Het onderzoek naar mogelijke fraude bij de aanbesteding van de bouw van het nieuwe casino in Middelkerke lijkt een maat voor niets te worden. Nu de kamer van inbeschuldigingstelling in Brugge de vraag naar bijkomende onderzoeksdaden heeft afgewezen, is de kans zeer klein geworden dat het onverkwikkelijke dossier voor de rechtbank komt.
Nogal wat elementen wijzen erop dat bouwbedrijf Willemen Groep, die het project binnenhaalde, bevoordeeld werd door het toenmalige college van de kustgemeente. Volgens het openbaar ministerie levert het onderzoek onvoldoende bewijzen op. Apache kon stukken uit het gerechtelijk onderzoek inkijken die niettemin vragen doen rijzen.
Vooral de getuigenis van de toenmalige chauffeur van sterke man Johan Willemen doet de wenkbrauwen fronsen. De chauffeur vertelde hoe hij herhaaldelijk enveloppen met geld moest bezorgen aan de toenmalige burgemeester van Middelkerke, wijlen Janna Opstaele (Open Vld), en aan schepen Liliane Dewulf (CD&V).
In de woning van de schepen vonden de speurders bovendien een opmerkelijke versie van het juryverslag waarin Willemen Groep als winnaar werd bekendgemaakt. Dat verslag bleek opgemaakt een dag voordat de projecten werden voorgesteld aan de jury.
Apache vernam dat ook nog een ander gerechtelijk onderzoek loopt tegen Willemen Groep. Projectontwikkelaar Michel Van Poucke diende in 2020 een strafklacht in met burgerlijke partijstelling tegen de bouwgroep. In essentie draait die klacht om een geschil tussen beide partijen, maar de klacht is gebouwd op bezwarende verklaringen van de voormalige financieel directeur van Willemen Groep.
Zij verklaart onder meer dat Willemen Groep, ondanks de opgepoetste balansen, sinds jaar en dag in de rode cijfers zit en samen met bankmedewerkers een schijn van kredietwaardigheid zou voorwenden bij kredietinstellingen.
Politieke jury
November 2017 stond in het teken van de bouwschandalen. Een dag voor Apache het dossier De favoriete bouwpromotor van Bart De Wever publiceerde, over vastgoedontwikkelaar en lobbyist Erik Van der Paal, bracht Pano de reportage Burgemeester en vastgoedbaron. Die ging over mogelijk gesjoemel, belangenvermenging en de veel te nauwe banden tussen politici en vastgoedontwikkelaars aan de Belgische kust.
Een van de dossiers die Pano in de reportage uitbeende, was dat van de bouw van een nieuw casino in Middelkerke. Daarin dook een goede bekende van Erik Van der Paal op: Willemen Groep. In een consortium met Napoleon Games haalde het bouwbedrijf het project met een geschatte waarde van ongeveer 30 miljoen euro binnen. Dat gebeurde na een op z’n zachtst gezegd hobbelig aanbestedingsparcours.
In tegenstelling tot concurrent Versluys, die uitpakte met een stevig dossier en ontwerp, diende Willemen Groep als eerste voorstel een ontwerp in dat nauwelijks te onderscheiden viel van een kindertekening. Vanwege een eerdere veroordeling voor het toeschuiven van smeergeld aan een schepen in Mechelen, zou Willemen Groep bovendien niet eens gekandideerd mogen hebben.
Vervolgens werd de voorstelling van het finale ontwerp – het zogenaamde BAFO, het Best and Final Offer – enkele keren uitgesteld. Dat gaf Willemen Groep de kans om het initieel ontwerp volledig aan te passen, in weerwil van wat de aanbestedingsprocedure daarover toeliet.
Voor de zeskoppige jury bleek dit allemaal geen probleem, integendeel. De samenstelling van de jury was de facto in meerderheid politiek: er zetelden twee schepenen in, en ook nog eens de burgemeester die een dubbele en dus doorslaggevende stem had. Bovendien kwam op de dag van de juryvergadering ook nog eens een extern lid niet opdagen.
Ondanks alle bezwaren verkoos de door de politiek gedomineerde jury toch het ontwerp van het consortium rond Willemen Groep.
De neef van
Versluys zocht en kreeg echter gelijk bij de Raad van State: Willemen Groep had onterecht het ontwerp aangepast. De hele procedure moest dus worden overgedaan. Helaas voor tegenkandidaten Versluys en Infinity, dat nu ook kandideerde: ook in tweede instantie haalde Willemen Groep het miljoenenproject binnen. Ditmaal nadat de twee andere spelers werden uitgesloten vanwege ontoereikende referenties.
