15 februari 2023. De spelers en de staf van RSC Anderlecht stappen op het vliegtuig naar Bulgarije. Daar wacht ’s anderendaags PFK Ludogorets, tegenstander in de UEFA Europa Conference League. Virginie Lefour, fotograaf bij persagentschap Belga, maakt foto’s.
Op een van die beelden is te zien hoe Catherine Van Eylen, de vrouw van niet-uitvoerend Anderlecht-voorzitter Wouter Vandenhaute mee op het vliegtuig stapt. Lefour stuurt de foto door naar Belga, maar toch verschijnt hij ’s anderendaags in geen enkele krant.
Dat is opmerkelijk, want Vandenhaute en zijn vrouw, die tevens sportnieuwsanker is bij VRT, zijn hot news na de publicatie van een ophefmakend artikel in Humo op 7 februari. Daarin stond dat Vandenhaute jaarlijks 500.000 euro aan Anderlecht factureert via Huppeldepup nv, een vennootschap op naam van hemzelf en zijn vrouw.
“Dat is redelijk opzienbarend. Een sportjournalist bij de openbare omroep die factureert aan de voetbalclub waarvan haar man voorzitter en aandeelhouder is, én waarover zij moet berichten: kan dat wel?,” vroeg de auteur van het artikel, onderzoeksjournalist Jan Hauspie zich af. Zijn onderzoek is dagenlang talk of the town.
Apache vernam van twee onafhankelijke anonieme bronnen dat de perschef van Anderlecht er bij Belga heeft op aangedrongen om de foto van Van Eylen niet aan te bieden aan de media. Hij wilde enkel spelers en Anderlecht-stafleden op de foto's. Belga ging daar op in. Het beeld circuleert wel nog op sociale media.
“Het klopt dat we op 15 februari een foto van Catherine Van Eylen hebben verwijderd uit onze database”, zegt Belga-hoofdredacteur Hans Vandendriessche. “Zoals dat gebruikelijk is bij dergelijke ingrepen, hebben we daar klaar en duidelijk over gecommuniceerd met onze mediaklanten via een Belgaimage Mandatory kill.”
“Mevrouw Van Eylen reist al jaren met de Anderlecht-delegatie mee tijdens verplaatsingen naar het buitenland, maar doet dat in de hoedanigheid van privépersoon. We hebben al die tijd de afspraak gerespecteerd dat we haar daarbij niet in beeld brengen. Een foto waarop te zien is dat ze in het vliegtuig stapt, is om die reden ingetrokken", legt Vandendriessche uit.
“De afspraak geldt uiteraard niet op publieke plekken: mevrouw Van Eylen zat tijdens de bewuste match in de tribune en dat beeld is wel vastgelegd door onze fotograaf en vervolgens verspreid naar onze klanten.”
SLAPP?
De foto-episode is maar één voorbeeld van de macht die voetbalclubs als Anderlecht hebben over de Belgische (voetbal)journalistiek. Al is die macht minder toereikend als een journalist die niet tot de incrowd behoort — Jan Hauspie laat zich zelden zien op de voetbalvelden — zich over de interne keuken van het voetbal buigt. De Humo-journalist doet dat al jaren met veel moed en kennis van zaken, maar telkens krijgt hij de wind van voren.
Na de publicatie van zijn artikel in Humo diende Anderlecht klacht in tegen hem. Hauspie verdween sindsdien onder de radar en houdt vragen van collega’s af.
In essentie stelt Anderlecht dat Hauspie onrechtmatig heeft gehandeld en daarmee de club schade heeft berokkend. Anderlecht vraagt 1 euro materiële schadevergoeding en 25.000 euro morele schadevergoeding aan de journalist.
Dirk Voorhoof, emeritus professor mediarecht aan de UGent, schrijft dat de rechtszaak tegen Hauspie vanuit het perspectief van de journalist en Humo beschouwd kan worden als een voorbeeld van een Strategic Lawsuit Against Public Participation of SLAPP, “een rechtsvordering die vooral als intimidatie bedoeld is tegen het weekblad en de journalist in kwestie en andere journalisten die (zeer) kritisch berichten over de malaise bij Anderlecht”, schrijft hij in De Morgen.
"Mocht tijdens de procedure voor de rechtbank blijken dat wat Anderlecht ten laste legt aan de Humo-journalist lichtzinnig is, dan riskeert Anderlecht zelf veroordeeld te worden wegens tergend en roekeloos geding."
Hauspie had in twee artikels “één langgerekte aanklacht” over het reilen en zeilen van RSC Anderlecht neergepend. De lezer krijgt een beeld van een ontredderde club, geleid door een eigengereid en autoritair duo: (intussen niet-uitvoerend) voorzitter Wouter Vandenhaute en (intussen voormalig) CEO Peter Verbeke.
