Dit is een gastbijdrage. Een Apache-lezer levert met dit stuk een bijdrage aan het maatschappelijk debat. De auteur schrijft in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Achterliggende motivatie

Koen Smets
lawn mowing
Voor sommige mensen is maaien een karwei waar ze het liefst zo snel mogelijk vanaf zijn, terwijl anderen genieten van de geur van vers gemaaid gras. (Ulrike Mai/Pixabay)

Wat motiveert ons om iets te doen? Veel mensen werken een flink deel van hun tijd voor een inkomen. Als de vergoeding voldoende hoog is, kan geld dus zo te zien als motivatie fungeren.

Op dezelfde manier kan ook het vooruitzicht op het resultaat ervan ons tot een activiteit aansporen: glasheldere ramen, een netjes getrimd gazon, een rek voor onze boeken die momenteel overal verspreid liggen – dat kan ons ertoe aanzetten om emmer, spons en zeem tevoorschijn te halen, de grasmaaier op te starten, of naar onze geliefkoosde Zweedse zelfbouwmeubelwinkel te gaan en aan het klussen te slaan. Niet alles wat we doen, is echter zo instrumenteel.

Sommige activiteiten lijken ons op zichzelf een soort voordeel – economen spreken van nut – te verschaffen. Een wandeling maken, een vriend bellen, prutsen aan onze modeltreintjes, oefenen op de saxofoon, dat is het soort activiteit dat ons plezier schijnt te geven zonder dat daar een of ander gevolg aan verbonden hoeft te zijn.

Wat we hier ervaren, is intrinsieke eerder dan extrinsieke motivatie. En dat plezier en die materiële compensatie kunnen overigens heel goed samengaan.

Twee soorten hand in hand

Voor sommige mensen is maaien een karwei waar ze het liefst zo snel mogelijk vanaf zijn, terwijl anderen genieten van de geur van vers gemaaid gras, en misschien van de kans om naar een podcast of twee te luisteren terwijl ze in de tuin heen en weer gaan.

Sommigen zien het in elkaar zetten van een boekenrek louter als een middel om een doel te bereiken, terwijl anderen er net veel plezier aan beleven om de fameuze instructies te ontrafelen die bij de Billy-boekenkast worden geleverd, en geleidelijk het verwachte einddoel te zien verrijzen uit de diverse onderdelen die ze eerst netjes hebben gerangschikt.

En ja, zelfs wat ons werk betreft, de dingen die we moeten doen om voor brood op de plank te zorgen, is geld meestal niet het enige waar we om geven. Wat ook onze huidige werkomstandigheden zijn, het is niet zo moeilijk om ze ons slechter in te beelden: het pendelen kan langer en onaangenamer zijn, de werktijd meer ongelegen, de collega's onvriendelijker, de baas een echte tiran, de klanten onbeschoft, het kantoor ongezellig en met nauwelijks daglicht, enzovoort.

Zouden we een baan overwegen die hierop nog slechter scoort? Waarschijnlijk niet voor hetzelfde salaris, maar als we er genoeg extra kunnen verdienen, dan zijn we misschien wel bereid om die ruil te maken. Op gelijkaardige manier zijn we, als we de mogelijkheid hebben om over te stappen naar een job waar het aangenamer werken is, wellicht bereid daar een deel van ons loon voor op te offeren.

traffic jam
Geef me een baan op wandelafstand, en betaal me minder! (RettungsgasseJETZTde/Pixabay)

Dit is niet alleen theoretische speculatie. Een studie van Ben Clark en collega's van de University of the West of England berekende dat een extra reistijd van tien minuten naar en van het werk dezelfde nadelige impact heeft op de arbeidstevredenheid als een daling van het bruto-inkomen met 19%. Dezelfde redenering kan worden toegepast op andere aspecten van onze werkomgeving. 

Maar waarschijnlijk is het, meer dan alle bijkomstige kenmerken van onze baan (binnen de grenzen van het redelijke natuurlijk), uiteindelijk de werkinhoud zelf die de krachtigste intrinsieke motivatie oplevert, naast de extrinsieke motivatie van het salaris en de voordelen in natura. We kunnen weliswaar één keer per maand een prettig gevoel van voldoening krijgen wanneer we zien dat ons salaris is uitbetaald.