Opvallend is dat Willemen Groep de tweede keer een veel lagere concessievergoeding wilde betalen aan de gemeente voor de uitbating van het casino dan de eerste keer, terwijl de twee andere kandidaten een veel hogere vergoeding voorstelden. Willemen Groep bood 185.000 euro, Versluys 500.000 euro en Infinity zelfs 650.000 euro. Niettemin koos de politiek gedomineerde jury voor het laagste bod.
Ook rond de opstalvergoeding, voor de huur van de grond, was veel te doen: in het finale contract staat dat Willemen Groep daarvoor 1 euro zou betalen, tegenover de 100.000 euro die Middelkerke zou moeten doorstorten aan het Vlaams Gewest.
Als klap op de vuurpijl bleek de neef van de bevoegde schepen ook nog eens de leidinggevende figuur te zijn achter C-Hotels. Die keten wordt vernoemd als de uitbater van het hotelgedeelte van het casino in de plannen van het consortium rond Willemen Groep,.
Drukkingsmiddel
Het gerecht startte een onderzoek en voerde onder meer huiszoekingen uit op de kantoren van de burgemeester, enkele schepenen en de gemeentesecretaris. Dat onderzoek lijkt nu met een sisser af te lopen. Het openbaar ministerie vindt onvoldoende bewijsmateriaal om de betrokken politici en de bouwgroep voor de rechtbank te brengen.
Parallel loopt wel nog een claim van Willemen Groep tegen de gemeente Middelkerke. Toen Jean-Marie Dedecker (LDD) in 2018 de gemeenteraadsverkiezingen won, schorste hij het omstreden contract voor de bouw van het casino tussen de gemeente en Willemen Groep. De voorwaarden van het contract zouden volgens Dedecker overtreden zijn. Die beslissing leidde tot een miljoenenclaim van Willemen Groep tegen de gemeente Middelkerke.
Dat dispuut is nog niet uitgeklaard, maar de gemeente verliest wel een belangrijk drukkingsmiddel nu duidelijk is dat Willemen en de betrokken politici wellicht niet voor de rechtbank moeten verschijnen.
Op de vraag naar bijkomende onderzoeksdaden in het casinodossier ging de kamer van inbeschuldigingstelling in Brugge niet in. Toch zitten in het gerechtelijke dossier een aantal getuigenissen en vaststellingen die vragen oproepen, zeker in combinatie met het hobbelige verloop van de aanbestedingsprocedure.
Enveloppen met 12.500 euro
Het meest in het oog springt de getuigenis van de voormalige chauffeur van Johan Willemen. De chauffeur beschrijft hoe hij in de periode tussen eind 2015 en augustus 2017 vijf keer enveloppen met cash geld moest bezorgen aan de toenmalige burgemeester van Middelkerke en aan een schepen.
Drie keer ging het om een bedrag van 12.500 euro dat de chauffeur aan burgemeester Opstaele zou hebben bezorgd, een keer gaf hij een enveloppe met 10.000 euro aan schepen Liliane Dewulf.
In een vijfde enveloppe zat oorspronkelijk 12.500 euro klaar, maar de chauffeur werd naar eigen zeggen door Johan Willemen gevraagd om uitzonderlijk de afslag voor Middelkerke te nemen. Daar werd hij opgewacht door een chauffeur van consortiumpartner Napoleon Games die nog een onbekend bedrag in de enveloppe stak en ze dichtplakte. Vervolgens werd de enveloppe bezorgd aan de burgemeester.
De getuigenis over de wijze waarop de enveloppes werden bezorgd is gedetailleerd:
Ik begaf mij met een van de firmawagens, een witte Berlingo, naar Middelkerke. De omslag met geld werd in een exemplaar van De Tijd gevouwen, en ik wandelde rond op het plein voor het Casinogebouw, waarbij ik ervoor zorgde dat de krant De Tijd goed zichtbaar was als herkenning. Toen de betrokken persoon naar mij toe kwam, gaf ik na een korte babbel de krant, met daarin de omslag met geld, aan die persoon. Dit is vijfmaal gebeurd op die manier.
De getuigenis is scherp, maar het gerecht plaats vragen bij de betrouwbaarheid van de getuige die kort voordien werd ontslagen bij Willemen Groep.
Proactief juryverslag
Minstens even opvallend zijn de bevindingen over het juryverslag tijdens de eerste aanbestedingsronde, of beter de timing van dat verslag.