Hauspie baseerde zich voor het artikel op anonieme bronnen. Insiders gaan ervan uit dat een aantal van die bronnen zelfs rechtstreeks in de raad van bestuur moet gezocht worden. Het gaat ook niet uitsluitend over (misnoegde) ex-werknemers. De Humo-jornalist had trouwens geen andere keuze dan te werken met anonieme bronnen. Al zes jaar vraagt Hauspie of hij Vandenhaute mag interviewen. Dat wordt telkens geweigerd.
In het eerste artikel beschrijft hij wel hoe Vandenhaute eerst niet antwoordde op een verzoek tot een interview. “Hij wilde Humo pas ontvangen toen hij begreep dat de feiten in dit artikel, waarover we spraken met mensen uit alle geledingen van de club en die we toetsten bij verschillende interviewees, vragen oproepen. Maar na een gesprek van een uur was hij nog altijd niet bereid om on the record te reageren.”
Anderlecht had trouwens vier dagen voor publicatie via advocaat Walter Van Steenbrugge een ingebrekestelling gestuurd naar Humo. Daarin werd gewaarschuwd voor juridische stappen indien het stuk zou verschijnen. “Een doorzichtige intimidatiepoging”, zegt Hauspie.
Volgens Jan Hauspie stuurde Vandenhaute de voorbije weken ook “een bevriende journalist” uit om jacht te maken op zijn anonieme bronnen.
Dat Anderlecht kiest voor een rechtszaak, is opmerkelijk. Het had ook gewoon gebruik kunnen maken van het recht van antwoord. Of de zaak aanhangig maken bij de Raad voor de Journalistiek. Die kan eventueel een morele veroordeling uitspreken. Een rechtszaak is een regelrechte oorlogsverklaring aan de Belgische sportpers.
Zelf sportjournalist geweest
Het is erg wrang dat precies Vandenhaute een aanval inzet op een journalist. Hij begon destijds zelf zijn carrière als sportjournalist bij De Morgen en is gehuwd met een sportnieuwsanker.
En ook al schrijft Hauspie voor een blad van de grote mediagroep DPG Media, die een batterij aan topadvocaten kan inzetten voor zijn verdediging, is de dreiging die uitgaat van deze klacht niet te onderschatten. Andere (onderzoeks)journalisten die zich zouden willen verdiepen in de interne (financiële) keuken van Anderlecht — of een andere voetbalploeg — zijn meteen gewaarschuwd.
Pol Deltour, nationaal-secretaris van de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) reageerde erg fel op de klacht. Hij ziet ze vooral als de zoveelste episode in een “zorgwekkende trend waarbij kritische voetbaljournalistiek alsmaar moeilijker wordt."
"Clubs nemen hun communicatie alsmaar meer zelf in handen via hun eigen kanalen. De contacten met journalisten worden stevig beperkt en geregisseerd.” Bovendien wijst Deltour erop dat Anderlecht in het verleden al journalisten de toegang ontzegde omdat hun berichtgeving de club niet beviel.
“Anderlecht is niet de enige Belgische club die tot dergelijke acties overgaat. Standard bande enkele jaren geleden bijvoorbeeld ook Sport/Voetbalmagazine omdat het blad te kritisch over de Luikse club berichtte.”
Rudy Nuyens, secretaris-generaal van Sportspress, de organisatie van Belgische sportjournalisten, wijst eveneens op de tendens waarbij sportjournalisten steeds moeilijker aan informatie geraken bij de clubs.
“Clubs communiceren zelf, hebben hun eigen platformen en hebben de journalisten niet nodig om nieuws te verspreiden. Zo krijgen we vaak nog moeilijk contact tot de spelers. Vaak gaan journalisten dan te rade bij spelersmakelaars voor hun primeurtjes.”
Old boys network
Vandenhaute kon na de publicatie in Humo meteen op steun rekenen van een paar vrienden uit zijn old boys network. De oudste is Mark Uytterhoeven, met wie hij samen tv-geschiedenis schreef in Het huis van wantrouwen en later bij Woestijnvis.
Uytterhoeven gaf in Het Laatste Nieuws (ook van DPG Media) een wel heel merkwaardig interview om zijn oude vriend uit de wind te zetten. Volgens hem klopt het beeld dat Hauspie schetst van Vandenhaute “van geen kanten, dat is een volledig andere mens die daar wordt beschreven”.
Uytterhoeven gaat niet zover om te zeggen dat niks klopt van wat er in het stuk staat. Toch corrigeert hij het bedrag dat Vandenhaute via Huppeldepup nv factureert van 500.000 euro naar 420.000 euro. Waarmee hij zich out als de buikspreekpop van zijn copain.
