Geen animo om contract Fluxys met Russische lng-leverancier te verbreken

Liesbet De Kock
Zeebrugge Fluxys
Een van de lng-opslagtanken van Fluxys in de haven van Zeebrugge is contractueel voorbehouden voor de Russische producent Yamal LNG. (© Kurt Desplenter (Belga))

Tegen de achtergrond van het opbod aan Europese sancties tegen Rusland, de zorgen om de energiebevoorrading en om het klimaat, is de centrale rol van België in de Russische handel in vloeibaar aardgas voor velen onverteerbaar. Door een contract met Yamal LNG, de grootste lng-producent van Rusland, spijst de Belgische gasnetbeheerder Fluxys indirect de oorlogskas van het Kremlin. Het contract werkt volgens milieu-organisaties bovendien de energiebevoorradingszekerheid in Europa tegen en staat ook op gespannen voet met de klimaatdoelstellingen.

Vorige week berichtte Apache over de rol van België in de internationale handel van Russisch vloeibaar aardgas. Mathieu Soete (Greenpeace) en Angelos Koutsis (Bond Beter Leefmilieu) hekelden de geopolitieke, morele en ecologische laakbaarheid van de deal, die Fluxys jaarlijks zo’n 50 miljoen euro oplevert. Koutsis stelde zich luidop vragen bij het 'moreel kompas' van de gemeenten, die via de gemeentelijke holding Publigas aandeelhouder zijn van Fluxys en dus zo mee profiteren van de Russische deal.

"Aan elk gemeentehuis wappert wel een Oekraïense vlag, maar ze halen wel een deel van hun inkomsten uit de handel in Russisch lng", zei Koutsis. Minstens tien steden en gemeenten krijgen via Publigas (en een kluwen aan intercommunales) jaarlijks naar schatting meer dan 1 miljoen euro uitgekeerd als rendement op de activiteiten van Fluxys. Apache ging verhaal halen bij deze tien 'grootverdieners'.

'Geen sancties tegen Russisch gas'

Met 77,4% van de aandelen is de gemeentelijke holding Publigas hoofdaandeelhouder van Fluxys. In die hoedanigheid hebben de steden en gemeenten in principe dus wel wat in de pap te brokken bij de Belgische gasnetbeheerder.

Enkele jaren geleden kregen zij echter al eens de wind van voren omdat ze er onvoldoende op toezagen dat Fluxys met haar activiteiten wel de belangen van de Belgische bevolking dient. Brandpunt van kritiek was op dat moment het contract van Fluxys met Qatar Petroleum, goed voor 1 miljard euro en ook aanzienlijke klimaatschade.

In Anderlecht en Schaarbeek hebben de bevoegde schepenen naar eigen zeggen geen weet van de inkomsten van Fluxys die via Publigas in de stadskas terechtkomen

Over het contract met Yamal LNG stelde Fluxys-woordvoerder Laurent Remy dat het bedrijf "niet anders kan" dan zijn "contractuele verplichtingen met Yamal LNG naleven". Onze infrastructuur is wettelijk gestoeld op een open accessmodel, dat niet discrimineert tussen gebruikers."

Juridische en dus niet morele overwegingen bepalen dat Fluxys het contract met Yamal LNG verder zet. "Momenteel verbiedt geen enkele Europese sanctie de ontvangst van Russisch gas, dus moeten wij onze overeenkomst naleven. Enkel de overheid kan beslissen dat ons netwerk moet worden afgesloten voor Russische schepen. Momenteel ligt dat bij mijn weten niet op tafel", zei Remy nog.

Maar wat zeggen de gemeentelijke aandeelhouders over het doorlopende contract met Yamal LNG? Apache stelde hierover vragen aan de tien steden en gemeenten die het meest 'verdienen' aan Fluxys: Antwerpen, Gent, Brussel, Schaarbeek, Anderlecht, Leuven, Turnhout, Molenbeek, Elsene en Ukkel.

De oogst aan antwoorden was even mager als bevreemdend. Dat honderden lokale besturen jaarlijks rendement uitgekeerd krijgen van Fluxys zorgt voor een danig versnipperde verantwoordelijkheid. Geen enkel lokaal bestuur voelt zich kennelijk aangesproken.

In Antwerpen, Turnhout, Molenbeek, Elsene en Ukkel bleef het – ook na aandringen – oorverdovend stil. Elke Roex (Vooruit), schepen van Financiën in Anderlecht, en Sabine Debacker, woordvoerder van Frédéric Nimal (DéFI), schepen van Financiën in Schaarbeek, leken uit de lucht de vallen en hebben naar eigen zeggen geen weet van de inkomsten van Fluxys die via Publigas in de stadskas terechtkomen.