De jury kwam samen op 8 juli 2016 om te beslissen wie het project toegewezen kreeg. Het verslag van die vergadering maakt melding van de vijf aanwezige juryleden. Het vermeldt ook dat het consortium rond Willemen Groep de aanbesteding wint met een score van 54/70 terwijl Versluys strandt op 42/70.
Het verslag is gedateerd op 11 juli, drie dagen na de jurering. Maar bij de bevoegde schepen troffen de speurders een opmerkelijke versie van het juryverslag aan. Dat was eveneens officieel gedateerd op 11 juli, maar de door de tekstverwerker automatisch gegenereerde datumvermelding verraadde een ander tijdstip: 7 juli, of de dag voor de juryvergadering.
Dit wijst erop dat de uitslag vooraf vaststond. Dat merken de speurders ook zelf op in hun proces-verbaal:
Hieruit mag blijken dat – gelet op de versie aangetroffen in de woning van Liliane Dewulf – het juryverslag voor de eerste (geschorste) gunningsprocedure tekstueel werd gedateerd maandag 11 juli 2016 (… maar) reeds op donderdag 7 juli werd opgemaakt zijnde de dag voor dat de juryvergadering en de presentaties door de kandidaten hebben plaatsgevonden.
Het gerechtelijk dossier toont nog enkele andere opmerkelijke vondsten. Zo troffen de speurders op het bureel van CEO Tom Willemen een witte enveloppe aan met daarop ‘10’ geschreven. De enveloppe blijkt verschillende geldbundels te bevatten. In totaal gaat het om 10 briefjes van 500 euro en 46 biljetten van 100 euro. Dat geld zou volgens de initiële verklaring van Tom Willemen een verjaardagscadeau zijn geweest, bedoeld om er een auto mee te kopen. Later tijdens de ondervraging wilde Willemen daarover niets meer verklaren.
Ook de telefoontap levert enkele opvallende uitspraken op. Die gingen over smeergeld dat zou zijn betaald in andere dossiers die losstaan van het casino-dossier, maar de burgemeester en de schepen noemen wel de naam van de (ex)-gemeentesecretaris en van een van de andere betrokken schepenen.
In slechte papieren
Nu de kamer van inbeschuldigingstelling geen nieuwe onderzoeksdaden toelaat, gaat het dossier terug naar de raadkamer. Als die beslist om het dossier niet door te verwijzen naar de correctionele rechtbank, dan dreigen de bevindingen definitief zonder gevolg te blijven. Of daarmee het verhaal voor Willemen Groep helemaal afgelopen is, is een andere vraag.
Apache kon ook een andere strafklacht met burgerlijke partijstelling inkijken waarbij de bouwgroep wordt geviseerd. De klacht komt van projectontwikkelaar Michel Van Poucke die jarenlang samenwerkte met Willemen Groep en een gedeeld belang had in een aantal projecten. Tot duidelijk werd dat Willemen Groep zich niet aan de gemaakte financiële afspraken hield en, in samenspel met de banken, lucratieve projecten zou hebben ingepikt.
De klacht van Van Poucke is in belangrijke mate gebaseerd op verklaringen van de voormalige Chief Financial Officer (CFO) van Willemen Groep. Zij verklaart onder meer dat Willemen Groep financieel in veel slechtere papieren zit dan de officiële balansen leren. Volgens haar verklaring zou er quasi doorlopend een cashprobleem zijn geweest, de bedrijfsrevisor zou zijn beduveld en bij de banken werd gewerkt met schijnkredietwaardigheid. In alle stilte zouden (onderdelen van) Willemen Groep via de banken intussen zelfs te koop staan.
Ook voor de geplande bouw van het casino in Middelkerke zou Willemen Groep niet over de noodzakelijke financiering beschikken. Dat blijkt niet enkel uit wat de CFO daarover verklaart, het mailverkeer in het gerechtelijk dossier vertelt een gelijklopend verhaal.
Interne berekeningen toonden herhaaldelijk aan dat het hele project onvoldoende rendabel zou zijn. “Bovendien maak ik me grote zorgen over hoe we een dergelijk project gefinancierd zullen krijgen”, klinkt het meermaals in intern mailverkeer tussen de bedrijfstop en mensen die de financiële haalbaarheid van voorgestelde projecten becijferen.
Tom en Johan Willemen gingen niet in op onze gedetailleerde vragen, maar laten weten dat “de aangehaalde aantijgingen allen op los zand zijn gebouwd” en dat “Willemen Groep deze tot op heden formeel en integraal betwist”. De bouwgroep “ziet de afloop van deze onderzoeken dan ook met vertrouwen tegemoet”.