Ook VRT-journalist Peter Vandenbempt deed in het voetbalpraatprogramma Extra Time nogal smalend over het werk van collega Hauspie. “Er is een gebrek aan evenwicht in het artikel. Je hoort ook andere klokken luiden."
"Het is maar waar je je oor te luisteren legt. Dan kun je ook een evenwichtiger stuk maken, als dat al de bedoeling zou zijn", zei Vandenbempt. Een duidelijke sneer naar Hauspie die het verwijt kreeg een “karaktermoord” te hebben willen plegen.
Vandenbempt behoort ook tot de inner circle van Vandenhaute. In 2012 werd hij door het productiehuis van (toen nog) Wouter Vandenhaute aangesteld om commentaar te leveren bij de rechtstreekse uitzendingen van het voetbal op Proximus TV. Ondertussen verkocht Vandenhaute wel al zijn aandelen in Woestijnvis. Het productiehuis werkt vandaag nog samen met huidig rechtenhouder Eleven Sports voor de omkadering van de voetbalwedstrijden.
Niet alleen Vandenbempt klust bij bij Eleven Sports, dat doet ook VRT-journalist en voetbalcommentator Aster Nzeyimana. In ruil daarvoor mag VRT Extra Time behouden.
Kwalijke reputatie
Vandenhaute heeft een kwalijke reputatie wanneer het gaat over zijn omgang met de pers. Zo schrijft Hauspie dat hij geen interviews meer geeft “tenzij hij zijn mening ergens over kwijt wil: dan neemt Wouter Vandenhaute zelf contact op met het door hem gekozen medium. Verder praat hij niet, al is hij wel altijd bereikbaar, maar dan off the record — als voormalig journalist weet hij hoe je de media naar je hand zet.”
Een insider bij Anderlecht vertelt aan Apache dat Vandenhaute zich soms gedroeg “als Kim Jong-il”, de ‘Grote Leider’ van Noord-Korea. “Toen de supporters zijn ontslag eisten, trok hij naar de tv-studio’s om daar urbi et orbi te verkondigen dat er geen probleem was. En hij geloofde dan ook meteen dat daarmee de kritiek zou verstommen. Quod non.”
De vraag van Anderlecht aan Belga om geen foto’s van Van Eylen te publiceren, is trouwens geen unicum. Apache vernam dat Vandenhaute vlak voor de Gouden Schoen ook de redacties van Het Laatste Nieuws en VTM bezwoer om dat niet te doen tijdens de gala-avond.
Een staaltje van ’s mans driestheid en gebrek aan deontologie, werd passend beschreven door voetbalcommentator Filip Joos. In zijn wekelijkse column in De Standaard deed hij op 18 februari een verhaal uit de doeken dat dateert uit de tijd toen Vandenhaute CEO was van Let’s Play (tussen 2018 en 2020), een spelersmakelaarsbureau “dat claimde aan ethisch zaakwaarnemerschap te doen”.
Joos had op televisie lovende woorden gesproken over een speler (Vadis Odjidja). Vandenhaute belde hem op en maande hem aan om in Extra Time te poneren dat Odjidja in de nationale ploeg thuishoorde. Wat Joos weigerde.
Vandenhaute reageerde boos: “Dat kon hij niet vatten, hij verweet mij en het journaille lafheid. De toon werd feller, tot ik hem toebeet dat hij exact aan het doen was wat Dejan Veljkovic ten laste werd gelegd: poging tot beïnvloeding van journalisten ten faveure van een speler uit de eigen stal.”
Filip Joos, die vorige week in Extra Time ook opvallend op de vlakte bleef over het Humo-artikel, was de dagen na het telefoongesprek bang. “Dat ik zou kaltgestellt worden, omdat Vandenhaute toen nog altijd vele mediatouwtjes in handen had.”
De conclusie in de column is echter heel mild. “Ik dwaalde. Hij mag dan wel in Humo geportretteerd zijn als zowat de slechtste mens op aarde, rancuneus is Wouter Vandenhaute niet.”
Operatie Propere Handen
De verwijzing naar Dejan Veljkovic is relevant. Deze beruchte makelaar werd eind 2018 in ruil voor strafvermindering spijtoptant (de eerste ooit in België) in het onderzoek Operatie Propere Handen, officieel Operatie Zero. Veljkovic kocht niet alleen spelers en scheidsrechters om, maar ook journalisten.