In Brussel en Leuven werden we van het kastje naar de muur gestuurd. Het kabinet van de Brusselse schepen van Financiën Fabian Maingain (DéFI) verwees door naar de woordvoerder van burgemeester Philippe Close (PS), die onze redactie op haar beurt doorverwees naar distributienetbeheerder Sibelga. Carl Devlies (CD&V), schepen van Financiën in Leuven, adviseerde dan weer om verhaal te halen bij het bestuur van Fluxys.

Angst voor schadeclaims

Enkel vanuit het Gentse stadsbestuur kwam een omstandige reactie. "Het aandeel Russisch gas in de activiteiten van Fluxys schommelt tussen de 10 en 20%", klinkt het daar. "De opbrengst van de financiële participatie in Publigas gaat naar de Gentse stadskas, maar het gaat om een algemeen rendement voor de globale activiteiten van Fluxys", benadrukt het Gentse stadsbestuur.

De verantwoordelijkheid voor een volledige boycot op Russisch gas “ligt in Europese handen”, luidt het verder. Daarmee herhaalt het Gentse stadsbestuur het standpunt van Fluxys.

Bestuurslid Fluxys Andries Gryffroy (N-VA): 'Als Fluxys zelf het initiatief neemt om het contract met Yamal LNG te verbreken, dan volgen hoe dan ook schadeclaims'

Ook bij Andries Gryffroy (N-VA), volksvertegenwoordiger in het Vlaams Parlement, voorzitter van de raad van bestuur van Publigas en bestuurslid bij Fluxys, horen we eenzelfde geluid. "Als Fluxys zelf het initiatief neemt om het contract te verbreken, dan volgen hoe dan ook schadeclaims", zegt hij. "Niemand heeft zin in het financieel en juridisch avontuur waar een eenzijdige contractbreuk met Yamal LNG zou toe leiden. Er is al ellende genoeg door Covid-19 en de energiecrisis."

"Als er echter vanuit Europa een verbod komt op de overslag van Russisch vloeibaar aardgas in onze havens, dan zullen de aandeelhouders waarschijnlijk kunnen rekenen op een compensatieregeling", legt Gryffroy uit.

"Steden en gemeenten hebben stabiele inkomsten nodig, en die krijgen ze onder meer door het aandeelhouderschap in Fluxys", geeft Gryffroy verder mee. Naast een versnippering van verantwoordelijkheid en vrees voor schadeclaims, speelt dus ook een ontnuchterend pragmatisme.

Bijna lege opslagtank

De Vereniging van Vlaamse steden en gemeenten (VVSG) zwaait Fluxys bij monde van woordvoerder Nathalie Debast vooral de lof toe voor de inspanningen die het de laatste maanden heeft geleverd in het kader van de energiebevoorradingszekerheid. Dat de vijfde lng-opslagtank door het contract met Yamal LNG tijdens de zomermaanden zo goed als leeg staat, en dat in een periode van onzekere energiebevoorrading, komt daarbij niet ter sprake.

Het is een heikele kwestie, die Gyffroy dan wel weer erkent. "Maar Yamal LNG heeft een ship-or-pay contract: het betaalt voor die opslagcapaciteit, ook wanneer het die niet of amper gebruikt. Die kan dus niet zomaar gebruikt worden door andere leveranciers."

Ook bij Fluxys zelf zitten ze volgens Gryffroy verveeld met die situatie en wordt koortsachtig gezocht naar oplossingen. Voorlopig levert dat echter niets op. "Wat moeten we doen? Opnieuw onderhandelen met Russische bedrijven? Zijn we dan niet verder van huis?"

Non-discriminatie

En wat met de andere aandeelhouders? Ook de Federale Participatie- en Investeringsmaatschappij (FPIM) bezit 2,12% van de aandelen van Fluxys. Die investeringsmaatschappij van de Vlaamse Overheid laat in een reactie weten "begrip te hebben voor alle opinies die geuit worden over Russische tankers die aanmeren in de terminal van Fluxys in Zeebrugge", maar herneemt vooral de belangrijkste elementen uit het betoog van Fluxys-woordvoerder Laurent Remy.

Fluxys is een open-access faciliteit, die "als facilitator van een essentiële dienst de contractuele overeenkomsten met alle klanten dient na te leven". Ook FPIM herhaalt dat de verantwoordelijkheid in deze bij Europa ligt, en dat een contractbreuk zou leiden tot "financiële schade waarvan de omvang ongezien kan zijn".

Wie minimaal gehoopt had op een ondubbelzinnige morele veroordeling van de winst die gemaakt wordt met de overslag van Russisch vloeibaar aardgas in de haven van Zeebrugge, komt van een kale reis terug. Zowel Fluxys, Publigas als de steden en gemeenten wijzen naar de verantwoordelijkheid van Europa, maar er is tegelijkertijd weinig of geen animo om druk uit te oefenen op dat niveau.

LEES OOK
Liesbet De Kock / 27-04-2023

Gaslobby pusht EU naar miljardeninvesteringen in gasinfrastructuur

De gaslobby maakte handig gebruik van de energiecrisis om investeringen af te dwingen.
Zeebrugge LNG