens is, wanneer zij het gebied uitstekend geschikt noemt om “een aaneensluitende groene zone tussen de andere natuurgebieden te creëren”. Zolang het RUP Groen nog niet definitief is goedgekeurd, koesteren de bewoners een sprankeltje hoop.
Frank Olbrechts is redacteur bij Apache.
Bram Souffreau - Ook u betaalt voor de erfenis van Leopold II
Met ‘Immo Royal’ hebben journalisten van Apache, De Tijd, Knack en VRT NWS de Koninklijke Schenking in de schijnwerpers geplaatst. De beheerder van de erfenis van Leopold II had tot nu toe lak aan transparantie. Veel informatie over de schenking, dat nochtans eigendom is van de Belgische overheid, was er niet. Zelf zijzelf wisten niet hoeveel hun patrimonium waard was. De boeken bleven ook dicht toen de onderzoeksjournalisten een eerste keer aanklopten.
Maar dankzij doorzettingsvermogen en nieuwsgierigheid weten we vandaag wat de Koninklijke Schenking inhoudt. En dat is niet mis: 77 gebouwen en 7.500 hectare gronden in het Brusselse, aan de kust en in de Ardennen. Sommige zijn welbekend, zoals de Venetiaanse Gaanderijen in Oostende, maar andere verrassen. Wie wist dat een cinema in Elsene en een aanleunend telefoonwinkeltje eigendom is van de Koninklijke Schenking?
Het uitpluizen van de schenking nam tijd in beslag. Anderhalf jaar werkten de journalisten aan het dossier. Ze zochten in archieven, namen oude wetten door, deden uitgebreid beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur en klopten bij diverse overheidsinstanties aan om contracten, inventarissen, jaarrekeningen en aanbestedingen te mogen inkijken. Ook gingen ze overal ter plaatse kijken naar het vaak in slechte staat verkerend patrimonium.
De unieke samenwerking mondde uit in een artikelenreeks op Apache en bij de partners. Elkeen belichtte de onthullingen vanuit een eigen invalshoek. Het onderzoek heeft ook een eigen interactieve microsite: koningshuizen.be. En de berichtgeving had impact. Het leidde tot een reeks vragen over de werking van de Koninklijke Stichting.
Bram Souffreau is mede-oprichter van Apache.
Karl van den Broeck - Politici, vastgoedbonzen en verborgen camera’s in Megève
In de vastgoedsector raken de politieke macht en de zakelijke belangen elkaar. Politici kunnen met één stemming in de gemeenteraad (meerderheid tegen oppositie, negatieve adviezen van de administratie of niet) een waardeloos stuk grond in een goudmijn veranderen. Door er bouwgrond van te maken, door hoogbouw toe te laten of door een ‘postzegelrup’ (zoek die term maar eens op) à la tête du client te maken.
Apache heeft een paar uitstekende onderzoeksjournalisten in huis die zich gespecialiseerd hebben in vastgoed. Tom Cochez is er een van. Hij schreef met ‘Politici, vastgoedbonzen en verborgen camera’s in Megève’ een ontluisterend verhaal over hoe politici, magistraten, ambtenaren en journalisten zich laten inpalmen door een van de meest beruchte lobbyisten uit de vastgoedsector. Koen Blijweert, de man van zeventig verhoren maar geen enkele veroordeling, heeft jarenlang zijn connecties in de politiek en de journalistiek gesoigneerd door hen te laten logeren in zijn exclusieve villa in het Franse skioord Megève. Illegaal is dat niet. Maar bedenkelijk zeker wel.
Apache zal dus in dit en andere vastgoedossiers blijven spitten. Ook al levert dat taaie stukken op en geen clickbait. Onze welgemeende excuses daarvoor.
Karl van den Broeck is hoofdredacteur van Apache.
Annelien Van Roey - Radio Apache • Duurzaam pensioen
Niemand zou meedoen aan een crowdfunding voor een Peruviaans mijnbedrijf dat de omgeving sterk verontreinigt. Maar via pensioenspaarfondsen komt ons geld toch bij hen terecht. Waar de overheid pensioensparen sterk aanmoedigt bij individuele burgers, krijgen banken zo goed als carte blanche om het geld vervolgens te beleggen. Kinderarbeid, wapenhandel, milieuvervuiling, belastingparadijzen, … zijn hen dan ook niet vreemd.
Deze podcast stelt dit probleem aan de kaak, maar is ook hoopvol. Banken zijn meer en meer bezig met duurzaam beleggen. Hoewel dat een moeilijke denkoefening blijft in een wereld waar financiële winst boven maatschappelijke winst staat.
Een thema dat blijvend op de agenda moet staan. Want ecologischer leven, eerlijke producten kopen of goede doelen steunen hebben maar weinig effect als banken daarnaast ons geld in onethische bedrijven investeren.
Annelien Van Roey is marketeer bij Apache.
Steven Vanden Bussche - Klimaatontkenners in Vlaanderen: het netwerk ontrafeld
2019 was het jaar van de klimaatmarsen, en helaas ook een grand cru voor klimaatsceptici. Overal waar conservatieve en populistische regeringen aan de macht kwamen, werd de consensus in de klimaatwetenschap aan de kant geschoven en twijfel gezaaid over het menselijk aandeel in de klimaatverandering.
Het netwerk van klimaatsceptici vormde zich niet van vandaag op morgen. Het dubbelstuk “Klimaatontkenners, het netwerk in Vlaanderen” toont hoe fossiele energiebedrijven al van in de jaren tachtig denktanks sponsorden in de VS om het debat in de juiste (lees: hun voordelige) richting te sturen. Hun expertise en geld waaide daarna over naar Europa, waarbij klimaatsceptici ook in Europa aansluiting vonden bij (neo)conservatieve partijen.
Geen klimaatsceptici zonder bevriende media; hun bedje ligt gespreid bij de Vlaamsgezinde rechts-conservatieve opiniesite Doorbraak. Hun stem nestelde zich in de geesten van populistische politici als Derk Jan Eppink, Theo Francken, Johan Van Overtveldt of Jean-Marie-Dedecker. Het artikel doorprikt hoe de grootste partij van het land zich omschrijft als ‘klimaatrealistisch’, terwijl er net een innige verweving is met een netwerk van klimaatontkenners.
Steven Vanden Bussche is journalist bij Apache.
Jan Walraven - Op drie jaar verkopen steden en gemeenten grond ter grootte van Brussel-stad
Grond is rijkdom, grond is macht. Over grond zijn niet voor niets oorlogen uitgevochten. Die macht geven Vlaamse lokale besturen de voorbije jaren op grote schaal uit handen door de grootschalige verkoop van publieke gronden en ander patrimonium. Al lijken ze vreemd genoeg niet allemaal te beseffen wat ze uit handen geven. Grond wordt puur zakelijk of financiële bekeken, waarbij winstmaximalisatie de voornaamste prioriteit krijgt.
Met ons onderzoek naar en onthullingen over de verkoop van publieke gronden plaatsten we het voorbije jaar het belang van publieke grond op de kaart. We toonden dat lokale besturen met hun gronden sterker staan om lokaal beleid te voeren. Grond is een schaars en eindig goed, en kan een hefboom zijn om problemen in de landbouw, op vlak van wonen, maar ook klimaat aan te pakken.
In verschillende steden en gemeenten schieten besturen wakker, en sijpelt het besef door dat ze met een actief grondbeleid heel wat van hun doelen kunnen verwezenlijken.
Jan Walraven is journalist en redactiecoördinator bij Apache.
Coöperanten van Apache
Ook onze coöperanten schoven artikels naar voor. Hieronder de 5 meest gekozen: