Minister van energie Tinne Van Der Straeten (Groen) kwam op vrijdag 9 september in volle triomf terug van de Raad van de Europese Unie: "We hebben het gehaald. De plafonnering van de gasprijzen is binnen. We hebben een meerderheid om dat te bereiken."
Het zelfverklaarde succes werd door haar kabinet alom getweet, en ook het kabinet van premier Alexander De Croo (Open Vld) verspreidde de blijde boodschap, zij het in meer voorzichtige termen. Vier dagen later werden de tweets discreet verwijderd. Wat liep in de tussentijd mis?
Alles begon op 29 augustus toen voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen, nog voor haar collega’s Commissarissen terug waren uit vakantie, aan de wereld vertelde: "Ik zal de Europese regulering van de energiemarkt grondig veranderen. De bestaande regulering van de energiemarkt voldoet niet meer en moet herzien worden."
Dat klonk heel hoopvol. Na een jaar van prijzencrisis, en een half jaar nadat de Europese Raad van regeringsleiders op 22 maart 2022 de Commissie aangemaand had "dringend en ernstig werk te maken van de vragen en voorstellen van de lidstaten inzake een hervorming van de energiemarkt", was immers letterlijk niets gebeurd.
Zodanig hoopvol zelfs dat het Tsjechische voorzitterschap de Raad met ministers van energie bijeenriep om op vrijdag 9 september de voorstellen van de Commissie te bespreken en desgevallend voorstellen tot verbetering te doen.
Daar zaten ze dan die vrijdag, de verzamelde energieministers van de EU. Zonder voorstel van de Commissie. Er lag niets op tafel. Behalve het voorstel om de invoer van Russisch gas zwaarder te belasten. Een slag in het water, want er is bijna geen invoer van Russisch gas meer. En bovendien, dat had helemaal niets te maken met de hervorming van de Europese energiemarkt.
De Commissie speelde met de voeten van de Raad van energieministers. Zij mochten een dagje zitten praten en daarna braaf terug naar huis gaan. Vergeten we niet dat de Europese Commissie het monopolie heeft op het indienen van wetgevende voorstellen. De Raad kan daar alleen naar kijken en erbij staan.
Minister Van der Straeten heeft het non-event van die vrijdag, een belediging van de Commissie aan de Raad van de EU, echter ‘om-gecommuniceerd’ tot een succes door te verklaren dat de Raad gewonnen was voor een plafonnering van de gasprijs. In werkelijkheid ging het om 15 van de 27 energieministers, al een hele nuance.
Van der Straeten stuurde de woensdag nadien aan op een apotheose tijdens de zitting van de consultatieve raad van de CREG (de Belgische energiewaakhond) over de actuele energiedossiers. Daar verklaarde Van der Straeten nogmaals hoe haar standpunt, het Belgische standpunt, door de Raad van de EU als verworven werd beschouwd. Bart Brinckman had zich diezelfde ochtend in De Standaard afgevraagd: "Waarom laat een slimme minister zich vangen aan zo’n domme communicatie?", onder de titel Aankondigingspolitiek.
De groep van energietechnocraten die bij de CREG rond de tafel zat, luisterde in adoratie naar de energieminister. Maar wie in real time - het gebeurde allemaal tegelijkertijd - had geluisterd naar de State of the Union van Ursula von der Leyen, had op datzelfde ogenblik kunnen weten dat in Brussel gebakken lucht werd verkocht.
Von der Leyen liet met name weten dat een hervorming van de energiemarkten niet voor de komende maanden was, dus … zweet de winter maar uit. Ook een plafonnering van de gasprijzen was niet aan de orde. "We zullen ernaar kijken." Af Tinne Van der Straeten.
Nieuwsmedia smeerden diezelfde avond de spagaat tussen de aankondiging van Van der Straeten en de totaal andere opties van Von der Leyen breed uit. Sindsdien hebben we minister Van der Straeten niet meer gehoord.
De dag erop is slimme Frans Timmermans, vice-voorzitter van de Europese Commissie, te hulp geschoten om op een subtiele manier de inertie van de Europese Commissie goed te praten: "Wij hebben onze voorstellen klaar. Maar de Europese landen zijn het onderling niet eens. Zolang er geen unanimiteit is tussen de lidstaten zullen wij geen voorstel doen."
Op 30 september worden de ministers van energie opnieuw samengeroepen. Wat zullen zij dan op hun bord krijgen? Niets, zoals Frans Timmermans laat uitschijnen? Of een halfvol bord met enkele beloften voor de toekomst?