Maar als we van onze job houden, of het nu gaat om het oplossen van moeilijke technische uitdagingen, het in goede banen leiden van projecten, het helpen van klanten met een probleem, het bijhouden van correspondentie of boekhouding, of het verkopen van vis en de klanten hun dag goed maken, dan halen we dag in dag uit voldoening uit onze intrinsieke motivatie.

De waarde van betekenis

In hoeverre zijn we bereid die zingeving in ons werk in te ruilen voor inkomen? In een peiling van het coachingbedrijf BetterUp zeiden meer dan negen op de tien van de ruim tweeduizend respondenten over verschillende industriesectoren, salarisniveaus en leeftijdsgroepen bereid te zijn een flink deel van hun levensinkomen op te offeren voor een baan die consequent zinvol is: gemiddeld was dat ongeveer 23%.

Onderzoek van psychologen Jing Hu en Jacob Hirsh bevestigt dit. In één studie gaven deelnemers aan dat ze in een baan zonder betekenis gemiddeld minimaal 52.000 dollar zouden moeten verdienen, meer dan 62% hoger dan hun minimumeis voor een baan mét betekenis (32.000 dollar). In een tweede studie werden aan de deelnemers drie banen voorgelegd (bestelwagenbestuurder, leraar, advocaat) en werd hen gevraagd aan te geven wat voor elke job het minimaal aanvaardbare salaris zou zijn.

De helft van hen werd bovendien eerst gevraagd actief na te denken over hoe de baan in kwestie hun een gevoel van persoonlijke betekenis zou kunnen geven. Voor de rollen van leraar en bestuurder was het verschil tussen de twee groepen klein, maar voor de rol van advocaat zouden zij die zich hadden ingebeeld dat de baan hun zin zou geven, 51.000 dollar accepteren, terwijl dat minimum in de controlegroep 26% hoger lag (65.000 dollar).

Ook interessant was dat de studie ook een aanzienlijke overlapping vaststelde tussen wat sommige deelnemers zinvol en andere zinloos vonden, wat suggereert dat "zin" grotendeels een kwestie is van individuele, subjectieve beoordeling, en niet inherent een kenmerk van de baan.

meaningful work
Zie je niet hoeveel betekenis onze job heeft? (Canva Studio/Pexels)

Als we zo makkelijk bereid zijn om aanzienlijk minder geld te accepteren voor een meer zinvolle baan, stel je dan eens voor dat slimme werkgevers dat inzicht aangrijpen om te proberen de rollen van hun personeel meer betekenis te geven in plaats van hen een loonsverhoging te bieden – en zo een flinke productiviteitsstijging realiseren. (Dat effect zou zelfs nog groter kunnen zijn dan verwacht, aangezien mensen die van hun job houden meer geneigd zijn extra moeite te doen, langer te blijven en zo meer.)

Onze eerste reactie is er wellicht een van afschuw over de twijfelachtige ethiek hiervan, maar is dat wel terecht? Als de voorkeur van de werknemer werkelijk uitgaat naar meer betekenis in het werk eerder dan naar meer geld, zou het dan niet net meer ethisch zijn voor een werkgever om naar die voorkeur te handelen?

Rob Briner, hoogleraar organisatiepsychologie aan de Londense Queen Mary University, waarschuwt echter dat "gewetenloze managers dit zouden kunnen gebruiken om zoveel mogelijk uit hun werknemers te halen", en zelfs als ze dat niet doen, zou een zinvolle baan kunnen betekenen dat we "offers brengen in ons persoonlijk leven in plaats van in ons beroepsleven".  

Ik ben daar niet zo van overtuigd. Ik hou van mijn werk en haal er veel voldoening uit. En ja, mijn baas maakt daar misbruik van. Maar ja, mijn baas, dat ben ikzelf.

LEES OOK
Koen Smets / 01-07-2022

Motivatie zonder kosten en baten

Intuïtief beslissen is prima als we er terecht vertrouwen in hebben dat onze intuïties correct zijn.
clockwork toy
Koen Smets / 06-05-2022

Moraal op de weegschaal

Handelen in overeenstemming met onze overtuiging levert niet altijd een aantoonbaar voordeel op.
balans