Zo ontsloeg Het Laatste Nieuws in december 2021 zijn chef voetbal Stephan Keygnaert naar aanleiding van het verschijnen van Veljkovic' boek, waarin sprake was van geschenken en transfercommissies aan de journalist. De naam van Keygnaert was in 2018 al gevallen, maar toen was hij na een tijdelijke schorsing weer in zijn functie hersteld.
Het businessmodel van het moderne voetbal is erg eenvoudig. Het gros van de enorme inkomsten en uitgaven hangen samen met de transfers van spelers. Een vorm van mensenhandel, zoals ex-CEO van Anderlecht Karel Van Eetvelt het ooit noemde. En bovendien nog gesubsidieerd ook.
Volgens wereldvoetbalbond FIFA waren er in 2022 wereldwijd bijna 3.000 transfers waar een afkoopsom mee gemoeid was, goed voor in totaal zo’n 6 miljard euro. De waarde van een speler is van erg groot belang en die wordt niet alleen bepaald door zijn prestaties op het veld, maar ook door het oordeel van specialisten allerhande.
De column van Filip Joos en de aberraties die door Operatie Propere Handen aan het licht werden gebracht tonen aan hoe subtiel het spel van beïnvloeding / intimidatie / omkoperij is. Dat gebeurt trouwens niet alleen door makelaars. Clubs hebben er, met het oog op een lucratieve transfer, alle belang bij om de informatie over hun spelers zelf zo goed mogelijk te stroomlijnen.
Het is voor buitenstaanders haast onbegrijpelijk om te zien hoe gul onze captains of industry zijn voor verlieslatende clubs. Zo investeerde Paul Gheysens al meer dan 114 miljoen in Royal Antwerp FC en onlangs kondigde hij aan dat hij daar nog eens 47,5 miljoen euro wil bijdoen om de put van 31,3 miljoen te helpen dempen.
“Die investeerders zijn zeker van hun stuk”, zegt Rudy Nuyens. “Ze weten dat ze uiteindelijk een return on investment gaan krijgen. Maar het is altijd wachten op een goeie transfer van een speler die ze goedkoop hebben kunnen aankopen of zelf hebben opgeleid, en die dan doorgroeit tot een vedette.”
Ook bij Anderlecht zie je hetzelfde fenomeen. Volgens Het Laatste Nieuws pompte eigenaar Marc Coucke al 130 miljoen euro in de noodlijdende club. Samen met durfkapitalist Gert Duyck en Wouter Vandenhaute is Coucke voor 75% eigenaar van de club. Veel plezier hebben ze nog niet beleefd aan deze investering.
'Totale normvervaging'
In 2018 liet Jan Hauspie al optekenen dat “de sportberichtgeving wordt gestuurd en dat om de agenda van makelaars te dienen”. Exclusieve interviews, een spreekverbod met een sportmagazine opgelegd aan een volledige voetbalclub, journalisten die meereizen op een jacht van een voetbalmakelaar…
"Een totale normvervaging”, noemde hij het toen in De Afspraak op Canvas. "Er wordt een klimaat gecreëerd waarin sportberichtgeving wordt gestuurd."
Het is niet ongebruikelijk dat schandalen in bepaalde maatschappelijke sectoren niet worden uitgebracht door journalisten die die sector volgen. Het Agusta-schandaal, de dioxinecrisis of de PFOS-crisis, werden niet onthuld door Wetstraatjournalisten. De Belgische financiële pers bleef blind voor de problemen bij Lernout & Hauspie.
Ook de vele dopingschandalen in het wielrennen kwamen niet aan het licht na speurwerk van wielerjournalisten. De compliciteit tussen journalisten en hun ‘bronnen’ staat vaak hun objectiviteit in de weg.
Soms zijn er wel strikte regels. Zo zijn financiële journalisten verplicht om aan hun hoofdredacteur te melden welke aandelen ze bezitten. Over de bedrijven waarin ze participeren mogen ze dan niet schrijven.
De zaak van Anderlecht tegen Hauspie komt de eerste keer voor op 20 maart. De journalist laat weten dat hij voluit gesteund wordt door DPG Media, maar onthoudt zich van verdere commentaar.
Correctie 2/3: In een eerdere versie stond dat Filip Joos nog voor Eleven Sports werkt. Dit werd gecorrigeerd.
Reactie KRC Anderlecht: De woordvoerder van de club liet op 3/3 weten dat de bewering van Pol Deltour (VVJ) niet correct is. "Anderlecht heeft in het verleden geen journalisten de toegang ontzegd omdat hun berichtgeving de club niet beviel."
Correctie 3/3: De quote van prof. em. Dirk Voorhoof werd genuanceerd. De professor zegt dat de rechtszaak vanuit het perspectief van de journalist en Humo als een voorbeeld van SLAPP kan worden beschouwd. De rechter moet daar echter over oordelen.
