Het consultancybedrijf WhoCares? geeft samen met KU Leuven, ULB en consultancybedrijf KPMG het ambitieuze interfederale plan voor geïntegreerde zorg mee vorm. Een van de experten van WhoCares? is voormalig Vlaams welzijnsminister Jo Vandeurzen (CD&V).
Dat voor de uitwerking van het plan voor geïntegreerde zorg consultancybureau's worden ingeschakeld doet hier en daar wenkbrauwen fronsen. “Het is opnieuw een miskenning en gebrek aan respect voor de competentie en expertise van ambtenaren”, zegt een goed ingelichte bron aan Apache. "Bovendien kunnen vragen gesteld worden bij de politieke onafhankelijkheid van de partner. Het bedrijf heeft een duidelijke CD&V-signatuur."
In februari vorig jaar publiceerde het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (Riziv) op verzoek van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke een (Vooruit) openbare aanbesteding om het interfederale plan voor geïntegreerde zorg op te stellen en de transitie in goede banen te leiden.
Op 16 mei 2022 werd de opdracht toegekend aan het consortium We Care, een samenwerking tussen WhoCares?, KU Leuven, ULB en consultancybedrijf KPMG. Het project zal lopen tot eind 2024, en kreeg van het Riziv een budget toegekend van meer dan 2,5 miljoen euro. De aanbesteding leek volgens onze bron "op het lijf van Steyaert geschreven”. Het kabinet-Vandenbroucke had bij publicatie nog niet gereageerd op onze vragen over de toekenning.
Tandem
WhoCares? werd in 2020 opgericht door arbeidssocioloog en ‘verandermanager’ Stef Steyaert en is gespecialiseerd in transitieprocessen in zorg en welzijn. Het is niet voor het eerst dat Steyaert mee aan de knoppen zit van het beleid. In 2002 was hij al senior project manager voor het Vlaams Instituut voor Wetenschappelijk en Technologisch Aspectenonderzoek (viWTA), dat later vervelde tot het Instituut Samenleving en Technologie.
Later richtte hij Levuur op, een expertisebureau in participatie en stakeholdermanagement. In 2017 trok Vandeurzen als Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin dat bedrijf aan om de reorganisatie van de eerstelijnszorg in Vlaanderen in goede banen te leiden.
Door dat raamcontract kreeg Steyaert steeds meer in de pap te brokken in het gezondheidsbeleid. In 2020, in volle coronacrisis, zetelde hij ook in de stuurgroep die zich boog over de modaliteiten van het contactonderzoek en de vaccinatiestrategie.
In 2019 verliet Vandeurzen de politiek, maar daarmee kwam geen einde aan de samenwerking met Steyaert. Die richtte een jaar later WhoCares? op. De ex-minister staat vandaag als een van de consultants aangeduid op de website van het bedrijf.
In augustus vorig jaar publiceerde het duo nog samen een boek bij uitgeverij Lannoo: Geïntegreerde zorg. Werken aan samenwerken. Enkele maanden eerder sleepte het bedrijf mee de overheidsopdracht in de wacht om mee het plan voor geïntegreerde zorg vorm te geven.
'Politiek onafhankelijk'
Via WhoCares? lijkt Vandeurzen dus indirect als consultant voor het beleid van minister Vandenbroucke te fungeren. Op zijn minst een opmerkelijke gang van zaken en tekenend voor de draaideur tussen consultancy en overheid.
Steyaert minimaliseert de betrokkenheid van de ex-minister: "Jo Vandeurzen speelt een expertenrol, maar neemt geen actieve rol in consultancyopdrachten. In deze opdracht heeft hij maximaal 16 uur gepresteerd." Vandeurzen zelf benadrukt in een reactie aan Apache dat hij KPMG en WhoCares? inderdaad adviseert rond gezondheidszorg, maar in deze aanbesteding "geen actieve rol heeft gespeeld".
Stef Steyaert is familie van Rika Steyaert, ooit de allereerste Vlaamse minister van Gezin en Welzijnszorg (1981-1988) voor de toenmalige CVP. Dat er sprake zou zijn van politieke inmenging bij het toekennen van opdrachten, doet Steyaert van de hand als "absurd". "Het is niet omdat verre familie actief was bij CVP dat ik die gezindheid deel. Als consultant ben ik politiek onafhankelijk. Tussen Vandeurzen en mij klikt het gewoon. Hij heeft belangrijke werven gedaan en heeft een grote expertise."
Centrale positie
Onze bron maakt zich duidelijk zorgen. "Ik zie geen probleem met het eenmalig uitbesteden van opdrachten aan consultants. Maar in dit geval bepaalt een private speler al jarenlang mee het gezondheidsbeleid, en zijn invloed lijkt enkel groter te worden."
“Steyaert heeft door de jaren heen een monopoliepositie verworven, en is op zowat alle niveaus van de Belgische gezondheidszorg actief”, zegt onze bron. Op Vlaams niveau gaat het om de reorganisatie van de eerstelijnszone. Op lokaal niveau is hij onder meer betrokken bij het ontwerp en de uitrol van het ‘strategisch plan gezondheid’ van de stad Antwerpen. En WhoCares? is dus sinds mei 2022 betrokken bij de verdere ontwikkeling van het federale gezondheidsbeleid.
Steyaert erkent dat hij "een rol gespeeld heeft bij belangrijke projecten in het zorglandschap", maar relativeert ook. "Het is niet zo dat ik het beleid bepaal. In vergelijking met spelers als KPMG zijn wij eigenlijk een kleine garnaal. Wij vertrekken bovendien vanuit kennis en een waardengedreven visie. Ons hoofddoel is niet winst maken, zoals bij veel consultants. Voor onze bijdrage aan de vaccinatiestrategie kregen we bijvoorbeeld maar 60.000 euro", zegt Steyaert.
'Consultocratie'
Overheden beroepen zich de laatste decennia steeds vaker op externe consultants. Beleidsexpertise uitbesteden aan commerciële spelers, die bovendien vaak een veelvoud van een doorsnee ambtenarenloon aanrekenen, werkt volgens critici een braindrain in de hand binnen overheidsdiensten.
Ook de vermeende anti-democratische tendenzen en het gebrek aan transparantie van doorgedreven managerialisme zit niet iedereen even makkelijk. "Consultocratie", noemen criticasters het fenomeen.
De paringsdans tussen de Franse overheid en het Amerikaanse consultancybedrijf McKinsey bracht president Emmanuel Macron niet zo lang geleden nog in nauwe schoentjes en ook in België ligt de kwestie gevoelig.
Toen onlangs bleek dat er tijdens de coronacrisis zo’n 10 miljoen euro was betaald aan consultants, kreeg minister Vandenbroucke de wind van voren. Hij beloofde toen onder meer om in de toekomst meer in te zetten op het versterken en ontwikkelen van kennis en competenties in eigen huis.
Dat moreel kompas van die partij, ik denk dan stilletjes aan wat je soms op de verpakking van toiletpapier kunt lezen. Bewezen doorspoelbaar.
Geschreven door iemand die een insider was.
eric de Kuyper
/www.lrb.co.uk/the-paper/v44/n24/laleh-khalili/in-clover